"Miejsce-po-getcie” – topografia doświadczenia (resztki / ślady / sygnatury) 4018-KON270-CLASS
Problematyka Zagłady i jej następstw stała się przedmiotem intensywnych badań prowadzonych z perspektywy antropologii kultury czy kulturowej teorii literatury. Jedną z ważniejszych kategorii analitycznych jest w tych badaniach przestrzeń – miejsce – pamięć. Celem zajęć jest analityczna refleksja nad przestrzenią miejską, ujmowaną w całej swej materialności, a jednocześnie będącą swoistym terytorium pamięci, obszarem manifestowania się śladów przeszłości zmieszanej z teraźniejszością.
Przedmiotem analiz będzie obszar byłego getta na współczesnym warszawskim Muranowie (miejsce-po-getcie) potraktowany jako domagająca się różnych działań interpretacyjnych i stanowiąca wezwanie do refleksji przestrzeń doświadczenia Zagłady. Chodzi o źródłowe osadzenie tego doświadczenia, opisanie go w konkretnej sytuacji historycznej, konkretnych okolicznościach, w jego zarówno „biograficznych”, jak i „materialnych” uwarunkowaniach. Podstawową orientacją metodologiczną jest dla mnie szeroko rozumiany „zwrot topograficzny” w humanistyce (spacial turn). Poruszać się będę w obszarze geohumanistyki i otwieranej przez nią transdyscyplinarności. Kluczową dla tej orientacji badawczej jest kategoria MIEJSCA, rozumianego jako: konstrukt społeczny; krajobraz (zarówno naturalny, jak i kulturowy); przedmiot reprezentacji tekstualnych, wizualnych, oralnych, percepcyjnych; terytorium praktyk memorialnych.
Zajęcia pomyślane są dwuetapowo. Etap pierwszy dotyczyć będzie propedeutyki teorii i metodologii badań nad tak badawczo sprofilowanym przedmiotem. Etap drugi obejmie praktyczne działania analityczno-interpretacyjne. Uruchomione zostaną różne strategie opisu i rozumienia.
fenomenologia miejsca;
hermeneutyka miejsca;
biografie ulic;
antropologia kartografii i kartografia antropologiczna;
mapy topo/auto/bio-graficzne;
dyskurs memorialny jako walka o przestrzeń miasta.
Podczas zajęć odwoływać się będziemy do następujących typów źródeł:
TEKSTY WERBALNY (literatura dokumentu osobistego: dzienniki, pamiętniki, relacje i innego typu świadectwa indywidualne pisane hic et nunc oraz post factum; literatura piękna, prasa, dokumenty archiwalne)
TEKSTY ORALNE (relacje z USC Shoah Visual Foundation i Archiwum Historii Mówionej, KARTA)
FOTOGRAFIA / FILM (dokumentalne zdjęcia getta warszawskiego niemieckie oraz konspiracyjne; filmy dokumentalne)
DUSKURS WYSTAWIENNICZY (Wystawa stała w Muzeum Historii Żydów Polskich, Wystawa w Żydowskim Instytucie Historycznym, Muzeum Auschwitz0Birkenau, Państwowe Muzeum na Majdanku, inne muzea: Yad Yashem, USHMM Waszyngton, Berlin)
DYSKURS MEMORIALNY (formy upamiętnień w przestrzeni powojennego Muranowa: strategie pamiętania i zapominania; „miejsca milczące” i „miejsca mówiące”; konflikt głosów / konflikt pamięci; utopia lieu de mémoire jako miejsca wspólnego/wspólnotowego)
TOPOGRAFIE REALNE (przestrzeń dzielnicy północnej do połowy XIX w., do dziś).
Rodzaj przedmiotu
Efekty kształcenia
- wiedzy (W)
ma pogłębioną i poszerzoną wiedzę o najnowszych osiągnięciach metod badań interdyscyplinarnych w naukach humanistycznych, społecznych, ścisłych i przyrodniczych;
zna różne metody interpretacji tekstu literackiego i filozoficznego oraz tekstualnego źródła historycznego;
zna w pogłębionym i poszerzonym zakresie metody analizy kulturoznawczej, historycznej, społecznej i filozoficznej w perspektywie historycznej
- umiejętności (U)
potrafi w pogłębionym i szerokim zakresie dokonywać analizy tekstów artystycznych, filozoficznych i socjologicznych za pomocą odpowiednich narzędzi badawczych oraz prezentować wyniki swych prac;
posiada umiejętności badawcze pozwalające na formułowanie problemów badawczych z zakresu humanistyki, filozofii, literatury i sztuki
posiada umiejętności wykorzystywania interdyscyplinarnych metod i narzędzi badawczych w analizie zjawisk kultury współczesnej;
- kompetencji społecznych (K)
rozumie dynamikę rozwoju naukowego, kulturowego i społecznego oraz śledzi nowe metody i paradygmaty badawcze;
ponosi odpowiedzialność za ochronę dziedzictwa kulturowego regionu, kraju i Europy
Kryteria oceniania
Aktywne uczestnictwo w zajęciach. Praca pisemna (jedna w semestrze).
Literatura
• Elżbieta Rybicka, Geopoetyka. Przestrzeń i miejsce we współczesnych teoriach i praktykach literackich, Universitas: Kraków 2014 (tam obszerna bibliografia)
• „Teksty Drugie”, 2014, nr. 6 („Topo-grafie”)
• Małgorzata Czermińska, Miejsca autobiograficzne. Propozycja w ramach geopoetyki, "Teksty Drugie" 2011, nr 5.
• Jewish Topographies. Visions of Space, Traditions of Places, pod redakcją Julia Brauch, Anna Lipphardt, Aleksandra Nocke, Ashgate Publishing 2008 (tom ten nie dotyczy bezpośrednio Holokaustu, zajmuje się za to „pejzażem post-holokaustowym”).
• Izabela Suchojad Topografia żydowskiej pamięci. Obraz krakowskiego Kazimierza we współczesnej literaturze polskiej i polsko-żydowskiej, Universitas, Kraków 2010
• Przywracanie pamięci. Rewitalizacja zabytkowych dzielnic żydowskich w miastach Europy Środkowe, pod redakcją Moniki Murzyn-Kupisz i Jacka Purchły, Kraków 2008.
• Ulrich Baera Spectral Evidence: The Photography of Trauma (2002)
• Jacek Małczyński Drzewa „żywe pomniki” w Muzeum-Miejscu Pamięci w Bełżcu, „Teksty Drugie: 2009, nr 1-2
• Jacek Małczyński, Polityka natury w Auschwitz-Birkenau, „Teksty Drugie” 2014, nr. 5
• Obszary Zagłady (pod red. Haliny Taborskiej) oraz Doświadczenie pamięci, doświadczenie pustki (pod red. Ewy Rewers), w: Pamięć Shoah. Kulturowe reprezentacje i praktyki upamiętniania, red. Tomasz Majewski, Anna Zeidler-Janiszewska, Łódź 2009
• Agnieszka Lasiewicz-Sych, The Architecture of a City as a Constituent of Collective Memory: The Muranów District in Warsaw – an Essay on Traces of the Past, „Kultura i Współczesna” 2003, nr 4.
• Michał Bilewicz i inni, Living on the Ashes: Collective Representations of Polish-Jewish History Among People Living in the Former Ghetto Area, w: Beyond Camps and Forced Labour: Current International Research on Survivors of Nazi Persecution, Osnabrück 2009.
• Elżbieta Janicka, Festung Warschau. Raport z oblężonego miasta, Warszawa 2011
• Beata Chomątowska, Stacja Muranów, Warszawa 2012
• Jacek Leociak, Miejsce-po-getcie, w: tegoż Spojrzenia na warszawskie getto, Warszawa 2011.
• Jacek Leociak, Tekst wobec Zagłady. (O relacjach z getta warszawskiego)¸Warszawa 1997 (przekład angielski 2004)
• Jacek Leociak, Topografia i egzystencja, w: tegoż Doświadczenia graniczne. Studia o dwudziestowiecznych formach reprezentacji, Warszawa 2009
• Barbara Engelking, Jacek Leociak, Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście, Warszawa 2001, wyd. 2 zmienione, poprawione i rozszerzone 2013 (tłumaczenie angielskie Yale University Press 2009).
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: