Wyspiański: Wyzwolenie. Kogo i od czego? 4018-KON179-CLASS
Arcydzieło polskiego dramatu i jedna z największych zagadek polskiej literatury: Wyzwolenie Stanisława Wyspiańskiego. Propozycja zajęć dotyczy lektury tego jednego tylko dramatu przez cały semestr. Lektury uważnej, wieloaspektowej, wykorzystującej dostępne opracowania, ale i próbującej postawić nowe pytania i udzielić na nie nowych odpowiedzi. Nasza praca będzie przypominać nieco robotę benedyktyńską poprzez żmudną i skrupulatną lekturę, ale i pełną fajerwerków i odkryć przygodę z wieloma kontekstami do Wyzwolenia. Innymi słowy: spróbujemy napisać nowe przypisy do tego tekstu. Ze względu na osobę autora i odniesienia kulturowe zawarte w tekście – zajęcia mają charakter interdyscyplinarny. Mile widziana obecność kulturoznawców, historyków, historyków sztuki, przewodników miejskich, muzykologów, religioznawców i ezoteryków.
Jest jeszcze jeden istotny powód sięgania po tekst dramatu Wyspiańskiego, związany z jednej strony z jego formułą tytułową, z drugiej – współczesnym kontekstem historycznym, politycznym i społecznym – istotnie odmiennym od czasu powstania utworu. Już nie Konrad, ta „anachroniczna postać”, stał się nośnikiem idei zawartych w arcydramacie Wyspiańskiego, ale różnorakie gry i strategie komunikacyjne wykorzystane przez krakowskiego pisarza do skomunikowania się z jego własną, ówczesną publicznością, które zaklęte w tekście dramatu miały się okazać pomocne prawie sto lat później, w wyprorokowanej przez autora Wesela wolnej Polsce. Wyprorokowanej, dodajmy, nie przez mesjanistyczne widzenia i zaklęcia, nie przez ingerencję „światów innych”, a przez tak silnie położny akcent w Wyzwoleniu na akt woli ludzkiej i obywatelskiej. „Wyzwolin ten doczeka się dnia, kto własną wolą wyzwolony!”. Problem 1989 roku w tym ujęciu okazuje się banalnie prosty: Polacy zechcieli być wolni. Na tyle silnie i na tyle zbiorowo, że dokonało się to niemal samo przez się. Polacy zachcieli chcieć. I to właśnie dlatego, ze względu na dramat woli ukazany w Wyzwoleniu, ten dramat Wyspiańskiego okazał się dostarczycielem najbardziej płodnych inspiracji do tworzenia narodowego programu w teatrze, mimo że sam nie stał się przedmiotem żadnej wybitnej inscenizacji. W niczym nie przeszkadzał realizacji tego programu brak Konrada, brata i kochanka Erynii, bohatera zemsty i nienawiści ani całego zastępu upiorów, wśród których znajdowali się i „polska Antygona”, i „polski Orestes” i „polski Edyp”, którzy mieli stanowić – i stanowili – wzorzec postaw dla wielu pokoleń Polaków. O tym także będziemy rozmawiać.
Rodzaj przedmiotu
Efekty kształcenia
Student w zakresie wiedzy:
• ma podstawową wiedzę o rodzajach oraz specyfice przedmiotowej i metodologicznej dyscyplin, które dotyczą studiów nad kulturą;
• zna podstawową terminologię z zakresu literaturoznawstwa i kulturoznawstwa;
• zna podstawowe metody interpretacji tekstu literackiego i tekstualnego źródła historycznego;
• zna powiązania między dyscyplinami humanistycznymi oraz specyficzne zależności między poszczególnymi dyscyplinami, które dotyczą studiów nad kulturą;
• nabył podstawy podejścia interdyscyplinarnego w studiach kulturoznawczych;
• zna podstawowe metody interpretacji tekstu literackiego i tekstualnego źródła historycznego;
• zna podstawowe aspekty siedemnastowiecznego teatru francuskiego;
• wymienia najważniejsze dzieła w dorobku dramaturgii antycznej;
• ma elementarną wiedzę o budowie tragedii i komedii;
Student w zakresie umiejętności:
• potrafi opracować i przedstawić recepcję dzieła kultury;
• posiada podstawowe umiejętności badawcze pozwalające na formułowanie i rozwiązywanie problemów badawczych w zakresie kulturoznawstwa;
• potrafi w tym celu przeprowadzić podstawowe analizy z wykorzystywaniem interdyscyplinarnych metod i narzędzi badawczych;
• potrafi uczestniczyć w dyskusji na tematy kulturoznawcze, w tym przedstawiać logiczną argumentację i wyciągać krytyczne wnioski;
• prezentuje wyniki samodzielnej analizy prostego problemu badawczego w formie pisemnej i ustnej;
• potrafi dokonać interpretacji przedstawienia teatralnego w podstawowym zakresie;
• potrafi zrekonstruować podstawowy kształt spektaklu na podstawie zachowanych archiwaliów;
• czyta tekst literacki metodą „close reading”;
Student w zakresie kompetencji społecznych:
• rozumie potrzebę i zasady pracy zespołowej w grupie interdyscyplinarnej;
• potrafi pracować w grupie zarówno jako jej moderator, jak i wykonawca powierzonego zadania
• ma świadomość ograniczoności swojej wiedzy i potrzeby jej pogłębiania;
Kryteria oceniania
Zaliczenie na podstawie obecności i aktywnego uczestnictwa w zajęciach oraz na podstawie pracy semestralnej (max 3 strony, 5400 znaków) na temat wybranego i uzgodnionego z prowadzącym aspektu związanego z Wyzwoleniem.
Literatura
1)S. Wyspiański, Dzieła Zebrane, t. I-XIV, Kraków 1964
2)S. Wyspiański, Dzieła Zebrane, Kraków 1964
3)t. XV vol. I - Twórczość pisarska. Życiorys
4)t. XV vol. II - O twórczości pisarskiej i plastycznej
5)t. XV vol. III - Teatr Wyspiańskiego
6)t. XV vol. IV - Teatr Wyspiańskiego
7)t. XVI vol. I - Kalendarz życia i twórczości 1869-1890
8)t. XVI vol. II - Kalendarz życia i twórczości 1.3.1890 - ostatnie dni marca 1898
9)t. XVI vol. III - Kalendarz życia i twórczości 26.3.1898-grudzień 1907.
10S. Wyspiański, Listy zebrane I. Listy do Józefa Mehoffera, Henryka Opieńskiego i Tadeusza Stryjeńskiego, oprac. M. Rydlowa, Kraków 1994
11)S. Wyspiański, Listy zebrane II. Listy do Lucjana Rydla, oprac. L. Płoszewski, M. Rydlowa, Kraków 1979
12)S. Wyspiański, Listy zebrane III. Listy do Karola Maszkowskiego, oprac. M. Rydlowa, Kraków 1997
13)S. Wyspiański, Listy zebrane IV. Listy różne - do wielu adresatów, oprac. M. Rydlowa, Kraków 1998
14)M. Antoniuk, "Kultura małomówna" Stanisława Lacka. W kręgu młodopolskiej świadomości mowy i milczenia, Kraków 2006
15)J. Błoński, Wyspiański wielokrotnie, Kraków 2007
16)K. Fazan, Projekty intymnego teatru śmierci. Wyspiański, Leśmian, Kantor, Kraków 2009
17)E. Miodońska-Brookes, "Mam ten dar bowiem: patrzę się inaczej". Szkice o twórczości Stanisława Wyspiańskiego, Kraków 1997
18)E. Miodońska-Brookes, Wawel-"Akropolis", Kraków 1980
19)M. Popiel, Wyspiański. Mitologia nowoczesnego artysty, Kraków 2007
20)M. Prussak, Wyspiański w labiryncie teatru, Warszawa 2005
21)Stanisław Wyspiański. Studium artysty [materiały z sesji naukowej na Uniwersytecie Jagiellońskim 7-9 czerwca 1995], red. E. Miodońska-Brookes, Kraków 1996
22)M. Tomczyk-Maryon, Wyspiański [seria: Biografie sławnych ludzi], Warszawa 2009
23)Żywioły wyobraźni Stanisława Wyspiańskiego [artykuły z konferencji naukowej doktorantów (UJ i ASP Kraków, 8-9 listopada 2007)], red. A. Czabanowska-Wróbel, D. Jarząbek, D. Saul, Kraków 2008
W zależności od wybory przez uczestników do każdego analizowanego tekstu podane zostaną osobne lektury.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: