Demokracja deliberatywna. Teoria, praktyka, krytyka 4016-DEMD-OG

Głównym przedmiotem rozważań i dyskusji w trakcie zajęć będzie demokracja deliberatywna jako jeden z wpływowych obecnie nurtów współczesnej teorii demokracji. Kontekst dla tej koncepcji stanowić będą z jednej strony dotychczasowe, dominujące paradygmaty, tj. demokracja proceduralna, demokracja agregatywna, z drugiej zaś – nowe kierunki, tj. demokracja agonistyczna (radykalna). Deliberatywny model demokracji zostanie ukazany w trzech odsłonach, które poprzedzi ekspozycja źródeł tzw. „zwrotu deliberatywnego” w teorii demokracji i implikacji tego zwrotu dla myślenia o demokracji współczesnej. Pierwsza odsłona dotyczyć będzie teoretycznego ujęcia tego modelu. Najpierw spróbujemy zdefiniować samo pojęcie deliberacji. Następnie, w oparciu o te wstępne ustalenia, zastanowimy się nad poszczególnymi koncepcjami demokracji deliberatywnej i postaramy się znaleźć pomiędzy nami zarówno cechy wspólne, jak i istotne dystynkcje. Część teoretyczną zamknie projekt J. Habermasa (koncepcja „polityki deliberatywnej”), który stanowi jeden z lepiej dopracowanych jej wariantów.
Druga odsłona dotyczyć będzie praktycznego wymiaru funkcjonowania demokracji deliberatywnej rozumianego jako próba przyjrzenia się relacji między ideałem a rzeczywistością społeczną i polityczną („empiryczną”). Będzie ona podzielona na dwie części odpowiadające dwóm ujęciom deliberacji: zinstytucjonalizowane formy deliberacji związane z tradycyjnymi strukturami politycznymi i społecznymi (bliższe liberalnej demokracji przedstawicielskiej/wyborczej) oraz innowacyjne formy deliberacji wykorzystujące technologie komunikacyjne i metodologię współczesnych nauk społecznych (bliższe republikańskiej wizji demokracji bezpośredniej/partycypacyjnej). W odniesieniu do tego podziału omówione zostaną nie tylko założenia i cechy charakterystyczne poszczególnych instytucji, ale również zostaną przedstawione przypadki ich zastosowania w konkretnej sytuacji. Zastanowimy się, w jakiej mierze instytucje te realizują normy i wartości wpisane w koncepcje demokracji deliberatywnej zdefiniowane w odsłonie pierwszej, oraz do jakiego stopnia analizowane przypadki ucieleśniają te normy i wartości.
Wreszcie trzecia odsłona dotyczyć będzie krytyki demokracji deliberatywnej. Skupimy się przede wszystkim na czterech istotnych jej kierunkach. Będą to: krytyka realistyczna skupiona na odkrywaniu empirycznych ograniczeń deliberacji (rzeczywiste warunki prowadzenia dyskursu) oraz trzy krytyki normatywne skoncentrowane na odsłananiu nieuzasadnionych wykluczeń wynikających z przyjęcia rzekomo neutralnych rozwiązań aksjologicznych i etycznych: krytyka liberalna (deliberacja w kontekście praw i wolności jednostki), krytyka lewicowo-radykalna (deliberacja w kontekście konfliktu społecznego i politycznego) oraz krytyka prawicowo-konserwatywna (deliberacja w kontekście tradycji i kultury narodowej). Ukazanie granic demokracji deliberatywnej będzie tym samym próbą względnie obiektywnego ujęcia całości omawianej w ramach kursu problematyki.
Integralną częścią zajęć będzie debata, której idea polega na przybliżeniu uczestnikom kursu warunków, w jakich odbywa się proces deliberacji. Jej założenia, tematyka i sposób procedowania zostaną określone przez samych uczestników w toku otwartej dyskusji.