Bowaryzm jako choroba przenoszona drogą tekstową” i nie tylko. Studium fenomenu kulturowego od Francji po Haiti. 4018-KONW95-CLASS

Zajęcia mają na celu analizę fenomenu bowaryzmu – od bowaryzmu w filozofii Jules’a de Gaultier (Le bovarysme. La psychologie dans l’œuvre de Flaubert, 1892 i Le Bovarysme. Essai sur le pouvoir d’imaginer, 1902), w których bowaryzm został zdefiniowany jako wrodzona cecha człowieka, po jego postepującą trójtorowo ewolucję.

Z jednej strony, mamy do czynienia z bowaryzmem zbiorowym, analizowanym od początku XX wieku przez Arnolda van Gennepa u mieszkańców Liberii i potem, w latach dwudziestych przez Jean-Price’a Marsa na Haiti. Ich spostrzeżenia z kolei zostały rozwinięte w latach pięćdziesiątych przez Frantza Fanona w jego studium dotyczącym mieszkańców Martyniki oraz współcześnie w studium na temat mimikry mieszkańców brytyjskich kolonii Homiego K. Bhabhy.

Z drugiej strony, w XX wieku, zachodzi swego rodzaju proces medykalizacji bowaryzmu, zainaugurowany przez samego Gaultier (definiującego bowaryzm również jako «principe hystérique») a występujący, co ciekawe, tylko na terytorium Francji. Medykalizacja bowaryzmu odbywa się na dwóch płaszczyznach – psychiatrycznej i psychoanalitycznej:
• w psychiatrii pojawia się – od około roku 1907 – i oznacza niemożność adaptacji (Joseph Grasset), paranoję (Georges Gentil-Perrin), mitomanię i brak samokrytyki (Joseph Levy-Valensi), konflikt z rzeczywistością (Jean Delay), typowo kobiecą nerwicę patalogiczną (Antoine Perot)
• w psychoanalizie występuje – od około końca lat 40 XX wieku – jako rodzaj narcyzyzmu (Maryse Choisy), podstawowa funkcja człowieka (Jacques Lacan), bądź nerwica charakterologiczna (Jean Bergeret).
Trzeci aspekt bowaryzmu, nazwijmy go erotyczno-lekturowym, bowaryzm jako choroba przenoszona drogą tekstową, jak żartobliwie zdefiniował go Daniel Pennac, to już ogólnoeuropejska tendencja utożsamiania się z bohaterami literackimi, występująca już na początku XVII wieku u Don Kiszota, w XVIII wieku w wyniku tzw. „efektu Wertera” i w XIX wieku u Emmy Bovary (istnieje jednak widoczna różnica między identyfikacją bezpośrednią bohatera Cervantesa a identyfikacją iluzoryczną bohaterki Flauberta).