Ikona w XX wieku 4012-132C
Proponowane konwersatorium jest przeznaczone dla studentów MISH oraz innych kierunków, zainteresowanych współcześnie istniejącą i rozwijającą się ikonograficzną tradycją wschodniochrześcijańską (inaczej mówiąc, tradycją bizantyjsko-bałkańsko-ruską). Będziemy mówili o odkryciu, odrodzeniu się wschodniochrześcijańskiej tradycji ikonograficznej na przełomie XIX i XX wieków, o jej skomplikowanych losach po I Wojnie Światowej oraz Rewolucji październikowej, o jej dzisiejszym stanie w krajach byłego Związku Radzieckiego, na Bałkanach, w Zachodniej Europie i Ameryce. Dostrzeżenie i umiejętność analizowania współczesnej wschodniochrześcijańskiej ikonografii oraz jej intelektualnego i duchowego zaplecza może pomóc w wyjaśnieniu wielu problemów dzisiejszej kultury. Na wykładach zatrzymamy się nad kluczowymi problemami, związanymi ze sztuką ikony. Będzie nas interesowało zagadnienie kanonu ikonograficznego, jego kształtowania się i przemian późniejszych; związki sztuki i liturgii, sztuki w przestrzeni sakralnej. Spróbujemy odpowiedzieć na pytanie o etos artysty, malującego, czyli piszącego ikony, prześledzimy kolejne etapy powstawania ikony i ich zależność od teorii malarstwa sakralnego.
Zakres tematów:
- Wprowadzenie do historii tradycji bizantyjskiej i postbizantyjskiej
- Odkrycie dzieł sztuki tradycji wschodniochrześcijańskiej oraz uświadomienie znaczenia tej tradycji w XIX i XX wieku
- Pierwsze wystawy ikon (1913 i inne)
- Historia prac konserwatorskich i restauracyjnych w latach 1900-1940
- Powstawanie i dalszy rozwój tzw. neoprawosławnej teologii ikony
- Losy tradycji w ZSSR
- Praktyka ikonograficzna i teoria dotycząca ikony w środowiskach emigracji rosyjskiej
- Powojenny (po II wojnie światowej rozwój tradycji) na Bałkanach, w Związku Radzieckim, w Europie Zachodniej i w Ameryce
-Współczesne dzieje ikony (tendencje, artyści, nurty, badacze)
Rodzaj przedmiotu
Efekty kształcenia
Po zaliczeniu konwersatorium studenci
- rozpoznają współczesną ikonograficzną tradycję wschodniochrześcijańską we współczesnej kulturze
- potrafią opisywać i analizować poszczególne dzieła, powstałe w nurcie tej tradycji, albo inspirowane przez nią
- orientują się w filozoficznych i naukowych koncepcjach, usiłujących opisać i zbadać istotę tej tradycji
Kryteria oceniania
Będzie oceniana aktywność na zajęciach, przygotowanie się w sposób szczególny do jednego wybranego tematu (wcześniejsze przeczytanie zaproponowanych tekstów, wstępna analiza dzieł sztuki).
Na ocenę końcową składają się:
- udział w dyskusjach na zajęciach
- ocena wygłoszonego krótkiego referatu na wybrany temat
Literatura
Lista lektur w języku polskim, studenci mogą wybrać dowolne poszyje (lista lektur w językach obcych będzie podana w zależności od stopnia zainteresowania i językowych możliwości grupy):
Awierincew S., Na skrzyżowaniu tradycji (szkice o literaturze i kulturze wczesnobizantyńskiej), przeł. D. Ulicka, Warszawa 1988.
Bułgakow S., Ikona i kult ikony, przekł. i oprac. ks. H. Papopcki, Bydgoszcz 2002
Dąb-Kalinowska B., Ikony i obrazy, Warszawa 2000
Elwich B., Ikona. Duchowość i filozofia, Kraków 2006
Evdokimov P., Poznanie Boga w Kościele wschodnim. Patrystyka, liturgia, ikonografia, tłum. A. Liduchowska, Kraków 1996.
Evdokimov P., Prawosławie, przekł. J. Klinger, Warszawa 1986
Evdokimov P., Sztuka ikony. Teologia piękna, przekł. M. Żurowska, Warszawa 1999
Florencki P., Ikonostas i inne szkice, przekł. Z. Podgórzec, Białystok 1997
Ikona. Symbol i wyobrażenie, red. E. Bogusz, Warszawa 1984
Janocha M., Ikony w Polsce. Od średniowiecza do współczesności, Warszawa 2008
Jazykowa I., Swiat ikony, przeł. ks. Henryk Paprocki, Warszawa 1998.
Krug G., Myśli o ikonie, przeł. R. Mazurkiewicz, Białystok 1991
Meyendorf J., Teologia bizantyjska, przekł. J. Prokopiuk, Warszawa 198
Onasch K., Ikony: fakty i legendy, tł. z ang. Z. Szanter, z niem. M. Smoliński, przekł. z greckiego fragm. Hymnów i tekstów liturgicznych H. Paprocki, Warszawa 2002
Paprocki H., Triumf ortodoksji: ikona Jerzego Nowosielskiego, Kraków, Białystok 2001
Podgórzec Z., Wokół ikony. Rozmowy z Jerzym Nowosielskim, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1985.
Popowa O., Smirnowa E., Cortesi P., Ikony, Warszawa 1998
Quenot, M, Ikona. Okno ku wieczności. Białystok, 1997
Rogozińska R., Ikona w sztuce XX wieku, Wydawnictwo WAM, 2009
Rookmaaker H. R., Sztuka nie potrzebuje usprawiedliwienia, Katowice 1992.
Różycka-Bryzek A., Przeciw stereotypom myślenia o sztuce bizantyjskiej [w:] „Znak”, nr 3/1994
Sołouchin W., Spotkania z ikonami, przeł. M. Zagórska, Kraków 1972
Toporow Władimir N., Przestrzeń i rzecz, przeł. Bogusław Żyłko, Kraków, Universitas, 2003
Trubieckoj J., Kolorowa kontemplacja. Trzy szkice o ikonie ruskiej, przekł. H. Paprocki, Białystok 1998
Uspieński B., Koło i krzyż, Warszawa 2010
Uspienski L., Teologia ikony, przekł M.Żurowska, Poznań 1993
Uspienski L., Teologia ikony, tłumaczenie Maria Żurowska, Warszawa 2009
Walter Ch., Sztuka i obrządek Kościoła bizantyńskiego, przeł. Krystyna Milcharek, Warszawa 1992.
Ware K., Kościół prawosławny, przeł. ks. Włodzimierz Misijuk, Białystok 2002.
Wielki Tydzień i Święto Paschy w Kościele prawosławnym, tł. Henryk Paprocki, Kraków 2003.
Zakrzewski K., Historia Bizancjum, Warszawa, 2007
Zdziechowski M., Testament księcia Eugeniusza Trubieckiego, (w:) Tenże, Wybór pism, Kraków 1993.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: