Socjologia 4003-EU-LZ11-SOC

Podstawowym celem kursu jest rozbudzenie i rozwój wyobraźni socjologicznej studenta. Składają się na nią wiedza, umiejętności i kompetencje. Student zostanie zaopatrzony w wiedzę o koncepcjach socjologicznych, definiowaniu i adekwatnym stosowaniu pojęć w opisie i analizie procesów i zjawisk społecznych w zakresie mikro- i makrosocjologii, statyki i dynamiki społecznej. Po ukończeniu kursu studenci powinni adekwatnie i wieloaspektowo identyfikować podstawowe problemy społeczne oraz dokonywać ich analizy w zakresie relacji: jednostka a społeczeństwo, relacji między małymi grupami społecznymi, relacji pomiędzy wielkimi elementami struktury społecznej – klasami i warstwami. Istotny element kształcenia stanowią zagadnienia związane z tożsamością jednostkową oraz tożsamościami zbiorowymi; student właściwie definiuje je i wskazuje ich determinanty oraz konsekwencje. Podczas zajęć student nabywa kompetencji w zakresie rozpoznawania podstawowych składowych elementów kultury (zwyczaj, obyczaj, kanon, wzór, symbol, kategoria kultury) oraz głównych jej koncepcji. Zajęcia uczą poszukiwania źródeł faktów dotyczących zjawisk i procesów społecznych oraz ich syntetyzowania. Student adekwatnie rozpoznaje główne, współczesne globalne i lokalne procesy społeczne.

I. Czym jest socjologia?
1. Presocjologiczna refleksja nad społeczeństwem i miejscem jednostki w społeczeństwie
2. Myślenie potoczne a myślenie naukowe
3. Geneza socjologii
4. Definicja i funkcje socjologii
5. Istota wyobraźni socjologicznej
6. Uwarunkowania życia społecznego (zagadnienia determinizmu)

II. Socjologia jako nauka empiryczna: metody badawcze w socjologii
1. Pojęcie metody badawczej
2. Metody ilościowe i metody jakościowe
3. Wybrane przykłady metod badawczych w socjologii
a. Standaryzowane wywiady kwestionariuszowe i badania ankietowe
b. Wywiady o charakterze eksploracyjnym
c. Metoda obserwacyjna i studium przypadku
d. Eksperyment

III. Biologiczne i ekologiczne podstawy życia społecznego
1. Dwa nurty ewolucji człowieka: biologiczny i społeczny /kulturowy/
2. Syndromy cech biologicznych człowieka – kulturowy, edukacyjny, ekonomiczny i ich wpływ na życie społeczne
3. Cechy wrodzone i nabyte

IV. Kultura
1. Potoczne i naukowe rozumienie pojęcia kultura
2. Relacje pojęć: natura-kultura, cywilizacja-kultura
3. Anatomia kultury:
a. Elementy i kategorie kultury
b. Subkultura i kontrkultura
4. Relatywizm kulturowy
5. Współczesne koncepcje rozwoju kultury: memetyka
6. Kultura masowa
a. Pojęcie i geneza kultury masowej
b. Zjawisko homogenizacji kultury (Antonina Kłoskowska)
7. Społeczeństwo konsumpcyjne

V. Wybrane teorie kultury i dynamika społeczna
1. Ewolucjonizm i neoewolucjonizm
2. Dyfuzjonizm
3. Funkcjonalizm
4. Ciągłość i zmiana w historii
5. Pojęcia: rozwój, postęp, zmiana społeczna
6. Teorie formacji społecznych

VI. Jednostka a społeczeństwo
1. Jaźń i tożsamość
a. Pojęcie jaźni i tożsamości indywidualnej
b. Społeczeństwo a charakter społeczny jednostki (David Riesman)
c. Ponowoczesny kryzys tożsamości

2. Rola społeczna i osobowość społeczna
a. Anatomia roli społecznej
b. Role społeczne a osobowość
c. Osobowość społeczna
3. Socjalizacja pierwotna i socjalizacja wtórna

VII. Zbiorowości społeczne
1. Pojęcia: zbiorowość społeczna, zbiór społeczny, kategoria społeczna, krąg społeczny
2. Anatomia grupy społecznej
a. Liczebność jako konstytutywny element grupy społecznej
b. Wartości (funkcje) grupy
c. Więź społeczna w grupie
d. Organizacja wewnętrzna grupy
e. Komunikacja w grupie
3. Typologie i klasyfikacje grup społecznych

VIII. Struktura i ruchliwość społeczna
1. Pojęcie struktury społecznej i stratyfikacji społecznej
2. Schematy struktury społecznej: dychotomiczny, funkcjonalny i gradacyjny (Jan Błuszkowski)
3. Płeć jako czynnik stratyfikacji społecznej
4. Ruchliwość jednostek i grup w strukturze społecznej
a. Pojęcie i rodzaje ruchliwości społecznej
b. Typy społeczeństw a ruchliwość społeczna
c. Czynniki ograniczające ruchliwość społeczną
5. Przestrzeń społeczna a przestrzeń fizyczna

IX. Klasy i warstwy społeczne
1. Klasa społeczna i warstwa społeczna, stan
2. Klasa średnia
2. Teza o śmierci klas
3. Pojęcie podklasy (underclass)
4. Marginalizacja i wykluczenie społeczne

X. Ład społeczny a zmiana społeczna
1. Pojęcie i typy ładu społecznego
2. Uzasadnienia trwania ładu społecznego
3. Problem sprawiedliwości społecznej
4. Przyczyny i skutki zaburzeń ładu społecznego: pojęcie anomii
5. Pojęcia: zmiana, rozwój, ewolucja, postęp
6. Teorie rozwoju społecznego i paradygmaty zmiany społecznej
7. Rewolucje jako szczytowy przejaw zmiany społecznej

XI. Naród i nacjonalizm
1. Naród
a. Pojęcie narodu, mniejszości narodowej i mniejszości etnicznej
b. Koncepcje genezy narodów europejskich
c. Stereotypy narodowe (Jan Błuszkowski)
d. Charakter narodowy
2. Nacjonalizm i konflikty etniczne
a. Pojęcie nacjonalizmu
b. Typologia nacjonalizmów
c. Państwo a mniejszości narodowe
d. Konflikty i problemy etniczne

XII. Świadomość społeczna
1. Problemy terminologiczne
2. Przedmiotowy i podmiotowy charakter świadomości społecznej
3. Formy świadomości społecznej
4. Opinia publiczna