Kobiety z bronią w kulturze europejskiej 4012-042B
Kobieta z bronią - "odmieniec wśród odmieńców", za jakie H. Mayer uważa kobiety - należy do najbardziej niepokojących obrazów w naszej kulturze. "Wojowniczka", przedmiot licznych męskich fantazmatów przez wieki pobudzała wyobraźnię literacką oraz malarską. Widziano w jej sile zagrożenie dla porządku społeczno-politycznego. Strach budziła jej władza, jaką uzyskiwała nad życiem i śmiercią mężczyzny.
Należy zadać pytanie, czy można wyodrębnić "mścicielkę" jako postać autonomiczną, wyrażającą dążenia emancypacyjne kobiet, czy raczej jest ona tylko produktem męskiego pożądania, lęku i zarazem tabu. Charakteryzuje się wewnętrzną sprzecznością i ambiwalencją, które przejawiają się w nieprzewidywalności; symbolizowała bowiem jednocześnie wolność i anarchię, czystość i seksualne pożądanie. Dlatego też uczyniono z niej symbol władzy, patriotycznego poświecenia a także lubieżności.
W polskiej kulturze pierwszą heroiną z bronią była Wanda, mityczna władczyni samodzielnie dowodząca wojskiem. Jako protoplastka rodu polskiego i fundatorka ładu cywilizacyjnego wspólnoty słowiańskiej przedstawiana była także jako królowa Amazonek. W XIX wieku kolejną ważną kobietą z bronią była biblijna Judyta - heroina narodowa, która w krótkim czasie przemieniła się w modliszkę pożerająca i kastrującą swoich partnerów-wrogów. Literatura tego okresu przedstawia, w jaki sposób motywacja seksualna mścicielek wchodzi w spór z motywacją patriotyczną i religijną.
Niezwykły fenomen kobiety z bronią polega na tym, że obraz jej nie do końca mieści się w sferze urzędowej kultury. Przez wieki opierała się ona strategiom kulturowego zawłaszczenia, przez wymykanie się im i "grę" z oficjalnym kanonem. Związane z nią mity, legendy, "prawdziwe historie" nie są więc dopowiedziane do końca. To niedomknięcie pozwala nam zreinterpretować ukryte, wyparte, niewygodne treści w naszej kulturze. Dzięki temu możemy spojrzeć inaczej na historie "bandytek", "samobójczyń", "zbrodniarek", "terrorystek" takich jak Phoolan Devi, działaczki PPS "Organizacja bojowa", zamachowczynie w Izraelu i w Czeczenii.
Rodzaj przedmiotu
Literatura
1.Wanda - heroina z bronią: prehistoria i tradycja średniowieczna.
Kadłubek, Kronika polska, BN, 1996, s. 7-30.
Kronika Wielkopolska, Warszawa 1965, s. 54-56
J. Długosz, Polska, Warszawa 1984, s. 68-73.
J. Banaszkiewicz, Wanda i "trzeciofunkcyjne społeczności", w: Polskie dzieje bajeczne Mistrza Wincentego Kadłubka, Wrocław 2002.
E. Skibiński, Postacie kobiet w kronikach Galla Anonima i mistrza Wincentego, w: Publiczna przestrzeń kobiet. Humanistyka i płeć, t. III, Poznań 1999, s. 19-39.
2. Wanda i smok.
J. Campbell, Serpent s bride, w: Occidental mythology. The masks of Gods, NY 1985.
W. Szafrański, Krakowska Wanda tracką Bendidą, "Balcanica Posnaniensia" VII 1995,
3. Amazonki. Amazonki greckie, scytyjskie i mazowieckie.
Herodot, Dzieje, ks. IV 110-117, Warszawa 1954.
Pompejusz Trogus, Zarys dziejów powszechnych starożytności, przeł. I. Lewandowski, Warszawa 1988, ks. I., ks.II.
Relacja Ibrahima ibn Jakuba z podróży do krajów słowiańskich w przekazie al-Bekriego, przeł. T. Kowalski, Kraków 1946.
Kosmas, Kronika Czechów, Warszawa 1968, s. 89-109
Jordanes, Historia gocka
Deotyma (Jadwiga Łuszczewska), Wanda.
H. Kleist, Pentesilea
A. Masłowska-Nowak, Amazonki - greckie źródła literackie do historii mitu, Wrocław 1990
4. Judyta - heroina o dwóch twarzach.
Księga Judyta (ST)
E. Adamiak, Milcząca obecność, Warszawa 1999.
M. Stocker, Judith. Sexual warrior. Women and Power in Western Culture, London 1998.
A. M. Misiak, Judyta - postać bez granic, Gdańsk 2004.
5. Świat Judyty według F. Hebbla i Z. Freuda, J. Słowackiego
F. Hebbel, Judyta,
S. Freud, Tabu dziewictwa, w: S. Freud, Życie seksualne, Warszawa 1999.
J. Słowacki, Ksiądz Marek
6. Salome: monstrualność kobiety
O. Wilde, Salome, tłum. W. Fromowicz, Bydgoszcz 1992.
G. Flaubert, Herodiada, w: Trzy opowieści, przeł. J. Rogoziński, Warszawa 1969
J. Ortega y Gasset, Portret Salome, w: Szkice o miłości, przeł. K. Kamyszew, Warszawa 1989.
H. Meyer, Odmieńcy, Warszawa 2005
T. Basiuk, Casus Wilde´a: homoseksualizm i tożsamość odmieńca od końca XIX wieku, w: Inny, Inna, Inne, Warszawa 2004.
E. Kuryluk, Salome albo o rozkoszy. O grotesce w twórczości Aubreya Beardlsleya, Kraków 1976.
M. Podraza-Kwiatkowska, Symbolizm i symbolika w poezji Młodej Polski, Kraków 1994.
7. Kobieta - wampir i modliszka
J.I. Kraszewski, Lublana
Wł. Reymont, Wampir,
St. Lem, Maska
M. Janion, Wampir. Biografia symboliczna, Gdańsk 2002.
R. Caillois, Modliszka, w: Odpowiedzialność i styl, Warszawa 1967.
8 Judyta/Salome i narodziny masochizmu w literaturze
L. Sacher-Masoch, Wenus w futrze; Demoniczne kobiety,
G. Deleuze, Coldness and cruelty
N. Mansfield, Masochism. The art of power
9. Rycerski - Joanna d'Arc i jej następczynie. Mit i rzeczywistość
G. Bordonove, Joanna d'Arc
F. Schiller, Dziewica orleańska
H. Mayer, Odmieńcy, Warszawa 2005
10. Mścicielki polskie w historii i literaturze.
A. Mickiewicz, Grażyna; Śmierć pułkownika
J. Bachórz, O Emilii Plater i Śmierci pułkownika (refleksje sceptyka), w: Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Gdańskiego, Prace Historyczne nr 2, 1973
M. Janion, Kobieta-rycerz, w: Kobiety i duch inności, Warszawa 1996.
B. Zakrzewski, Ach, to była dziewica,,, O Mickiewiczowskiej Platerównie, "Pamiętnik Literacki", z.3, 1976
J. Skowronek, Debiuty polityczne kobiet w epoce rozbiorowej i początkach epoki porozbiorowej 1772 - 1831; w: Kobieta i świat polityki, Polska na tle porównawczym w XIX i w początkach XX wieku, Warszawa, 1994
A. Barańska, Kobiety w powstaniu listopadowym 1830-1831, Lublin 1998
M. Bruchnalska, Ciche bohaterki. Udział kobiet w Powstaniu Styczniowym. Materiały, Miejsce Piastowe 1933.
W. Śliwowska, Polskie drogi do emancypacji. O udziale kobiet w ruchu niepodległościowym w okresie międzypowstaniowym 1833-1856) w: Losy Polaków w XIX -XX w.?,Warszawa, 1987, s. 210 -247
M. Berg, Zapiski o powstaniu polskim 1863 i 1864 r..... Kraków 1899.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: