Współczesna filozofia umysłu i działania: woluntaryzm doksastyczny 3800-WFD22-S
W myśl stanowiska woluntaryzmu doksastycznego jesteśmy w stanie sprawować bezpośrednią lub/i pośrednią wolitywną kontrolę nad procesem nabywania przekonań. Nabywanie przekonań w sposób dobrowolny jest nie tylko możliwe, lecz również – pod pewnymi warunkami – zupełnie racjonalne. Przykładowo, nabycie w sposób życzeniowy przekonania, że uda mi się wykonać bardzo trudne ćwiczenie gimnastyczne, może okazać się wręcz konieczne dla jego faktycznego wykonania. Niewiara w siebie jest często główną przyczyną naszych porażek, a racjonalny podmiot winien dobierać najlepsze środku do osiągnięcia określonego celu. Co więcej – jak argumentują niektórzy filozofowie – tego rodzaju samospełniające się, nabyte życzeniowo przewidywania, że uda nam się pewien upragniony cel osiągnąć, to nic innego jak nasze intencje.
Pod adresem woluntaryzmu doksastycznego wysuwany jest szereg zarzutów. Zdaniem krytyków w sytuacji, gdy świadectwa na rzecz prawdziwości pewnego przekonania nie są nam dostępne bądź też dysponujemy świadectwami na rzecz jego fałszywości, nie jesteśmy w stanie skłonić się do jego żywienia „siłą woli”, na przykład wyłącznie dlatego, że dobrze by było owo przekonanie żywić. Przykładowo, nie jestem w stanie „ot tak” zacząć szczerze żywić przekonania, że Ziemia jest płaska, nawet gdyby wzbudzenie w sobie tego przekonania wiązało się z otrzymaniem znacznej gratyfikacji finansowej. Jeśli zaś przyjmiemy, że nabywanie przekonań w sposób życzeniowy jest możliwe, to z pewnością nie jest racjonalne. Przekonania – w odróżnieniu od intencji – są bowiem stanami mentalnymi o kierunku dopasowania umysł-do-świata. Racjonalne podmioty poznające winny być „czułe na prawdę” i re¬prezentować świat jak najwierniej. Jeśli zaś tego nie czynią, naruszają normy racjonalności wynikające z natury przekonań. Dlatego też racjonalne nabywanie przekonań powinno mieć związek z analizą dostępnych świadectw na rzecz ich prawdziwości i jest w tym sensie receptywne. Różni się zatem od akceptacji pewnego przekonania z powodów stricte praktycznych.
Celem seminarium będzie rekonstrukcja rozmaitych wersji woluntaryzmu doksastycznego oraz krytyczna analiza argumentów formułowanych przez zwolenników i przeciwników tej koncepcji. Co istotne, rozstrzygnięcie sporu o relację między rozumem a wolą okazuje się mieć kluczowe znaczenie nie tylko dla współczesnej epistemologii czy filozofii umysły, lecz także – rozważań z zakresu etyki czy filozofii religii. Jeżeli bowiem nabywanie przekonań jest procesem kontrolowanym wolitywnie, to ponosimy odpowiedzialność za nasze przekonania etyczne czy też teologiczne.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
Nabyta wiedza
Student uczestniczący w seminarium:
- posiada uporządkowaną wiedzę szczegółową dotyczącą najważniejszych zagadnień i stanowisk w obrębie współczesnej filozofii umysłu i działania i zna podstawowe metody badawcze i strategie argumentacyjne właściwe dla tych dyscyplin filozoficznych;
- zna zaawansowaną terminologię filozoficzną w języku polskim i angielskim z zakresu analitycznej filozofii umysłu i działania.
Nabyte umiejętności
Student:
- czyta i interpretuje tekst filozoficzny;
- przytacza główne tezy analizowanych tekstów i potrafi krytycznie odnieść się do zawartej w nich argumentacji;
- potrafi przedstawić filozoficzny problem na piśmie wraz z argumentacją na rzecz jego rozwiązania;
- poprawnie posługuje się terminologią filozoficzną.
Nabyte kompetencje społeczne
Student:
- potrafi w rzetelny i życzliwy sposób zrekonstruować stanowisko oponenta;
- potrafi w jasny i zrozumiały sposób prezentować swoje poglądy grupie;
- jest otwarty na dyskusję i nowe propozycje rozwiązań problemów;
- potrafi wysłuchać osobę o odmiennych poglądach i w sposób merytoryczny odnieść się do jej przekonań.
Kryteria oceniania
- aktywność na zajęciach
- uzyskanie pozytywnej oceny z krótkiej (ok 5 stron) zaliczeniowej pracy pisemnej powiązanej z tematyką zajęć.
- wygłoszenie referatu dotyczącego tekstu omawianego na zajęciach.
Ocena końcowa z zajęć jest średnią arytmetyczną z pracy pisemnej oraz referatu. Ocena może zostać podwyższona z uwagi na aktywność studenta podczas zajęć.
Dopuszczalna liczba nieobecności podlegających usprawiedliwieniu: 2
Literatura
Alston, William, “The Deontological Conception of Epistemic Justification”, w: Essays in the Theory of Knowledge, 115-52. Ithaca: Cornell UP, 1989.
Audi, Robert, “Doxastic Voluntarism and the Ethics of Belief”, w: Knowledge, Truth, and Duty, red. Matthias Steup, Oxford: Oxford UP, 2001.
Bennett, Jonathan, “Why is Belief Involuntary?” Analysis 50 (1990): 87-107.
Bratman, Michael, “Practical Reason and Acceptance in a Context”, w: Faces of Intention, Cambridge: Cambridge UP, 1999.
Buckareff, Andrei A., “Acceptance and Deciding to Believe”, w: Journal of Philosophical Research 29 (2004): 173-90.
Buckareff, Andrei A,. “Doxastic Decisions and Controlling Belief”, w: Acta Analytica 21 (2006): 102-14.
Cohen, Jonathan, “Belief and Acceptance” Mind 98 (July 1989): 367-89.
Feldman, Richard, “Voluntary Belief and Epistemic Evaluation.” w: Knowledge, Truth, and Duty, red. Matthias Steup, 77-92. Oxford: Oxford UP, 2001.
Ginet, Carl, “Deciding to Believe”, w: Knowledge, Truth, and Duty, ed. Matthias Steup, Oxford: Oxford UP, 2001.
Heil, John, “Doxastic Agency” Philosophical Studies 43 (1983): 355-64.
Hieronymi, P. (2005), The Wrong Kind of Reason, Journal of Philosophy 102 (9), 437 457.
James, William, “The Will to Believe” w: The Will to Believe and Other Essays in Popular Philosophy, New York: Dover, 1956.
Langton, Rae, Intention as Faith, w: H. Steward & J. Hyman (eds.), Agency and Action. Cambridge University Press Press, 2004.
Nottelmann, N., “The Analogy Argument for Doxastic Voluntarism”, w: Philosophical Studies 131 (2006): 559-582.
Owens, David, “Epistemic Akrasia” The Monist 85 (2002): 381-97.
Paul, Sarah K., Intention, belief, and Wishful Thinking: Setiya on “Practical Knowledge”, Ethics 119/3 (2009): 546-557.
Pojman, Louis P., “Believing, Willing, and the Ethics of Belief”, w: The Theory of Knowledge. 2d ed. Belmont, Ca.: Wadsworth, 1999.
Ryan, Sharon, “Doxastic Compatibilism and the Ethics of Belief”, Philosophical Studies 114 (2003): 47-79.
Scott-Kakures, Dion, “On Belief and Captivity of the Will” Philosophy and Phenomenological Research 54 (1994): 77-103.
Steup, Matthias, “Doxastic Voluntarism and Epistemic Deontology”, Acta Analytica 15 (2000): 25-56.
Stocker, Michael, “Responsibility Especially for Beliefs”, Mind 151 (1982): 398-417.
Wansing, Heinrich, “Doxastic Decisions, Epistemic Justification, and the Logic of Agency”, Philosophical Studies 128 (2006): 201-227.
Williams, Bernard, “Deciding to Believe”, w: Language, Belief, and Metaphysics, red. Howard E. Kiefer and Milton K. Munitz, 95-111. Albany: SUNY Press, 1970.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: