Tadeusz Zieliński. Życie i twórczość. 4018-KONW114
Tadeusz Zieliński był wszechstronnie wykształconym humanistą, niewątpliwie dzierżył przez długie lata zasłużony tytuł najwybitniejszego polskiego hellenisty. Pozostawił po sobie ogromną spuściznę naukową głównie w językach: polskim, rosyjskim, niemieckim i łacińskim. W latach trzydziestych ubiegłego stulecia kilkakrotnie kandydował do literackiej nagrody Nobla. Jako pierwszy uwydatnił odrębność budowy komedii staroattyckiej (różniącą się znacząco od tragedii) oraz zwrócił uwagę na związek komedii z folklorem. Sformułował tzw. „prawo niezgodności” u Homera, które twierdziło, że autor Iliady nigdy nie wraca do wcześniejszych wątków opowiadania, a działania równoległe przedstawia jako następujące po sobie. Opowiadał się za psychologiczną analizą całości dzieła. Ukazał znaczenie Cycerona dla kultury europejskiej, odkrył charakterystyczną cechę jego mów, jaką było celowe wprowadzenie i stosowanie rytmiki. Jako jeden z pierwszych nakreślił tendencje rozwojowe religii rzymskich oraz ukazał ich pierwotną istotę i zmiany, jakim ulegały pod wpływem wierzeń Etrusków, Greków, religii orientalnych oraz chrześcijaństwa. Jego stosunek do antyku był „nienaukowy”, skrajnie emocjonalny. Nie był naukowcem, który bada „szkiełkiem i okiem”. Epokę antyku idealizował, greckich tragików często recytował ze łzami w oczach. Antyk stanowił dla niego uosobienie wszystkiego, co najlepsze, najszlachetniejsze w dziejach i dorobku ludzkości. Filhellenizm był dla niego swoistym wyznaniem wiary, drugim obok katolicyzmu, którego był gorliwym wyznawcą. Nie dziwi więc fakt, iż w jego umyśle zrodziła się idea dokonania swoistej syntezy tych dwóch kultur, religii i cywilizacji poprzez dowiedzenie „helleńskiego” rodowodu chrześcijaństwa.
Celem zajęć będzie zapoznanie się z biografią i twórczością Tadeusza Zielińskiego. Dużo czytania, dużo szperania w bibliotekach, archiwach, antykwariatach. Przegląd prasy międzywojennej. Przyda się znajomość rosyjskiego, niemieckiego, łaciny, angielskiego, francuskiego i włoskiego
Rodzaj przedmiotu
Efekty kształcenia
Student w zakresie wiedzy:
- ma podstawową wiedzę o rodzajach oraz specyfice przedmiotowej i metodologicznej dyscyplin, które dotyczą studiów nad kulturą;
- zna podstawową terminologię z zakresu literaturoznawstwa i kulturoznawstwa
- zna powiązania między dyscyplinami humanistycznymi oraz specyficzne zależności między poszczególnymi dyscyplinami, które dotyczą studiów nad kulturą; nabył podstawy podejścia interdyscyplinarnego w studiach kulturoznawczych
- ma uporządkowaną wiedzę na temat kultury i języka wybranego regionu Śródziemnomorza oraz kultury II poł. XIX w. i I poł. XX w.
- zna podstawowe metody interpretacji tekstu literackiego i tekstualnego źródła historycznego
Student w zakresie umiejętności:
- potrafi opracować i przedstawić recepcję dzieła kultury
potrafi interpretować dzieło sztuki wizualnej, także w kontekście innych źródeł z danej epoki
- posiada podstawowe umiejętności badawcze pozwalające na formułowanie i rozwiązywanie problemów badawczych w zakresie kulturoznawstwa; potrafi w tym celu przeprowadzić podstawowe analizy z wykorzystywaniem interdyscyplinarnych metod i narzędzi badawczych
- potrafi uczestniczyć w dyskusji na tematy kulturoznawcze, w tym przedstawiać logiczną argumentację i wyciągać krytyczne wnioski
- prezentuje wyniki samodzielnej analizy prostego problemu badawczego w formie pisemnej i ustnej
Student w zakresie kompetencji społecznych:
- rozumie potrzebę i zasady pracy zespołowej w grupie interdyscyplinarnej
- potrafi pracować w grupie zarówno jako jej moderator, jak i wykonawca powierzonego zadania
Kryteria oceniania
Zaliczenie na podstawie obecności i aktywnego uczestnictwa na zajęciach oraz na podstawie samodzielnego zadania związanego z biografią lub twórczością Tadeusza Zielińskiego.
Literatura
Wybrana bibliografia:
Axer J., Filolog w teatrze, Warszawa 1991
Bachtin M., Twórczość Franciszka Rabelais'go a kultura ludowa średniowiecza i renesansu, tłum. A. i A. Goreniowie, oprac. S. Balbus, Kraków 1975
Cymborska-Leboda M., Twórczość w kręgu mitu. Myśl estetyczno-filozoficzna i poetyka gatunków dramatycznych symbolistów rosyjskich, Lublin 1997
Czachowski K., Sylwety Akademików Literatury. Tadeusz Zieliński, „Gazeta Polska”, 25 XII 1933
Dyżewska J., Mędrzec i poeta, „Kobieta współczesna”, 1930, nr 1
Gajewski W., Obecny stan badań nad organizacją wczesnego Kościoła w świetle pracy Chrześcijaństwo antyczne Tadeusza Zielińskiego, „Przegląd Religioznawczy”, 2002, nr 3, s. 39-50
Geremek H., Nieznany dziennik Tadeusza Zielińskiego z okresu drugiej wojny światowej: przyczynek do biografii, „Przegląd Historyczny”, 2003, z. 3, s. 305-322
Godna reprezentacja kultury polskiej w Berlinie. Prof. T. Zieliński i Juliusz Kaden-Bandrowski w Penklubie niemieckim, „Epoka” (Częstochowa), 1927, nr 100
Golik-Szarawarska G., „Wagnerianizm” jako kategoria analityczna w badaniach nad twórczością translatorską Tadeusza Zielińskiego, „Prace Komisji Muzykologicznej”, 2004, t. 16, s. 161-181
—, Wieczna chorea. Poglądy Tadeusza Zielińskiego na dramat i teatr, Katowice 1999
Gordziałkowski J., Antyjudaizm Tadeusza Zielińskiego, „Tygodnik Powszechny”, 2000, nr 33
Grzymała-Siedlecki A., Religja starorzymska, „Kurier Warszawski”, 1934, nr 2
Hammer S., Historia filologii klasycznej w Polsce, Kraków 1948
Hindenburg nadaje Zielińskiemu medal Goethego, „Kwartalnik klasyczny”, 1932, nr 3-4
Iwaszkiewicz J., Do T. Z., „Wiadomości Literackie”, 1928, nr 32
—, Grób Profesora Zielińskiego, „Przekrój”, 1960, nr 772
—, Kartka z podróży, „Przegląd Kulturalny”, 23 IV 1959, nr 17
—, Książka moich wspomnień, Kraków 1957
Jak się uczyli współcześni pisarze polscy?, „Wiadomości Literackie”, 1926, nr 2
Klinger W., Polski kandydat do nagrody Nobla, „Kurier Poznański”, 1930, nr 326
Kopcińska K., Środowisko studenckie Uniwersytetu Warszawskiego w latach 1915-1939. Filologia klasyczna, Historia starożytna, Archeologia klasyczna, Warszawa 1995
Korespondencja Wsiewołoda Meyerholda. 1896-1939, tłum. E. P. Melech, Warszawa 1988
Kronika kulturalna. Prof. Zieliński o swoich pracach, „Kurier poranny”, 1937, nr 152
Kubiak Z., Tadeusz Zieliński wobec dwóch rewolucji, bolszewickiej i hitlerowskiej, „Tygodnik Powszechny”, 2000, nr 10
Mieses M., Hellenizm a judaizm. Uwagi na marginesie książki Tadeusza Zielińskiego, Przemyśl 1928
Mortkowicz J., Dzieła prof. T. Zielińskiego [katalog], Warszawa 1934
Nagroda Nobla dla prof. Zielińskiego, „Gazeta Warszawska”, 1930, nr 215
Nagroda Nobla dla prof. Zielińskiego, „Głos Narodowy”, 1930, nr 191 i 1931 nr 263
Nagroda Nobla dla prof. Zielińskiego, „Polonia” (Katowice), 1930, nr 2090 i 2094
Niemirska-Pliszczyńska J., Wielki filhellen, „Roczniki Humanistyczne”, 1960, nr 2
Nowe przekłady pism prof. Zielińskiego, „Nowiny naukowe”, 1925, nr 5
Olczak-Ronikier J., W ogrodzie pamięci, Kraków 2002
Pigoń S., Tadeusza Zielińskiego droga do Polski, „Tygodnik Powszechny”, 1949, nr 37
Piotrowicz L., Tadeusz Stefan Zieliński, Kraków po 1945
Piskozub A., Dzieło życia w maszynopisie, „Kultura i Edukacja”, 1997, nr 3-4, s. 87-95
Plezia M., Dziecię niedoli, „Analecta Cracoviensia”, t. XV, 1983
—, Tadeusz Stefan Zielinski, Neapol 1992
—, Z dziejów filologii klasycznej w Polsce, Warszawa 1993
Prof. Zieliński kandydatem nagrody Nobla, „Kurier Wileński”, 1930, nr 243
Profesorowi Tadeuszowi Zielińskiemu w 70–tą rocznicę urodzin hołd składa krakowskie koło PTF, Kraków 1929
Rzymowski W., W duszy starożytnej Romy. Na marginesie książki Tadeusza Zielińskiego Idea Polski w dziele Sienkiewicza, [w:] tegoż Sygnały historii, Warszawa 1929
—, Wskrzesiciel bogów greckich, „Głos Polski” (Łódź), 1922, nr 357
Siew Dionizosa. Inspiracje Grecji antycznej w teatrze i dramacie XX wieku w Europie Środkowej i Wschodniej, red. J. Axer, Z. Osiński, Warszawa 1997
Sinko T., 50–lecie pracy naukowej prof. Tadeusza Zielińskiego, „Czas Krakowski”, 1930, nr 18
—, Hellada i Roma w Polsce. Przegląd utworów na tematy klasyczne w literaturze polskiej ostatniego stulecia, Lwów 1933
—, Mit, kult i religia według nauki Wilhelma Wundta, „Eos“, t. 16, 1910
—, Słowo, o którym zapomniał Tadeusz Zieliński, „Kuźnia młodych”, 1932
Srebrny S., Tadeusz Zieliński, „Eos”, 1947, nr 2
—, Tadeusz Zieliński a tragedia grecka, „Roczniki Humanistyczne”, 1960, nr 2
—, Teatr grecki i polski, Warszawa 1984
Stabryła S., Hellada i Roma. Recepcja antyku w literaturze polskiej w latach 1976-1990, Kraków 1996
—, Hellada i Roma w Polsce Ludowej. Recepcja antyku w literaturze polskiej w latach 1945-1975, Kraków 1983
Starnawski J., Tadeusza Zielińskiego studia Mickiewiczowskie, „Roczniki Humanistyczne”, 1960, nr 2
Stein E., Judaizm a hellenizm. Z powodu książki prof. Tadeusza Zielińskiego pt. Hellenizm a judaizm, Kraków 1929
Tadeusz Zieliński kandydatem do nagrody Nobla, „Dziennik Poznański”, 1930, nr 172
Tadeusz Zieliński o sobie, „Wiadomości literackie”, 1925, nr 44
U słynnego znawcy starożytnego świata. Wywiad z prof. T. Zielińskim, „Gazeta Gdańska”, 1927, nr 294
Walicki A., Tadeusz Zieliński, [w:] Filozofia w Polsce. Słownik pisarzy, Wrocław 1971
Waszyn H., Z powodu artykułu Tadeusza Zielińskiego [O czystość, ale i o bogactwo języka] „Wiedza i życie”, 1937, nr 6
Węgliński J., Odgłosy. Pióro uczonego i szydło z worka, „Epoka” (Warszawa), 1936, nr 8
W pracowniach pisarzy. Tadeusz Zieliński, „Ilustrowany Kurier Codzienny”, 1939, nr 179
A także wybrane dzieła Tadeusza Zielińskiego.
Zieliński T., Akademicy literatury, „Gazeta Polska”, 1933, nr 296
—, Co zawdzięczam Goethemu?, „Ruch literacki”, 1932, nr 3
—, Czy i jak należy słuchać Wagnera?, „Gazeta Polska”, 1933, nr 341 i 1934 nr 28
—, Dionizos w religii i poezji, „Przegląd współczesny”, 1923, t. IV
—, Franciszek Grillparzer, „Przegląd Warszawski”, r. 4
—, Hermes Trzykroć-Wielki, Zamość 1921
—, Ideał wychowawczy w starożytności i u nas, Warszawa 1929
—, Iresione, t. I Dissertationes ad comoediam et tragoediam spectantes continens, Lwów 1931
—, Iresione, t. II Dissertationes ad antiquorum religionem spectantes continens, Lwów 1936
—, Iresione, t. III Miscellanea, Lwów 1936
—, Irezyona. Klechdy attyckie. Serja I i II, Warszawa, Kraków 1922
—, Jak zostałem filologiem?, „Filomata”, 1929, nr 2 i 4
—, Kilka uwag o wykształceniu klasycznym, „Kwartalnik klasyczny”, 1927, s. 6-10
—, Klechdy attyckie. Serja I i II, Warszawa-Kraków 1936
—, Kultura i rewolucja, Warszawa 1999
—, Legenda o złotym runie, Kraków 1972
—, Listy do Stefana Srebrnego, oprac. G. Golik-Szarawarska, Warszawa 1997
—, Nauka i praca naukowa, „Droga” (Warszawa), 1930 nr 10
—, O roli łaciny, „Kwartalnik klasyczny”, 1934, nr 2
—, O wiecznej aktualności problemów artystycznych antyku, Warszawa 1939
—, Po co Homer? Świat antyczny a my, Kraków 1970
—, Potrzeby nauki i szkoły polskiej w zakresie filologii klasycznej, „Nauka polska”, Warszawa 1929, t. 10
—, Przygotowanie chrześcijaństwa w religii antycznej, „Droga”, 1928, nr 3
—, Religie świata antycznego:
t. I Religia starożytnej Grecji, t. II Religia hellenizmu, Toruń 2001
t. III Hellenizm a judaizm, Toruń 2000
t. IV Religia Rzeczypospolitej rzymskiej, Toruń 2001
t. V Religia Cesarstwa Rzymskiego, Toruń 2000
t. VI Chrześcijaństwo antyczne, Toruń 2002
—, Rozwój moralności w świecie starożytnym od Homera do czasów Chrystusa. Odczyt wygłoszony na publicznym posiedzeniu PAU dnia 11 VI 1927, Kraków 1928
—, Starożytność antyczna a wykształcenie klasyczne, Zamość 1920
—, Szkice antyczne, Kraków 1971
—, Świat antyczny:
t. I Starożytność bajeczna, Katowice 1988
t. II Grecja niepodległa, Katowice 1988
t. III Rzeczpospolita rzymska, Katowice 1989
t. IV Cesarstwo rzymskie, Warszawa 1938
—, Świat antyczny a my. Osiem wykładów wygłoszonych na uniwersytecie w Petersburgu w roku 1901, Zamość 1922
—, W jakim języku pan myśli?, „Gazeta Polska”, 1936, nr 224
—, Wstęp [do:] Wskazówki metodyczne do programu gimnazjum państwowego. Filologja klasyczna (Gimnazjum wyższe), Warszawa 1927
—, Wychowawcze znaczenie Trylogii, [w:] H. Sienkiewicz, Trylogia, Warszawa 1962
—, Zmierzch i odrodzenie Wagnera, „Gazeta Polska”, 1939, nr 27
—, Znaczenie Willamowitza w nauce i w społeczeństwie ludzkim, „Wiedza i życie”, 1932, nr 4 i 5
—, Z ojczystej niwy, Zamość-Warszawa 1923
—, Z życia idei. Studia i szkice, Zamość 1925
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: