Laboratorium źródłoznawczo-edytorskie „Europa Wschodnia XIV-XVII w. 4018-KONW120

Historia i rozwój pisma cyrylickiego w ujęciu chronologicznym (semestr I: Pismo cyrylickie X-XV w.; semestr II: Pismo cyrylickie XVI-XVII w.). Zajęcia zawierają również elementy dyplomatyki, filigranologii i kodykologii oraz – w zależności od kompetencji językowych słuchaczy – także podstawy filologii staroruskiej.
Zajęcia przygotowują do praktycznej umiejętności czytania zabytków pisma cyrylickiego wieków średnich i epoki wczesnonowożytnej, ze szczególnym uwzględnieniem piśmiennictwa Europy Wschodniej ( Ruś, Wielkie Księstwo Litewskie, Państwo Moskiewskie - w celach porównawczych będą wykorzystywane także zabytki paleografii serbskiej, bułgarskiej i mołdawskiej).
Odrębne zagadnienie stanowi kwestia edytorstwa rękopiśmiennych źródeł cyrylickich z obszarów Panstwa Jagiellonów i Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

1. Stan badań nad paleografią cyrylicką; podstawowa literatura przedmiotu, pomoce leksykograficzne;
2. Dyscypliny pomocnicze: epigrafika, filigranologia, kodykologia, dyplomatyka;
3. Ustaw (uncjała) i półustaw Rusi X-XIV w.: zabytki pismiennictwa religijnego, kronikarskiego i urzędowego.
4. Półustaw Rusi Litewskiej XIV-XV. Wpływy bałkańskie;
5. Skoropis (kursywa) XIII-XV w.: Bałkany – Ruś;
6. Cyrylica w praktyce urzędowej Korony Polskiej: kancelaria ruska Kazimierza Wielkiego i pierwszych Jagiellonów;
7. Nowogrodzki patent: gramoty na korze brzozowej;
8. Najstarsze druki cyrylickie.
9. Ustaw XVI-XVII w.;
10. Pismo kancelarii wielkich książąt moskiewskich i carów Wszechrusi;
11. Pismo moskiewskich urzędów centralnych (prikazów) i kancelarii prowincjonalnych;
12. Cyrylica w praktyce urzędowej kancelarii hispodarskiej Wielkiego Księstwa Litewskiego (XVI-XVII w.);
13. „Pisanie spraw ruskich” w praktyce urzędniczej Rzeczypospolitej Obojga Narodów (1569 – 1699);
14. Rozwój i specyfika szkół pisarskich w państwie polsko-litewskim (pismo Metryki Litewskiej; kancelarie prowincjonalne);
15. / Dokument cyrylicki w kontaktach dyplomatycznych państwa polsko-litewskiego w XVI-XVII w. (Moskwa-Krym-Mołdawia i Wołoszczyzna

Rodzaj przedmiotu

fakultatywne

Założenia (opisowo)

Pożądana co najmniej bierna znajomość 1 języka wschodnioeuropejskiego (rosyjski, ukraiński, białoruski). Znajomość alfabetu cyrylickiego – konieczna. Zajęcia adresowane są do studentów oraz doktorantów, zainteresowanych historią Europy Słowiańskiej, ze szczególnym uwzględnieniem procesów akulturacyjnych

Efekty kształcenia

Efektem uczenia się jest opanowanie przez studenta podstaw warsztatu w zakresie studiowanej problematyki, ze szczególnym naciskiem na kompetencje paleograficzne. Po ukończeniu zajęć student powinien posiadać umiejętność samodzielnej pracy ze źródłami średniowiecznymi (krytyka wewnętrzna i zewnętrzna), umieć posługiwać się podstawowym instrumentarium NPH dla danej epoki i regionu, umieć rekonstruować proces historyczny, dokonać zarówno analizy, jak i syntezy konkretnych zjawisk i procesów historycznych.
Dodatkowym efektem jest nabycie konkretnej wiedzy merytorycznej w zakresie dyscyplin pomocniczych ( dyplomatyki i kodykologii) oraz edytorstwa źródeł ruskich.

Kryteria oceniania

Ocena z zajęć odbywa się na podstawie osiągnięć studenta podczas zajęć wspólnych (aktywność, stopień przygotowania – erudycyjne opanowanie materiału, inwencja, poziom prezentacji wybranego tematu) oraz pracy rocznej, poświęconej wybranemu zagadnieniu z zakresu omawianej problematyki (odczyt i rozbiór wskazanego dokumentu rękopiśmiennego).

Literatura

Podręczniki:
1. E.F. Karskij, Sławianskaja kiriłłowskaja paleografija, Leningrad 192b (wyd. anastatyczne Moskwa 1979);
2. M.N. Tichomirow, A.W. Murawjew, Russkaja paleografija, Moskwa 1966;
3. A.T. Nikołajewa, Russkaja paleografija. Uczebnoje posobije, Moskwa 1980;
4. W.N. Szczepkin, Uczebnik russkoj paleografii, Moskwa 1918;
5. I.S. Biejaew, Prakticzeskij kurs izuczienija drewniej russkoj skoropisi dla cztienija rukopisiej XV-XVIII stoletij. Izd.2, Moskwa 1911.
6. B. Horodyski, Podręcznik paleografii ruskiej, Kraków 1951.
7. I. Ogijenko, Wzory pism cyrylickich X-XVII w. Seminarium paleografii cyrylickiej Studium Teologii Prawosławnej Uniwersytetu Warszawskiego, cz. 1-2, Warszawa 1927-1931.
8. S. Pamerneckis, Lietuvos Didzios Kunigaikstystes kiriliniu tekstu paleografia, Vilnius 1991
Literatura monograficzna (wybór):
A.W. Arcichowskij, W.Ł. Janin, Nowgorodskije gramoty na bereste, Moskwa 1978.
W. Kuraszkiewicz, Gramoty halicko-wołyńskie XIV-XV w. Studium filologiczne, w: Byzantinoslavica, IV, 1932, nr 2, s. 335-364;
idem, Gramoty halicko-wołyńskie XIV-XV w. Studium językowe, Kraków 1934;
Ch. Stang, Die westrussische Kanzleisprache des Grossfuerstentum Litauens, Oslo 1935
T. Friedelówna, Ewangeliarz Ławryszewski. Monografia zabytku, Wrocław-Warszawa 1974 (=Monografie Slawistyczne PAN, t. 28);
M. Smorag Różycka, Ewangeliarz Ławryszewski, Kraków 1999;
G.W. Popow, Rukopisnaja kniga Moskwy, Moskwa 2009;
O.I. Podobiedowa, Miniatury russskich istoriczeskich rukopisiej, Moskwa 1965

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 4018-KONW120 w USOSweb