Kontrola administracji 4007-M2KONA

I. Uwagi wstępne.
Wykład „Kontrola administracji” przeznaczony jest dla słuchaczy makrokierunku Samorząd terytorialny i polityka regionalna i ma charakter konwersatorium. Tego rodzaju adresat określa w dużej mierze kierunki merytoryczne wykładu, jak również sposób prezentacji treści poszczególnych zagadnień. W konsekwencji program wykładu oparty jest na założeniu, że w jego ramach należy przedstawić problematykę kontroli administracji w ujęciu całościowym, ale równocześnie na stosownym poziomie ogólności (bez wnikania w szczegółowe kwestie prawne i praktyczne). Inaczej mówiąc, założono rudymentarny charakter treści wykładu, którego celem jest przedstawienie zasadniczych problemów teoretycznych dotyczących kontroli administracji oraz zarysowanie w generalny sposób systemu kontroli, opartego na obowiązującym prawie. Efektem tych założeń wyjściowych jest ujęcie programu zajęć w postaci dwóch głównych obszarów tematycznych. Pierwszy – to problematyka teorii kontroli, drugi zaś – to instytucje prawne kontroli tworzące w sumie pewną całość, określaną jako system kontroli. Z kolei w ramach tego drugiego obszaru dla lepszego zobrazowania systemu kontroli wyróżniona została sfera kontroli zewnętrznej i sfera kontroli wewnątrzadministracyjnej.
II. Teoretyczno – prawne zagadnienia kontroli administracji
1. Pojęcie kontroli. Kontrola, jako funkcja samoistna. Prawny wyraz funkcji kontroli. Kontrola jako funkcja, która nie musi być normowana prawem (kontrola w aspekcie prakseologicznym i teorii zarządzania). Elementy funkcji kontroli.
2. Kontrola a nadzór. Kontrola a kierownictwo. Kontrola a inne pojęcia spotykane w rozważaniach nad tą funkcją. Pojęcie dozoru, pieczy i policji – relacje tych kategorii z kontrolą i nadzorem.
3. Zagadnienie kryteriów kontroli.
4. Rodzaje kontroli (klasyfikowanie kontroli z różnych punktów widzenia).
5. Problem jakości kontroli. Standardy dobrej kontroli.
6. Problemy współczesnej kontroli oraz tendencje i kierunki rozwijania tej funkcji.
7. Pojęcie systemu kontroli administracji i jego elementy składowe. Kontrola nad administracją i kontrola wykonywana przez administrację.
III. Kontrola zewnętrzna nad administracją
1. Pojęcie kategorii: kontrola zewnętrzna. Instytucje kontroli zewnętrznej.
2. Kontrola parlamentarna. Treść kontroli parlamentarnej. Kontrolne funkcje Sejmu i Senatu wobec administracji. Instrumenty kontroli parlamentarnej.
3. Kontrola państwowa w systemie kontroli administracji. Pojęcie kontroli państwowej (kontrola państwowa sensu stricto i sensu largo). Tożsamość kontroli państwowej i kontroli wykonywanej przez Najwyższą Izbę Kontroli. Rozwój kontroli państwowej w Polsce. Status kontroli NIK wg obowiązujących przepisów (pozycja prawna NIK, zakres kontroli NIK, procedury kontrolne, aktualne problemy wykonywania kontroli NIK).
4. Trybunał Stanu i Trybunał Konstytucyjny jako instytucje kontroli administracji. Trybunał Stanu a funkcja kontroli administracji. Rola i znaczenie Trybunału Konstytucyjnego w systemie kontroli administracji (zakres działania TK a funkcje kontrolne, szczególna pozycja TK jako instytucji kontroli administracji.
5. Kontrola obywatelska wobec administracji Pojęcie kontroli obywatelskiej (i jej relacja w stosunku do kategorii kontroli społecznej). Rola i znaczenie kontroli obywatelskiej w całym systemie kontroli. Formy i rodzaje kontroli obywatelskiej (instytucje tej kontroli). Kontrola obywatelska jako prawna i pozaprawna forma kontroli (problem tzw. opinii publicznej w kontroli administracji).
6. Kontrola sądowa administracji. Wąskie i szerokie rozumienie tej kontroli. Geneza, sens i rozwój kontroli sądowej. Istota i funkcje kontroli sądowej. NSA – pozycja prawna i zakres działania kontrolnego wobec administracji. Zasady rządzące kontrolą sądu administracyjnego (wg obowiązujących rozwiązań). Kontrola sądów powszechnych nad administracją.
IV. Kontrola wewnątrz aparatu administracyjnego
1. Kontrola wewnątrz aparatu administracyjnego – kategoria pojęciowa konkurencyjna wobec pojęcia kontroli wewnętrznej. Konwencjonalny sens kontroli wewnątrz aparatu administracyjnego i jej struktura. Problem samokontroli administracji.
2. Kontrola ogólno administracyjnego – jej treść, znaczenie i instytucje.
3. Charakterystyka kontroli rządowej i kontroli terenowej w administracji rządowej i w systemie administracji samorządowej. Formy tej kontroli.
4. Istota, znaczenie i cechy charakterystyczne kontroli specjalistycznej w administracji. Postaci tej kontroli. Szczególna sytuacja prawna i rola inspekcji specjalnych, nadzorów i dozorów. Styk kontroli specjalistycznej z funkcjami nadzorczymi. Kontrola specjalistyczna jako przykład kontroli sprawowanej przez administrację wobec innych podmiotów, w tym spoza aparatu administracyjnego. Kontrola specjalistyczna jako nie tylko funkcja kontrolna, ale również administracyjna.
5. Kontrola wewnętrzna w ścisłym sensie. Urząd administracyjny jako obszar kontroli wewnętrznej (kontrola wewnętrzna a kontrola kierownicza). Kontrola instytucjonalna i kontrola funkcjonalna jako główne postaci kontroli wewnętrznej. Rzut oka na rozwój kontroli wewnętrznej w Polsce. Współczesne uwarunkowania i wymogi w zakresie kontroli wewnętrznej. Kontrola wewnętrzna w obowiązujących regulacjach prawnych.
6. Audyt wewnętrzny i kontrola finansowa – nowe funkcje w kontroli administracji publicznej.
7. Przegląd najnowszych kierunków i tendencji oraz standardów w zakresie kontroli wewnętrznej w Europie i na świecie.
V. Refleksje podsumowujące.