Antropologia społeczna Europy 4003-EU-L23-ASE
Problemy poruszane w trakcie wykładu obejmują: główne kulturowe, społeczne, gospodarcze, prawne i polityczne przemiany zachodzące w Europie w ujęciu diachronicznym, które doprowadziły do dzisiejszego zróżnicowania Europy (północ, południe, wschód, zachód oraz centrum i peryferie). Wspólne podstawy kultury europejskiej: (Ateny, Rzym i Jerozolima), języki w Europie (Indoeuropejczycy), przedgreckie tradycje licyjskie (wzór demokratyczny) i przedrzymskie etruskie (prawo). Europa jako konstrukcja historyczna i geograficzna (spory o granicę wschodnią i południowo-wschodnią). Antropogeneza, rewolucja neolityczna, rewolucja przemysłowa, migracje i demografia w Europie. Przedstawiony w ten sposób zmieniający się „krajobraz Europy“ jest podstawą empiryczną dla dalszych interpretacji antropologicznych. Jako szczególny temat zaprezentowany jest dorobek antropologii polskiej (przedstawiciele, charakter ich badań, dorobek piśmienniczy). Kolejna część wykładu skupia się na prezentacji głównych teorii, pojęć i metod tej nauki: Ewolucjonizm: teoria Darwina i jej przeniesienie na grunt nauk społecznych , nowy paradygmat badawczy i teoria kultury, główni przedstawiciele, zagadnienia, którymi się zajmowali, metody badawcze ewolucjonistów (porównawcza i genealogiczna), dominacja pojęcia rasy: rasa i rasizm. Eurenika. Kreacjonizm. Funkcjonalizm: nowe ujęcie w teorii kultury, teoria potrzeb Abrahama Maslowa i Bronisława Malinowskiego, potrzeby podstawowe, pochodne i integratywne, pojęcie instytucji, badania Malinowskiego na Trobriandach jako holistyczne badania instytucji kulturowych (wymiana Kula), obserwacja uczestnicząca jako główna metoda badawcza antropologii społecznej. Strukturalizm: język jako struktura; Ferdinand de Saussure i teoria sygnifikacji; znaczące/znaczone; język i mowa (langue/parole) jako podstawa kultury i jej szczegółowych przejawów. Kultura jako wynik specyficznej organizacji myślenia i budowy kategorii kulturowych: opozycje binarne. Logika konkretu: repetycja strukturalna, anomalie klasyfikacyjne, transgresja, rytuały graniczne, mediacja (trickster). Metafora, metonimia, mit. Główne pojęcia analizy strukturalnej, zagadnienia interpretacji: wartościowania tkwią w strukturze: oznaczone i nieoznaczone. Ostatnia część prezentuje konkretne zastosowania pojęć teoretycznych i metod do interpretowania konkretnych problemów (antropologia prawna, medyczna, ekonomiczna, ekologiczna, polityczna, etc.). Antropologia ekonomiczna: historia, zaplecze teoretyczne, przedstawiciele. Rodzaje gospodarek (zbieractwo, myślistwo, rolnictwo etc.), gospodarka natychmiastowego i odłożonego zysku, produkcja, dystrybucja i redystrybucja, konsumpcja, zasada wzajemności, barter, wymiana rynkowa. Rodzaje wzajemności: uogólniona, zrównoważona i negatywna, konkurencja i współpraca, model ekonomii moralnej. Społeczne i kulturowe znaczenia pracy i pieniądza. Pokrewieństwo: matryca wyrażająca odnoszenie się i przynależność, organizacja pokrewieństwa (opis/klasyfikacja), regulacja dostępu seksualnego (endogamia, egzogamia, małżeństwo aranżowane) rodzicielstwo i ojcostwo, teorie koncepcji, tabu kazirodztwa. Nowe kategorie pokrewieństwa. Zagadnienia bioetyki.
Nakład pracy studenta:
wykład - 30 h
przygotowanie do wykładu - 30 h
przygotowanie do egzaminu - 30 h
razem - 90 h
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Po zakończeniu zajęć student:
WIE:
- ma uporządkowaną wiedzę ogólną, obejmującą terminologię i pojęcia w zakresie antropologii społecznej, zna podstawowe teorie w ich historycznym rozwoju oraz metodologie badań,
- ma podstawową wiedzę o miejscu i znaczeniu antropologii społecznejw systemie nauk oraz jej specyfice przedmiotowej i metodologicznej,
- zna podstawową terminologię stosowaną w antropologii społecznej oraz jej zastosowanie w obrębie pokrewnych dyscyplin naukowych,
- rozumie złożoność historycznych i współczesnych problemów w Europie
UMIE:
- posiada podstawowe umiejętności wyszukiwania, krytycznej oceny, analizowania i interpretacji konkretnych zjawisk kulturowych,
- potrafi posługiwać się podstawowymi ujęciami teoretycznymi, paradygmatami badawczymi i pojęciami właściwymi dla antropologii do analizy zjawisk kulturowych,
- posiada podstawowe umiejętności badawcze obejmujące formułowanie i analizę problemów badawczych, dobór metod i narzędzi badawczych, opracowanie i prezentację wyników, pozwalające na rozwiązanie problemów w zakresie antropologii i studiów europejskich,
- potrafi zidentyfikować kulturowe mechanizmy manipulacji, uproszczeń i stereotypów występujące w życiu społecznym i politycznym w kraju, Europie i na świecie.
KOMPETENCJE SPOŁECZNE:
- ma świadomość potrzeby ciągłego rozwijania kompetencji i uczenia się przez całe życie
- ma świadomość roli dziedzictwa kulturowego własnego państwa i innych tradycji kulturowych,
- rozumie zróżnicowanie i odmienność kulturowych perspektyw Innych, potrafi działać w wielokulturowym otoczeniu.
Kryteria oceniania
WARUNKI ZALICZENIA PRZEDMIOTU:
Wykład kończy się egzaminem pisemnym, który obejmuje materiał z wykładów i treści lektur podanych w spisie; składa się z części testowej (15 pytań zamkniętych) i opisowej (6 zagadnień, z których należy wybrać jedno i opisowo odpowiedzieć). Pytania zamknięte punktowane są po 1 pkt., pytanie otwarte od 0 do 10 pkt. Punktacja: 25-24 ocena bardzo dobra, 23-22 ocena dobra plus, 21-19 ocena dobra, 18-17 ocena dostateczna plus, 16-15 ocena dostateczna, 14 – 0 ocena niedostateczna.
Literatura
Literatura obowiązkowa:
1. Barnard Alan, Antropologia, PIW: Warszawa, 2006. 1. Barnard, A., 2006, Antropologia, PIW: Warszawa, str. 31-67, - „Początki religii...“ str. 70-73, - „Neodarwinizm“ str. 78-82, - „Funkcjonalizm“ str. 100-110, - „Strukturalizm“ str. 170-179 oraz 182-183 i 187-189, - „Wnioski“ str. 239-246. 2. Davies, Norman, 1999, Europa, Wyd. Znak: Kraków. Wstęp oraz rozdział 1. 3. Maisonneuve, Jean, 1995, Rytuały dawne i współczesne, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne: Gdańsk. str. 7- 74. 4. Nowicka Ewa, Świat człowieka – świat kultury (Wydanie nowe), PWN: Warszawa, 2006, str. 45-60 (opcjonalnie).
5. Tönnies Ferdinand, „Teoria Wspólnoty” w: Wspólnota i stowarzyszenie, PWN, Warszawa 1988, str. 27-46 i 66-77.
6. Durkheim Emile, „Solidarność mechaniczna albo oparta na podobieństwie” oraz „Solidarność wynikająca z podziału pracy albo organiczna” w: ” O podziale pracy społecznej, PWN, Warszawa 1999, str. 92-147.
7. Anderson Benedict, Wspólnoty wyobrażone. Rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu, SIW ZNAK i Fund. im. Stefana Batorego: Kraków, 1997 [1991], wstęp, rozdz. 1-2, do str. 57.
8. Szacka Barbara, Czas przeszły, pamięć, mit, Wydawnictwo naukowe Scholar, Warszawa 2006, str. 41-45 (Pamięć zbiorowa) i str. 46-66 (Pamięć zbiorowa – funkcje i drogi przekazu).
9. Ritzer George, MacDonaldyzacja społeczeństwa, rozdz. 1 i 2, WWL MUZA (seria Spectrum): Warszawa, 1997, str. 16-73.
10. Bauman Zygmunt, Globalizacja, Warszawa 2000, wstęp i rozdz. 1-2, str. 5-91.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: