Rzym i Bizancjum. Dwa modele kultury i tradycji antycznej 4018-KONW88
Porównanie kultury łacińskiej i bizantyńskiej jako dwóch modeli realizacji tradycji antycznej w perspektywie historycznej, ze wskazaniem na podłoże filozoficzne i teologiczne, z omówieniem konsekwencji w różnych wymiarach kultury duchowej i materialnej, na wybranych reprezentatywnych przykładach dzieł architektury i sztuki oraz literatury. Proponowana tematyka wykładów:
1. Perspektywa historyczna. Hellada i Rzym
2. Podłoże historyczno-kulturowe. Rzym i Nowy Rzym
3. Perspektywa historyczna i teologiczna: dwa płuca chrześcijaństwa. Patrystyka grecka i łacińska
4. Koncepcja czasu w Bizancjum i w Rzymie i jej konsekwencje w kulturze
5. Św. Augustyn i Pseudo-Dionizy. Dwie koncepcje Kościoła
6. Św. Bazyli i św. Benedykt. Dwie koncepcje monastycyzmu.
7. Liturgia rzymska i liturgia bizantyńska. Dwie koncepcje teologii.
8. Ikonoklazm. Sobór Nicejski II i jego recepcja na Zachodzie.
9. Święci Cyryl i Metody. Między Konstantynopolem i Rzymem
10. Polska i Ruś Kijowska. Chrzest Mieszka i chrzest Włodzimierza
11. Model bizantyński na Rusi Kijowskiej i jego konsekwencje kulturowe.
12. Eleusa Włodzimierska i Hodegetria Chełmska
13. Bałkany – zderzenie dwóch modeli kultury
14. Bizancjum a XIII wiek; nowy model kultury łacińskiej.
15. Katedra gotycka i świątynia bizantyńska. Dwie koncepcje Kościoła.
16. Grzegorz Palamas i Barlaam z Kalabrii
17. Rublow i Masaccio. Bizancjum a Renesans
18. Spotkania. Wpływ Bizancjum na Zachód: mozaiki Rzymu, Sycylii i Wenecji
19. Spotkania. Polska za Jagiellonów a kultura bizantyńsko-ruska
20. Słowo i obraz. Bogurodzica i Matka Boska Częstochowska
21. Spotkania. Wpływ Zachodu na Bizancjum. Architektura i sztuka Wołoszczyzny i Mołdawii w XV-XVI w.
22. Spotkania. Literatura i malarstwo Krety w XV-XVII w.
23. Spotkania. Barok ukraiński i białoruski.
24. Spotkania. Nurt unijny w dziejach Kościoła – pomost czy przeszkoda?
25. Unia brzeska i jej konsekwencje kulturowe.
26. Ikonoklazm bizantyński a ikonoklazm protestancki. Sobór nicejski II a sobór trydencki.
27. Mistyka hiszpańska a mistyka bizantyńska.
28. Norwidowska wizja pojednania Wschodu i Zachodu
29. Renesans malarstwa ikonowego w ostatnim ćwierćwieczu
30. Katolicyzm i prawosławie u progu XXI wieku. Perspektywa ekumeniczna
Rodzaj przedmiotu
Efekty kształcenia
Po zdaniu egzaminu studenci mają syntetyczną wiedzę na temat genezy i historycznego rozwoju kultury bizantyńskiej i łacińskiej oraz ich wzajemnych relacji na polu sztuki, literatury, teologii. Potrafią identyfikować najważniejsze dzieła sztuki tradycji bizantyńskiej i łacińskiej oraz dokonać ich analizy formalnej i treściowej, wskazywać na ich podobieństwa i różnice.
Kryteria oceniania
Na ocenę końcową składa się aktywne uczestnictwo w wykładach i zajęciach muzealnych, wygłoszenie referatu na temat ustalony z prowadzącym zajęcia, udział w międzynarodowej konferencji „Bizancjum a renesansy” w IBI AL UW w dniach 19-21.X.2011. Egzamin jest dwuczęściowy, złożony z części wizualnej (umiejętność rozpoznawania dzieł sztuki objętych tematem, ich atrybucji, datowania, analizy formalnej i treściowej) oraz z części teoretycznej (rozmowa dotycząca tematów objętych wykładami i lekturami, w tym konferencji „Bizancjum a renesansy”)
Literatura
Literatura
Ars Graeca – Ars Latina. Studia dedykowane Profesor Annie Różyckiej Bryzek, red. W. Bałus, W. Ceran, O. Jurewicz, J. Gadomski, L. Kalinowski, A. Małkiewicz, M. Salamon, M. Smorąg Różycka, Kraków 2000.
Awierincew S., Na skrzyżowaniu tradycji (szkice o literaturze i kulturze wczesnobizantyńskiej), przeł. D. Ulicka, Warszawa 1988.
Belting H., Bild und Kult. Eine Geschichte des Bildes vor dem Zeitalter der Kunst, München 1990.
Berschin W. , Grecko-łacińskie średniowiecze. Od Hieronima do Mikołaja z Kuzy, przeł. i opr. K. Liman, Gniezno 2003.
Bobrinskoy B., Życie liturgiczne, tłum. J. Dembska, Warszawa 2004.
Bułgakow S., Ikona i kult ikony. Zarys dogmatyczny, Bydgoszcz 2002.
Cormack R., Malowanie duszy. Ikony, maski pośmiertne i całuny, tłum. K. Kwaśniewicz, Kraków 1997.
Dąb-Kalinowska B., Ikony i obrazy, Warszawa 2000.
Dąb-Kalinowska B., Między Bizancjum a Zachodem. Ikony rosyjskie XVII-XIX wieku, Warszawa 1990.
Deluga W., Byzance après Byzance: upadek czy nowa epoka w sztuce cerkiewnej Chrześciajńskiego Wschodu, w: Ars longa. Prace dedykowane pamięci profesora Jana Białostockiego, red. M. Poprzęcka , Warszawa 1999, s. 187-200.
Evdokimov P., Poznanie Boga w Kościele wschodnim. Patrystyka, liturgia, ikonografia, tłum. A. Liduchowska, Kraków 1996.
Evdokimov P., Sztuka ikony. Teologia piękna, przeł. M. Żurowska, Warszawa 1999.
Flis A. , Chrześcijaństwo a Europa. Studia z dziejów cywilizacji Zachodu, Kraków 2003.
Janocha M., „Ars longa – ars aeterna. O dwóch koncepcjach czasu w kulturze i sztuce europejskiej Zachodu i Wschodu.” w: Ars longa. Prace dedykowane pamięci profesora Jana Białostockiego, red. M. Poprzęcka , Warszawa: Arx Regia 1999, s. 151-168.
Janocha M., Ukraińskie i białoruskie ikony świąteczne w dawnej Rzeczypospolitej. Problem kanonu, Warszawa 2002.
Lichaczowa Wiera, Lichaczow Dymitr, Artystyczna spuścizna dawnej Rusi, tłum. P. Lewin, Warszawa 1977.
Łukaszuk T. D. Obraz święty – ikona w życiu, w wierze i w teologii Kościoła, Częstochowa 1993.
Mazurkiewicz R., Deesis – idea wstawiennictwa Bogurodzicy i świętego Jana Chrzciciela w kulturze średniowiecznej, Kraków 1994.
Meyendorff J., Teologia bizantyjska. Historia i doktryna, tłum. J. Prokopiuk, Warszawa 1984.
Różycka-Bryzek A., Bizantyńsko-ruskie malowidła w kaplicy zamku lubelskiego, Warszawa 1983.
Schönborn Ch., Ikona Chrystusa, przeł. W. Szymona, Poznań 2001.
Smorąg-Różycka M., Sztuka cerkiewna Rusi halicko-wołyńskiej. Artystyczna symfonia tradycji biuzantyńsko-ruskiej i romańskiej, w: Sztuka Kresów Wschodnich, t. 4, red. A. Betlej, P. Krasny, Kraków 1999, s. 7-32.
Smorąg-Różycka M., Kościół wschodni i jego sztuka na ziemiach Rzeczypospolitej, w: Cerkiew – wielka tajemnica, Gniezno 2001, s. 17-24.
Špidlik T., Gargano I., Duchowość Ojców greckich i wschodnich, tłum. J. Dembska, Kraków 1997.
Unia Brzeska. Geneza, dzieje i konsekwencje w kulturze narodów słowiańskich, red. R. Łużny, F. Ziejka, A. Kępiński, Kraków 1994.
Uspienski L., Teologia ikony, tłum. M. Żurowska, Poznań 1993.
Walter Ch., Sztuka i obrządek Kościoła bizantyńskiego, tłum. K. Malcharek, Warszawa 1992.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: