Społeczności Arabii Południowo-wschodniej w epoce brązu i żelaza w świetle źródeł archeologicznych 4001-APW-OG

Obszar Arabii Wschodniej w czasach przedhistorycznych, był miejscem funkcjonowania rozwiniętego kulturowo, technologicznie i gospodarczo społeczeństwa. Region ten znajdował się na skrzyżowaniu szlaków między cywilizacjami Mezopotamii, Iranu i Doliny Indusu, pośrednicząc w kontaktach między tymi ośrodkami i będąc jednocześnie poddawanym ich wpływom.
Na tym obszarze w epoce brązu znajdowały się krainy znane z tekstów mezopotamskich – Dilmun (współczesny Bahrajn) oraz Magan (Półwysep Omański). Magan zasłynął w starożytności jako region, z którego pozyskiwano miedź, natomiast Dilmun pełnił rolę pośredniego punktu handlowego między Mezopotamią a Doliną Indusu.
W epoce żelaza doszło do udomowienia wielbłąda, co przyczyniło się do intensyfikacji handlu, zwłaszcza kadzidłem występującym w południowej części regionu. Równocześnie opracowano innowacyjny system nawadniania znany obecnie jako faladż (arab. falāj), który umożliwił rozwój rolnictwa w regionach o ograniczonych zasobach wodnych. W późniejszych okresach obszar ten dostał się pod wpływy kolejno Imperium Asyryjskiego, a następnie Achemenidzkiego.
Zakres chronologiczny zajęć obejmuje więc epokę brązu (wraz z omówieniem jej genezy) aż do końca wczesnej epoki żelaza, czyli do IV wieku p.n.e., zaś geograficzny południowo-wschodnią część Półwyspu Arabskiego obejmującą współczesne państwa takie jak Bahrajn, Oman i Zjednoczone Emiraty Arabskie. Archeologia tego obszaru jest relatywnie młoda (początek lata 50-te XX wieku), co pozwala na szerokie pole do dyskusji i interpretacji. W czasie zajęć omówione zostaną zagadnienia dotyczące historii badań, geografii i wpływu środowiska naturalnego na omawiany obszar, a także proces transformacji na osiadły tryb życia, charakterystyka oraz rozwój społeczeństw omawianego obszaru w czasie epoki brązu i żelaza, charakterystyka kultury materialnej omawianych społeczeństw, czy wpływ sąsiednich cywilizacji na rozwój kultur.
Zajęcia mają na celu zapoznanie studentów z charakterystyką kulturową społeczeństw Arabii Południowo-wschodniej w epoce brązu i żelaza. Uczestnicy poznają i zrozumieją procesy, które doprowadziły do rozwoju zaawansowanych kultur na tym obszarze oraz ich znaczenia dla funkcjonowania ówczesnego świata. Omówiony zostanie także proces ich upadku. Studenci zapoznają się z cechami kulturowymi dla tego obszaru takimi jak osadnictwo wraz z architekturą, struktura społeczna, wierzenia i obrządek pogrzebowy, baza surowcowa, wymiana handlowa, technologia i wytwórczość kultury materialnej.
Wśród zagadnień poruszanych w toku wykładu znajdą się:
-Geografia regionu, wpływ środowiska naturalnego na rozwój kultur
-Historia badań archeologicznych omawianego regionu.
-Transformacja kultur od pasterskich społeczności neolitycznych do rozwiniętych, osiadłych we wczesnym okresie epoki brązu.
-Znaczenie rolnictwa i hodowli dla społeczności Arabii Południowo-wschodniej
-Kontakty międzyregionalne i wpływy kultur Indii, Iranu, Mezopotamii na obszar Arabii Południowo-wschodniej.
-Magan – kraina miedzi. Charakterystyka kultury Umm an-Nar. Społeczeństwo, osadnictwo wraz z architekturą, znaczenie dla sieci międzyregionalnych, charakterystyka pozyskiwania miedzi, technologii i transportu surowca.
-Zmiany klimatyczne i stopniowy spadek znaczenia obszaru. Rozwój społeczności pasterskich – kultura Wadi Suq.
-Dilmun – charakterystyka społeczeństwa, kultury materialnej, działalności handlowej.
-Handel w epoce brązu – przedmioty związane z handlem, systemami miar i zapisu, pieczęcie.
- Społeczeństwo Arabii Wschodniej we wczesnym okresie epoki żelaza – rozwój osadnictwa, system irygacji falajj oraz intensyfikacja upraw rolniczych, udomowienie wielbłąda oraz handel kadzidłem, wierzenia, najważniejsze aspekty kultury materialnej i wytwórstwa.
-Ślady panowania Asyrii, Babilonii i Persji oraz ich wpływ na społeczeństwo i kulturę materialną na Dilmun i obszar Półwyspu Omańskiego