Kulturowe aspekty jedzenia – dylematy i wyzwania współczesności 4012-122C
W ciągu ostatnich dwóch wieków miała miejsce rewolucja pod względem tego, jak przygotowuje się jedzenie oraz jak przebiega dystrybucja żywności. Te gwałtowne zmiany, zachodzące wraz z nastaniem epoki industrialnej, a potem postindustrialnej, stawiają przed konsumentem nowe wyzwania i dylematy. Są to kontrowersyjne niekiedy kwestie alokacji zasobów światowych, zanikania lokalnych tradycji kulinarnych czy panik jedzeniowych, takich jak panika „szalonych krów” lub strach przed zakażonym mięsem drobiowym. Zwykły człowiek staje również przed nowymi problemami, których dominantą jest wielość wyborów i indywidualna odpowiedzialność za własne zdrowie i dobrostan. Tworzą się poza tym nowe formy grupowego i jednostkowego oporu wobec dominujących dyskursów – obejmując style i filozofie życia (diety, wegetarianizm, dbałość o własne ciało) i szersze ruchy społeczne (slow food czy ataki na korporację McDonald’s). Ponadnarodowe sieci ekonomicznych powiązań sprawiają, że rozróżnienie na centrum i peryferia nie jest już jednoznaczne, a lokalne praktyki czy fenomeny kulturowe znajdują m.in. poprzez media swoje miejsce w globalnej przestrzeni. Jednocześnie procesy polityczne w Stanach Zjednoczonych czy w obrębie Unii Europejskiej wpływają na zachowania i doświadczenia jednostkowe, a nawet relacje w obrębie rodziny. Także kontekst krajów postsowieckich dostarcza szczególnie żywych przykładów zmian kulturowych.
Celem zajęć będzie więc potraktowanie jedzenia i kuchni jako soczewki, w której skupiają się i przecinają te wielorakie problemy, jako narzędzia diagnostycznego do badania współczesności. Poprzez ten zabieg możliwe będzie przybliżenia studentom szeroko rozumianych nauk humanistycznych, społecznych, a również biologicznych, jak istotną rolę w świetle ostatnich zmian geopolitycznych odgrywają studia nad jedzeniem (food studies) z perspektywy antropologicznej. Kuchnię, praktyki kulinarne i jedzenie można bowiem potraktować jako swoisty fascynujący tekst kultury, dzięki któremu możliwe jest odczytanie złożoności współczesnych problemów tożsamościowych, grupowych i indywidualnych naszego społeczeństwa.
Teksty przedstawione na zajęciach czerpać będą z dorobku antropologii zachodniej, w szczególności nurtu antropologii jedzenia przeżywającej swój rozkwit od lat 90. ubiegłego wieku. Zajęcia wzbogacone będą także tekstami dotyczącymi polskiego i postkomunistycznego kontekstu, jak również materiałami wizualnymi (film).
Rodzaj przedmiotu
Efekty kształcenia
WIEDZA:
1. Zapoznanie się z niektórymi współczesnymi kulturowymi aspektami i fenomenami związanymi z jedzeniem (m.in. ruch slow-food, zaburzenia jedzenia, jedzenie a media, jedzenia a globalizacja)
2. Zapoznanie się z najnowszymi teoriami antropologicznymi i ich praktycznymi zastosowaniami
UMIEJĘTNOŚCI:
1. Prezentowanie wiedzy na forum publicznym, werbalizacji wniosków, oraz konstruktywnej dyskusji
2. Krytyczna lektura tekstów naukowych
3. Prezentowanie publicznie wiedzy, umiejętność wyciągania z tekstów najważniejszych informacji, publiczne odpowiadanie na zadane pytania
4. Tworzenie krótkich tekstów naukowych, pisemne wykorzystanie nabytej wiedzy i zastosowanie poznanej terminologii
POSTAWY:
1. Kształtowanie krytycznego nastawienia do rzeczywistości, w szczególności ruchów masowych i przekazów medialnych
2. Zachęcanie do wielostronnego, refleksyjnego zapoznania się z analizowaną problematyką
Kryteria oceniania
Esej – kryteria: tematyka odzwierciedla omawianą podczas zajęć metodologię badawczą, poprawność językowa, kreatywność, sumienność badawcza; ocena z eseju staje się oceną końcową po uwzględnieniu kryteriów uzupełniających:
• Zaliczenie prezentacji – oceniana jest umiejętność prezentowania wiedzy
• Obecność na zajęciach – powyżej 2 nieusprawiedliwionych obecności oznacza niezaliczenie zajęć
• Dyskusja na zajęciach – oceniana jest aktywność i forma, trafność, oryginalność uwag, prezentowanie wiedzy zdobytej podczas lektury zadanych tekstów (ocena negatywna oznacza obniżenie oceny końcowej o 0,5)
• Lektura tekstów – oceniana jest znajomość treści i jej zrozumienie (ocena negatywna oznacza obniżenie oceny końcowej o 0,5),
Literatura
Arjun Appadurai, How to make national cuisine: Cookbooks in contemporary India [w:] Food and Culture. A Reader, red. Carole Counihan, Penny Van Esterik, Routledge, 2008, s. 289-307.
Television chefs [w:] Food and Cultural Studies, red. Bob Ashley, Joanne Hollows, Steve Jones, Ben Taylor, 2004, London and New York: Routledge, s. 171-196.
Food writing, [w:] Food and Cultural Studies, red. Bob Ashley, Joanne Hollows, Steve Jones, Ben Taylor, London and New York, Routledge, 2004, s. 153-170.
Bob Ashley, Joanne Hollows, Steve Jones, Ben Taylor, Shopping for Food [w:] Food and Cultural Studies, London and New York, Routledge, 2004, s. 105-136.
Wojciech Józef Burszta, Waldemar Kuligowski, Fast food, slow food, smalec babuni [w:] Sequel. Dalsze przygody kultury w globalnym świecie, Warszawa, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA S.A., 2005.
Ryszard Ciarka, O sposobach zabijania zwierząt, Konteksty, nr 3-4,Warszawa, 1994, s. 139-148.
Elisabeth Dunn, Prywatyzując Polskę, Warszawa, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2008.
Zsuzsa Gille, The tale of the Toxic Paprika. The Hungarian Taste of Euro-Globalization [w:] Food and Everyday Life in the Postsocialist World, red. Melissa L. Caldwell, Elisabeth Dunn, Indiana University Press, 2009, s. 57-78.
Lynne Fallwell, Typisch Deutsch: Culinary Tourism and the Presentation of German Food in English-Language Travel Guides, [w:] Edible Ideologies. Representing Food and Meaning, red. Kathleen LeBesco, Peter Naccarato, State University of New York Press, Albany, 2008, s. 129-148
Madeleine Ferrières, Sacred Cow, Mad Cow: A History of Food Fears, [w:] Food Is Culture. Perspectives on Culinary History, red. Albert Sonnenfeld, Massimo Montanari, New York, Columbia University Press, 2006.
Małgorzata Haładewicz, Perły przed wieprze, Konteksty, nr 3-4, Warszawa, 1994, s. 153-154.
Alice Julier, The political economy of obesity. The fat pay all, [w:] Food and Culture. A Reader, red. Carole Counihan, Penny Van Esterik, Routledge, 1997, s. 482.
film: Food.Inc, reż. Robert Kenner, 2008.
Neringa Klumbyte, The Geopolitics of Taste, The „Euro” and „Soviet” Sausage – Industries in Lithuania, [w:] Food and Everyday Life in the Postsocialist World, red. Melissa L. Caldwell, Elisabeth Dunn, Indiana University Press, 2009, s. 130-154.
Joanna Łagoda, W świątyniach konsumpcji [w:] Kultura popularna Graffiti na ekranie, red. Wiesław Godzic, Kraków, Wydawnictwo Rabid, 2002, s. 199-203.
Carlo Petrini, Ben Watson Ruch miłośników Slow Food kontra McDonald's, [w:] Slow food. Produkty regionalne robią karierę, Warszawa, Wyd. ABA, 2005, s. 33-36.
Jean P. Retzinger, The Embodied Rhetoric of “Health” from Farm Fields to Salad Bowls, [w:] Edible Ideologies. Representing Food and Meaning, red. Kathleen LeBesco, Peter Naccarato, State University of New York Press, Albany, 2008, s. 149-178.
Eric Schlosser, Dlaczego frytki są smaczne, [w:] Kraina fast foodów. Ciemna strona amerykańskich szybkich dań, Warszawa, Muza S.A., 2005.
Georges Vigarello, Lepsze samopoczucie [w:] Historia zdrowia i choroby. Od średniowiecza do współczesności, Oficyna Wydawnicza Volumen, Warszawa, 1997, s. 265-295.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: