Seminarium włoskie. Podstawowe zagadnienia dotyczące kultury Włoch. 4018-SEM40-CLASS
Zajęcia podzielone na dwie części.
Pierwszy semestr skupi się na pokazaniu wyjątkowości włoskiego stylu, w tym architektury, muzyki, folkloru, filmu, kultury jedzenia, ubierania się i aranżowania przestrzeni. Przyjrzymy się sztuce wizualnej – od historii sztuki (głównie renesansowej) po historię mody, spróbujemy zrozumieć na czym polega fenomen włoskiej kuchni, piosenki i piłki nożnej. Poznamy Włochy wszystkimi zmysłami: wzrokiem, słuchem, smakiem, dotykiem i węchem. Naszymi przewodnikami będą nie tylko rodowici Włosi (tacy jak Enzo Biagi, Italo Calvino, Umberto Eco czy Roberto Saviano), ale również twórcy wywodzący się z różnych kręgów kulturowych, którzy w pewnym momencie swojego życia zetknęli się z kulturą włoską (m.in. Ingerborg Bachmann, Josif Brodski, Jacob Burkhardt, Zbigniew Herbert, Pawieł Muratow i John Ruskin). Będziemy badać ślady pisemne, muzyczne (od Giuseppe Verdiego po Fabrizia De André), filmowe (Pier Paolo Pasolini, Federico Fellini), które po sobie zostawili, przyjrzymy się tropom architektonicznym, malarskim i gastronomicznym.
Kluczem naszych badań będą miasta, przez które przejedziemy jak uczestnicy sławnego Grand Tour minionych wieków. Każde miasto/region ukaże nam inne oblicze Włoch, inny aspekt kultury, inną tradycję.
Podczas drugiego semestru, po wnikliwej analizie różnych aspektów włoskiej kultury, przyjrzymy się Włochom z szerszej perspektywy, tj. zbadamy różnice między północą a południem Włoch. Antropologia południa Włoch kojarzona jest przede wszystkim z religijno-kulturowym fenomenem tarantyzmu – zrytualizowaną formą leczenia zaburzeń na tle nerwowym, swego rodzaju egzorcyzmem przeprowadzanym głównie przy użyciu muzyki i tańca – zbadanym przez włoskiego etnologa i religioznawcę Ernesta de Martino (1908-1965). Jednak barwna i bezsprzecznie fascynująca teoria de Martino to tylko jeden aspekt zagadnienia – antropologia materialna (a wraz z nią badacze opierający się na teoriach amerykańskiego uczonego Marvina Harrisa) oferuje nam inne spojrzenie na kulturę południa Włoch. Przy omawianiu aspektów kulturowych włoskiego meridione, nie należy zapomnieć o obecności i ewolucji przesądów i wierzeń pogańskich, żywotności archetypu Kobiety Matki (reprezentowanej tu przez Matkę Boską) oraz pojęć klanowości i mafii. Antropologię północy badać będziemy przez pryzmat dwóch podstawowych zagadnień: zjawiska Ligi Północnej (Lega Nord) ze wszystkimi jej polityczno-społecznymi konotacjami oraz tak zwanej Questione di Trieste, czyli miasta portowego, którego przynależność do Włoch potwierdził dopiero Traktat z Osimo z 1975 roku. Zajmować się zatem będziemy kwestią „włoskości” Włoch północnych, a, z punktu widzenia socjo-politycznego zjawiskiem federalizmu.
Rodzaj przedmiotu
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
student zna zależności pomiędzy różnymi dyscyplinami humanistycznymi zajmującymi się badaniami dzieł sztuki w kulturze oraz socjologicznymi kontekstami działalności kulturowej,
Student posiada podstawowe umiejętności badawcze pozwalające na formułowanie problemów badawczych z zakresu humanistyki, filozofii, literatury i sztuki.
Student rozumie znaczenie bogactwa i dziedzictwa kulturowego Europy.
Kryteria oceniania
Obecność (student ma prawo do dwóch nieobecności w semestrze) i aktywność na zajęciach.
Pod koniec pierwszego semestru: esej pisany na podstawie zajęć.
Pod koniec drugiego semestru: rozmowa.
Literatura
SEMESTR I:
G. Argan, Storia dell’arte italiana, vol. I-III, Sansoni, Firenze 2002.
I. Bachmann, Quel che ho visto e udito a Roma, Quodlibet, Macerata 2002.
E. Biagi, Io c’ero. Un grande giornalista racconta l’Italia del dopoguerra, pod red. L. Mazzettiego, Rizzoli, Milano 2008.
E. Bieńkowska, Co mówią kamienie Wenecji, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2002; Spacery po Rzymie, Zeszyty Literackie, Warszawa 2010.
E. Borgna, A. Debenedetti, Dal Piacere alla Dolce Vita. Roma 1889-1960, una capitale allo specchio, Mondadori, Milano 2010.
M. Bristiger, Transkrypcje. Pisma i przekłady, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2010.
J. Burckhardt, Kultura odrodzenia we Włoszech, tłum. M. Kreczowska, Czytelnik, Warszawa 1965.
P. Burke, Kultura i społeczeństwo w renesansowych Włoszech, tłum. W. K. Siewierski, PIW, Warszawa 1991.
M. Brandys, Spotkania włoskie, Czytelnik, Warszawa 1949.
J. Brodski, Znak wodny. Strofy weneckie, tłum. S. Barańczak, K. Krzyżewska, Znak, Kraków 2010.
I. Calvino, Baśnie włoskie, tłum. S. Kasprzysiak, J. Popiel, K. Skórska, A. Wasilewska, M. Woźniak, M. Wyrembelski, Czuły Barbarzyńca Press, Warszawa 2012.
A. Capatti, M. Montanari, La cucina italiana. Storia di una cultura, Laterza, Bari 2006.
A. Debenedetti, P. di Paolo, Un piccolo grande Novecento, Manni, San Cesario, 2005.
U. Eco, Zapiski na pudełku od zapałek (I-III), tłum. A. Szymanowski, A. Osmólska-Mętrak, Historia i Sztuka, Poznań 1993, 1994, 1997; Superman w literaturze masowej, tłum. J. Ugniewska, PIW, Warszawa 1996; Pięć pism moralnych, tłum. I. Kania, Znak, Kraków 1999; Diariusz najmniejszy, tłum. A. Szymanowski, Znak, Kraków 2001; Rakiem. Gorąca wojna i populizm mediów, tłum. K. Żaboklicki, A. Wasilewska, J. Ugniewska, W.A.B., Warszawa 2007; Apokaliptycy i dostosowani. Komunikacja masowa a teorie kultury masowej, tłum. P. Salwa, W.A.B., Warszawa 2010.
E. Galli della Loggia, Identità italiana, Il Mulino, Bologna 2010.
J. W. Goethe, Podróż włoska, tłum. H. Krzeczkowski, PIW, Warszawa 1980.
Z. Herbert, Barbarzyńca w ogrodzie, Wyd. Dolnośląskie, Wrocław 1997.
J. Iwaszkiewicz, Podróże do Włoch, PIW, Warszawa 2008.
W. Karpiński, Pamięć Włoch, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2002.
«Konteksty», nr 3-4 (298-299), 2012 rok LXVI.
E. Kostiukovitch, Sekrety włoskiej kuchni, tłum. J. Jackowicz, Albatros, Warszawa 2010.
F. Liperi, Storia della canzone italiana, RAI-ERI, Roma 2011.
S. Márai, W podróży, tłum. T. Worowska, Zeszyty Literackie, Warszawa 2011.
P. Matvejević, Inna Wenecja, tłum. D. Cirlić-Straszyńska, Pogranicze, Sejny 2005.
J. Mikołajewski, Rzymska komedia, Agora SA, Warszawa 2011.
V. Moncada di Paternò (pod red.), Atelier a via Maragutta. Cinque secoli di cultura internazionale a Roma, Allemandi, Torino 2012.
E. Morini, Storia della moda. XVIII-XXII secolo, Skira, Mediolan 2010.
P. Muratow, Obrazy Włoch, t. I i II, tłum. P. Herz, PIW, Warszawa 1972.
M. Mugia, Viaggio in Sardegna. Undici percorsi nell’isola che non si vede, Einaudi, Torino 2008.
R. Postorino, Il mare in salita. Da Sanremo a Dolcedo passando per i bricchi, Laterza, Bari 2011.
M. Proust, Utracona, tłum. M. Tulli, PIW, Warszawa 2001.
J. Ruskin, Niewinne oko. Szkice o sztuce, tłum. J. Szczuka, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2011.
R. Salvadori, Sylwetki i portrety, tłum. H. Kralowa, J. Mikołajewski, Zeszyty Literackie, Warszawa 2010; Poszukiwanie nowoczesności, tłum. H. Kralowa, H. Borkowska, P. Bravo, M. Zagórowska-Acerboni, J. Uszyński, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2001.
R. Saviano, Gomorra, tłum. A. Pawłowska-Zampino, Czytelnik, Warszawa 2010; Piękno i piekło. Teksty z lat 2004-2009, tłum. A. Pawłkowska-Zampino, Czytelnik, Warszawa 2010; Vieni via con me, Feltrinelli, Milano 2010.
B. Severgnini, La bella figura. A field guide to the Italian mind, tłum. G. Watson, Broadway Books, New York 2006.
J. Starobinski, Czarodziejki, tłum. M. Ochab, T. Swoboda, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2005.
Stendhal, Kroniki włoskie, tłum. Tadeusz Boy-Żeleński, Książka i Wiedza, Warszawa 1983.
J. Ugniewska, Podróżować, pisać, Zeszyty Literackie, Warszawa 2011.
G. de Van, L’opera italiana. La produzione, l’estetica e i capolavori, Carocci, Roma 2002.
SEMESTR II:
TEKSTY:
E. Apih, Trieste, Roma 1988.
L. Chiriatti, Morso dell’amore. Viaggio nel tarantismo salentino, Kurumuny, Calimera (Lecce) 2011.
S. Canetta, Legaland: miti e realtà nel Nord Est, Roma 2010.
D. Czaja, Gdzieś dalej, gdzie indziej, wyd. Czarne, Wołowiec 2010.
I. Diamanti, La Lega: geografia, storia e sociologia di un nuovo sogetto politico, Roma 1993.
M. Eliade, Traktat o historii religii, tłum. J. W. Kowalski, Aletheia, Warszawa 2009.
P. De Giorgi, L' estetica della tarantella. Pizzica, mito e ritmo, Congedo, Galatina (Lecce) 2004.
G. Gori Savellini, La questione triestina, dowolne wydanie.
M. Harris, Good to Eat, Riddles of Food and Culture, Allen & Unwin, London, 1986
C. Levi, Cristo si è fermato a Eboli, Einaudi, Torino 2010.
A. Lomax, L’anno più felice della mia vita. Un viaggio in Italia 1945-1955, il Saggiatore, Milano 2008.
E. de Martino, Terra del rimorso. Contributo a una storia religiosa del Sud, Il Saggiatore Milano. 2009; Świat magiczny. Prolegomena do historii magizmu, tłum. B. Nuzzo, Nomos, Kraków 2011; Sud e magia, Feltrinelli, Milano 2011.
G. Miglio, A. Barbera, Federalisto e secessione: un dialogo, Milano 1997.
G. Morra, Breve storia del pensiero federalista, Milano 1993.
A. M. Di Nola, Gli aspetti magico-religiosi di una cultura subalterna italiana, Bollati Boringhieri, Torino 2001; Mutazione culturale negli ultimi cinquant’anni. Il meridione italiano, Rivista Abruzzese, Chieti 2004; Lo specchio e l’olio. Le superstizioni degli italiani, Laterza, Bari 2006.
M. Nowaczyk (pod red.), Filozofia i kultura włoska. Zagadnienia współczesne, Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo PAN, Wrocław 1980.
G. Pitrè, La mafia e l’omertà, Brancato, San Giovanni la Punta 2007.
F. Salimbeni, Gli accordi di Osimo e la questione triestina, Roma 1980.
A. Tarsia, Il pane e il fuoco, Aracne, Roma 2011.
P. Vicinanza, Tammurriata anima e corpo, Di Mauro Franco, Napoli 2005.
FILMY:
“La Taranta”, reż. G. F. Mingozzi, 1962
“Nel Sud di Ernesto de Martino”, realizacja: L. Pinna, C. Gallini, 1977-1978.
“Cristo si è fermato a Eboli”, reż F. Rosi, 1979.
“Sangue vivo”, reż. E. Winspeare, Włochy 2000.
„Passione”, reż J. Turturro, Włochy 2011.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: