Człowiek Montaigne’a albo miłość własna 4018-KON224-CLASS

Przez tysiąclecia nasza cywilizacja budowana była na założeniu, że możemy stać się kimś innym niż jesteśmy. Próby Montaigne’a wydają się być zerwaniem z tą normatywną (imperatywną) tradycją. Montaigne pisze bowiem, iż „jest próżnością z naszej strony mniemać, że możemy być czymś innym niż jesteśmy”. Ale czym jesteśmy i czy poprzestanie na tym czym jesteśmy może stać się nowym wyzwaniem etycznym dla człowieka współczesnego? Czy naszym jedynym zobowiązaniem edukacyjnym jest „nauka obojętności” dla „rzeczy cnotliwych” (sztuki panowania nad sobą, umiarkowania, waleczności, pokory, etc.)? Czy jedyna nauka jaką potrzebujemy to nauka odprężania się, nauka amor sui oraz trudna sztuka samoobnażania? Montaigne „obnaża się” z wielkim sprytem i uwodzicielskim czarem, pisząc o sobie rapsodię, w której rysuje się jako człowiek leniwy, prosty, pospolity, zmienny, łatwowierny, hipochondryczny, uprawiający seks na stojąco, … człowiek kochający siebie. Na seminarium, podążając tropem rozrysowanym przez Sarah Bakewell w książce How to Live?, chciałbym prześledzić katalog cnót/przywar „człowieka Montaigne’a” i zastanowić się na ile stanowią one atrakcyjny katalog dla człowieka „generacji ja”, człowieka już w pełni zrelaksowanego i obnażonego, tj. dla dzisiejszego człowieka, człowieka, którego wynalazł Montaigne.

1. Lęk przed śmiercią i lęk powszedni. Po prostu smutek i strach, i próba ich odparcia.
Literatura: Michel de Montaigne, O smutku, O stałości, O strachu, Jak filozofować znaczy uczyć się umierać, O samotności, O sumieniu, O gniewie, Uczucia nasze wybiegają poza nas, O okrucieństwie, Tchórzostwo matką okrucieństwa, Wszystkie rzeczy mają swoją porę, O żalu, O fizjonomii.

2. Zwyczajność i nadzwyczajność, po prostu niedoskonałość i próba jej pokochania.
Literatura: Michel de Montaigne, O kanibalach, O spaniu, O niepewności naszego sądu¸ O próżnych subtelnościach, O umiarkowaniu, O niepewności naszego sądu, O czczości słów, O próżnych subtelnościach, O niestałości naszych postępków, O pijaństwie, O sumieniu, O sławie, O zarozumiałości.

3. Znudzenie i uwaga, po prostu rozproszenie i próba ponownego skupienia.
Literatura: Michel de Montaigne, O bezczynności, O niestałości naszych postępków, O oszczędzaniu woli, O potędze wyobraźni, O prawach przeciw zbytkom, O zapachach.

4. Miłość, przyjaźń, utrata miłości i utrata przyjaźni. Po prostu strata i próba życia w stracie.
Literatura: Michel de Montaigne, O przyjaźni, O trzech zacnych paniach, O żalu, O próżności, O wychowaniu dzieci, Iż trzeba unikać rozkoszy, bodaj za cenę życia, Iż poczucie dobrego i złego zależy w znacznej mierze od naszego o tym mniemania, O trzech zacnych paniach, O podobieństwie dzieci do ojców, O trzech rodzajach obcowania.

5. Niewola nawyków (habitus) i teatr życia codziennego. Prosta i nieudana próba przebudzenia przed lustrem.
Literatura: Michel de Montaigne, O zwyczaju, i o tym, aby niełatwo odmieniać istniejące prawo, O wychowaniu dzieci, O zwyczaju odziewania się, O dawnych zwyczajach, O ćwiczeniach, O pożytecznym i poczciwym, O dawnych zwyczajach, oszczędności starożytnych, O wieku, Apologia Rajmunda Sebond, Uwagi nad sposobem wojowania Juliusza Cezara.

6. Praca i filozofia, staranność i niestaranność. Po prostu próba zarabiania na życie.
Literatura: Michel de Montaigne, O książkach, Jako nasz umysł sam sobie staje w poprzek, O cnocie, O nierówności jaka jest między ludźmi, O nieużyczaniu swojej chwały, O sztuce rozmawiania.

7. Prawda, nieprawda, po prostu sztuka kłamania i próba niezbyt częstego jej ulegania.
Literatura: Michel de Montaigne, Jako dusza przenosi swe namiętności na złudne przedmioty, skoro nie staje jej prawdziwych, O kłamcach, O mówieniu powolnym i rychłym, Jako szaleństwem jest wyrok o prawdzie i fałszu zdawać na sąd naszego rozumu, Uwagi nad Cyceronem, O Demokrycie i Heraklicie, O sławie, O zarozumiałości, O swobodzie sumienia, Iż nie należy udawać choroby, O sztuce rozmawiania, O kulawych, O doświadczeniu, O zadawaniu łgarstwa.