Molier współczesny. Próba nowej lektury 4012-123C

Czy do Moliera da się zastosować metodę, jakiej użył wobec Szekspira Jan Kott? W końcu o Molierze jako „francuskim Szekspirze” pisali i Johann Wolfgang Goethe, i Tomasz Mann. Tymczasem Molier jest uważany jest za króla komedii i farsy. Tak też najczęściej jest wystawiany.
W polskim teatrze Molier zajmuje szczególną pozycję - obecny w naszym repertuarze od XVIII wieku doczekał się wielu tłumaczeń, przeróbek i realizacji. A jednak po dziś dzień sprawia kłopoty polskim reżyserom - poza kilkoma wyjątkami historia polskiego teatru nie zna wybitnych spektakli molierowskich. Nie wykształciła się u nas tradycja grania Moliera. Panuje pogląd, że z Moliera można zrobić tylko świetną komedię lub - w gorszym przypadku - teatr lektur szkolnych dla młodzieży.
A przecież, jak pisał Tadeusz Żeleński – Boy: „Molier jest - obok Szekspira - pisarzem chyba najbardziej teatralnym, jaki istniał. Każde słowo, jakie napisał, rodzi się z teatru i dla teatru. Scena była dlań ukochaniem i celem; nawet nie troszczył się o wydawanie drukiem swoich komedii. Na scenie żył, tworzył, na scenie umarł.”
Jednym z podstawowych aspektów „odświeżania” sztuk Moliera są bowiem role główne, które grał sam Molier. Nie ma co ukrywać, że najlepsze kąski pisał dla siebie. Z zachowanych źródeł wiemy, że Molier korzystał z całej palety środków aktorskich, a nie tylko chwytów farsowych. Wszystkie jego postacie, zwłaszcza te stworzone w końcowym okresie życia, noszą w sobie pierwiastek złamania, tragiczności, niezgody na otaczającą rzeczywistość. Bułhakow odnotowuje: „Szkoła żon podobnie jak Szkoła mężów napisana została w obronie kobiet i ich prawa wyboru w miłości, a relacjonowała historię zazdrosnego i despotycznego Arnolfa pragnącego ożenić się z młodziutką Anusią. W sztuce tej, obfitującej w zabawne sytuacje komediowe, po raz pierwszy zadźwięczała jakąś gorzka, nadpęknięta nuta w roli Arnolfa.”, a Kott zauważa: „Możemy odnaleźć u Moliera niemal wszystkie lazzi włoskiego teatru, nawet w wielkich komediach, które są właściwie dramatami. Alcest niemal pięściami okłada swojego służącego, Orgon włazi pod stół. Ale żadna z wielkich kreacji molierowskich nie jest czysta psychologicznie, każda jest przełamana, kryje swoją własną tajemnicę, ma swoją smugę cienia.”
Spróbujemy wspólnie wejść w tę smugę cienia. Za pośrednictwem tekstów Moliera i z pomocą przedstawień teatralnych oraz filmów.