Spojrzenia postkolonialne i postzależnościowe na Polskę, Grecję oraz inne obszary Wschodu i Południa Europy – warsztaty z humanistyki zaangażowanej 4018-KONW154-OG

Konwersatorium skierowane jest do studentów i studentek ciekawych nowszych prądów w humanistyce, zwłaszcza tych związanych z nurtem studiów kulturowych (cultural studies), takich jak studia postkolonialne i postzależnościowe (subaltern studies), a także badania z kręgu gender i queer. Będzie ono pomocne dla osób, które piszą prace dyplomowe i poszukują wskazówek metodologicznych, oraz dla tych, które zamierzają odwoływać się do tych teorii i metod badawczych w realizowanych projektach. Konwersatorium jest otwarte dla studentów wszystkich kierunków humanistycznych, także dla tych, którzy po prostu chcieliby lepiej rozumieć aktualne dyskusje o współczesnej humanistyce zaangażowanej – o jej zadaniach i przyszłości.

Centralnym tematem konwersatorium jest pytanie o możliwość i celowość zastosowania szeroko rozumianej perspektywy postkolonialnej oraz postzależnościowej do badań literatur i kultur obszaru Europy Środkowo-Wschodniej oraz Południowo-Wschodniej (Polska, Grecja, Bałkany…) – kultur, które łączy peryferyjność wobec europejskiego centrum. Będzie szczególnie pożyteczne dla neogrecystów i studentów zainteresowanych sytuacją kulturową w krajach basenu Morza Śródziemnego (studentów Cywilizacji Śródziemnomorskiej), ale jest otwarte również dla studentów zainteresowanych innymi obszarami. Omawiane metody badawcze mogą być stosowane do badań odmiennych tekstów i tematów, podejmowanych w ramach różnych dyscyplin nauk humanistycznych (filologie, antropologia, historia…).

Na zajęciach omawiane będą następujące zagadnienia (lista nie jest zamknięta ani ostateczna, ponieważ studenci na pierwszych zajęciach będą mogli zgłosić interesujące ich zagadnienia).
1. Badania kulturowe – delikatne wprowadzenie. Pojęcia ideologii, hegemonii, dyskursu oraz wiedzy-władzy. Co te pojęcia wyjaśniają i jak można z tych pojęć korzystać.
2. Badania postkolonialne. Wprowadzenie do teorii i metody badań. Orientalizm E. Saida jako tekst założycielski badań postkolonialnych. Zastosowania teorii postkolonialnej w badaniach humanistycznych i literackich – różne przykłady, np. postkolonialna interpretacja wiersza o Murzynku Bambo Juliana Tuwima.
3. Studia postzależnościowe (subaltern studies) jako rozszerzenie spojrzenia postkolonialnego. Możliwości, jakie to spojrzenie otwiera przed badaczami kultury nowogreckiej, śródziemnomorskiej, bałkańskiej oraz ograniczenia tej metody. Spojrzenie na różne zjawiska kulturowe z perspektywy postzależnościowej, np. debaty o greckim długu publicznym, obraz południa Włoch na północy tego kraju, obraz wojny na Bałkanach w europejskich mediach.
4. Perspektywa postkolonialna a sprawa polska – niedawne dyskusje o Polsce postkolonialnej i co z nich wynika.
5. Podróż jako praktyka sprawowania władzy. Krytyka turystyki i podróżopisarstwa – analiza literatury podróżniczej z obszaru Grecji i Bałkanów. „Post-turystyka”.
6. Konstruowanie tożsamości na peryferiach Europy. Studia z zakresu badań nad nacjonalizmami i tożsamościami narodowymi oraz ich znaczenie dla badań nad literaturą

Rodzaj przedmiotu

ogólnouniwersyteckie

Efekty kształcenia

Konwersatorium skupia się na ćwiczeniu umiejętności krytycznej lektury tekstów (literackich i paraliterackich) oraz na ćwiczeniu rozumienia współczesnych tekstów teoretycznych i metodologicznych z zakresu studiów kulturowych. Drugim podstawowym celem konwersatorium jest poznawanie przez uczestników różnych metodologii czytania tekstów i samodzielnego ich stosowania. Nacisk nie jest zatem położony na przekazanie wiedzy historycznej lub historycznoliterackiej, ale na ćwiczenie umiejętności zrozumienia i analizy tekstu poprzez świadome użycie konkretnych metod badawczych.

W zakresie wiedzy, student/studentka:
 ma wiedzę o współczesnych kierunkach teoretycznoliterackich umożliwiającą analizę i interpretację tekstu literackiego
 zna podstawową terminologię kulturoznawczą i literaturoznawczą w języku polskim
 ma świadomość powiązań nauk filologicznych z innymi dyscyplinami humanistycznymi oraz korzyści, jakie płyną z interdyscyplinarnego podejścia do przedmiotu badań
 zdaje sobie sprawę z wielości podejść metodologicznych w literaturoznawstwie i kulturoznawstwie
W zakresie umiejętności, student/studentka:
 rozumie najważniejsze tezy tekstów teoretycznych z zakresu studiów kulturowych
 krytycznie odnosi się do różnych metodologii badań literackich i kulturowych
 potrafi zastosować dane podejście metodologiczne do analizy różnego rodzaju tekstów
 potrafi spójnie i logicznie argumentować z powołaniem się na opinie innych, polemizować krytycznie z argumentami innych i formułować wnioski
 samodzielnie tworzy prace pisemne, także z wykorzystaniem literatury przedmiotu i różnych źródeł
W zakresie kompetencji społecznych, student/studentka
 jest świadomy/a istnienia etycznego wymiaru badaniach naukowych i własnej pracy – ma świadomość, że wyniki badań humanistycznych mogą być używane do różnych, nie zawsze dobrych celów, i stara się temu zapobiegać/przeciwdziałać
 dba o właściwą organizację czasu i pracy, jest zdolny/a do podejmowania samodzielnych działań i przewiduje ich konsekwencje
 jest przygotowany/a do uczestnictwa w życiu kulturalnym i społecznym oraz wykorzystywania zdobytej wiedzy i umiejętności poza murami uniwersytetu

Kryteria oceniania

Na każde zajęcia studenci będą zobowiązani przeczytać (i przemyśleć sobie) jeden tekst o objętości ok. 10-40 stron, np. artykuł lub rozdział z książki z listy zawartej w sylabusie. W przypadku trudniejszych tekstów na zajęciach poprzedzających analizę studenci otrzymają wskazówki, dotyczące tych aspektów tekstów, na które należy zwrócić szczególną uwagę (wskazanie kontekstów, centralnych pojęć, najważniejszych fragmentów, faktów wymagające ustalenia, itp.) Mają one na celu ułatwienie studentom samodzielnego przygotowania tekstów do dyskusji. Uczestnicy konwersatorium mogą być poproszeni o zrobienie notatki z tekstu lub przygotowanie krótkiej wypowiedzi na zajęcia. Efekty pracy studentów będą na bieżąco oceniane przez prowadzącą zajęcia.

Ponadto, w trakcie trwania semestru studenci będą zobowiązani napisać dwie krótkie prace o objętości 1-3 stron, będące komentarzem do omawianych zagadnień. Na ocenę końcową składają się w równym stopniu (po połowie punktów) przygotowanie i aktywność na zajęciach oraz dwie prace pisemne (każda po 25% punktów).

Zgodnie z regulaminem studiowania na wydziale „Artes Liberales” uczestnik konwersatorium może opuścić dwoje zajęć w semestrze bez podania przyczyny. Kolejne dwie nieobecności wymagają zaliczenia – w formie np. rozmowy na dyżurze i przygotowaniu referatu na kolejne zajęcia.

Literatura

Postkolonializm – teoria i metoda
1. A. Burzyńska, M.P. Markowski, Teorie literatury XX wieku. Podręcznik, Kraków 2007. (rozdziały: „Studia kulturowe” i „Postkolonializm”, s. 519-566.)
2. E. Said, Orientalizm. Wprowadzenie, przeł. W. Kalinowski, w: Teorie literatury XX wieku. Antologia, red. A. Burzyńska, M.P. Markowski, Kraków 2007, s. 625-639. (Lub: E. Said, Orientalizm, tł. W. Kalinowski, Warszawa 1991, s. 23-57.)
3. L. Gandhi, Teoria postkolonialna. Wprowadzenie krytyczne, przeł. J. Serwański, Poznań 2008.
4. A. Loomba, Kolonializm-postkolonializm, tł. N. Bloch, Poznań 2011.
5. J. McLeod, Postcolonialism and Literature, w: The Oxford Handbook of Postcolonial studies, ed. by G. Huggan, Oxford 2013, s. 449-466.
6. „Literatura na Świecie”, nr 1-2 2008: Luzoafrykanie. Postkolonializm.
7. „Recykling Idei”, nr 10 (1-2 2008): Imperium. Przesyłka zwrotna.

Polska
8. M. Janion, Niesamowita Słowiańszczyzna: fantazmaty literatury, Kraków 2006.
9. J. Sowa, Fantomowe ciało króla: peryferyjne zmagania z nowoczesną formą, Kraków 2011.
10. D. Beauvois, Trójkąt Ukraiński: szlachta, carat i lud na Wołyniu, Podolu i Kijowszczyźnie 1793-1914, przeł. K. Rutkowski, Lublin 2005.
11. C. Cavanagh, Postkolonialna Polska. Biała plama na mapie współczesnej teorii, przeł. T. Kunz, „Teksty Drugie” 2-3 2003, s. 60-71.
12. M. Moskalewicz, „Murzynek Bambo – czarny, wesoły…” Próba postkolonialnej interpretacji tekstu, „Teksty Drugie” 1-2 2005, s. 259-270.
13. G. Borkowska, Polskie doświadczenie kolonialne, „Teksty Drugie”, 4 2007, s. 15-24.

Europa Środkowo-Wschodnia
14. Wybrane studia z serii wydawniczej Centrum Badań Dyskursów Postzależnościowych, np. T. Bilczewski, Komparatystyka postkolonialna, ginące języki, wspólnoty wyobrażone. O pewnym locus środkowoeuropejskiej wielokulturowości, w: Historie, społeczeństwa i przestrzenie dialogu: Studia postzależnościowe w perspektywie porównawczej, pod red. H. Gosk i D. Kołodziejczyk, Kraków 2014, s. 437-447; D. Kołodziejczyk, Postkolonialny transfer na Europę Środkowo-Wschodnią, w: Kultura po przejściach, osoby z przeszłością, pod red. R. Nycza, Kraków 2011, s. 117-136.
15. „Porównania”, nr 6 2009: Komparatystyka i studia postkolonialne II.

Bałkany
16. M. Todorova, Bałkany wyobrażone, przeł. P. Szymor, M. Budzińska, Wołowiec 2008.
17. M. Duda, Polskie Bałkany: Proza postjugosłowiańska w kontekście feministycznym, genderowym i postkolonialnym, Kraków 2013.
18. B. Jezernik, Dzika Europa. Bałkany w oczach zachodnich podróżników, przeł. P. Oczko, Kraków 2007.

Grecja
19. I.Wrazas, Dyskomfort (nowo)Greków, Wrocław 2004.
20. I. Wrazas, Kazandzakis, tożsamość nowogrecka i grecki modernizm, w: Wyspiański i Kazandzakis i modernistyczne wizje antyku, pod red. M. Borowskiej, M. Kalinowskiej, P. Kanieckiego, Warszawa 2012, s. 77-135.
21. Herzfeld, Ours once more: Foklore, Ideology and the Making of Modern Greece, New York 1986 (Greckie wydanie: Πάλι δικά μας: Λαωγραφία, Ιδεολογία και η διαμόρφωση της Σύγχρονης Ελλάδας, Aleksandria i Ateny 2002.)
22. S. Gourgouris, Dream Nation. Enlightenment, Colonization and the Institution of Modern Greece, Stanford Univ. Press 1996. (Greckie wydanie: Σ. Γουργουρής, Έθνος - όνειρο: Διαφωτισμός και θέσμιση της σύγχρονης Ελλάδας, przeł. Α. Κατσικερός,Ateny 2007.)

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 4018-KONW154-OG w USOSweb