Współczesna filozofia działania: działania o podwójnym skutku 3800-WFD21-S
W myśl etycznej zasady podwójnego skutku w sytuacji, gdy nasze działanie powoduje dwa różne skutki (główny i uboczny), po spełnieniu pewnych dodatkowych warunków dopuszczalne jest sprawienie zła w postaci urzeczywistnienia skutku ubocznego, jeśli tylko zaistnienie owego skutku jest przez przewidywane i dopuszczone, lecz – niezamierzone. Aby adekwatnie zrozumieć i zastosować tę zasadę, musimy jednak dysponować wyraźnymi kryteriami umożliwiającymi odróżnienie skutku niezamierzonego, lecz wyłącznie przewidywanego, od skutku, który został przez nas bezpośrednio zamierzony. Jak zauważyła bowiem G.E.M. Anscombe, ten, kto chce uprawiać etykę, powinien najpierw dysponować adekwatną filozofią psychologii, tj. teorią dotyczącą natury intencji, pragnień, przekonań i intencjonalnych działań. Podczas analizy natury zamierzeń i przewidywań, tak istotnych w kontekście wyżej przywołanej zasady, natrafiamy jednak na szereg trudności. Czy w sytuacji, gdy wiemy, że zły skutek naszego działania w całą pewnością zostanie urzeczywistniony, możemy jednocześnie nie zamierzać owego skutku urzeczywistnić? Skąd wiadomo, jaką treść mają nasze zamiary i kto jest epistemicznym autorytetem rozstrzygającym wątpliwości w tej materii? Czy podejmując decyzję o zrzuceniu bomby atomowej na Hiroszimę i Nagasaki, Harry Truman mógł powziąć zamiar skrócenia wojny i nie powziąć jednocześnie zamiaru zamordowania cywilów? Czy zrzucając bombę, Truman zamierzał zabić niewinnych, a może tylko przewidywał ich śmierć, mając na celu wyłącznie zakończenie wojny i traktując śmierć niewinnych jako przykry i niechciany uboczny efekt zrzucenia bomby na cywilne miasto? Czy, a jeśli tak, to dlaczego doktryna podwójnego skutku jest podatna na nadużycia? W jaki sposób możemy odróżnić moralnie niedopuszczalne środki prowadzące do „dobrego” celu od „złych” efektów ubocznych naszych działań, których sprawienie jest czasem etycznie dopuszczalne? Analizie powyższych zagadnień z pogranicza filozofii działania, etyki i teorii prawa poświęcone zostaną kolejne spotkania seminaryjne wraz z omawianymi nań lekturami.
Rodzaj przedmiotu
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
Student uczestniczący w seminarium:
- posiada uporządkowaną wiedzę szczegółową dotyczącą najważniejszych zagadnień i stanowisk w obrębie współczesnej filozofii działania i do- zna podstawowe metody badawcze i strategie argumentacyjne właściwe dla współczesnej filozofii działania;
- zna zaawansowaną terminologię filozoficzną w języku polskim i angielskim z zakresu analitycznej filozofii działania.
Nabyte umiejętności:
Student:
- czyta i interpretuje tekst filozoficzny;
- przytacza główne tezy analizowanych tekstów i potrafi krytycznie odnieść się do zawartej w nich argumentacji;
- potrafi przedstawić filozoficzny problem na piśmie wraz z argumentacją na rzecz jego rozwiązania;
- poprawnie posługuje się terminologią filozoficzną.
Nabyte kompetencje społeczne:
Student:
- potrafi w rzetelny i życzliwy sposób zrekonstruować stanowisko oponenta;
- potrafi w jasny i zrozumiały sposób prezentować swoje poglądy grupie;
- jest otwarty na dyskusję i nowe propozycje rozwiązań problemów;
- potrafi wysłuchać osobę o odmiennych poglądach i w sposób merytoryczny odnieść się do jej przekonań.
Kryteria oceniania
- obecność i aktywność na zajęciach (dopuszczalne dwie nieodpracowane nieobecności w semestrze);
- uzyskanie pozytywnej oceny z krótkiej (ok 5 stron) zaliczeniowej pracy pisemnej powiązanej z tematyką zajęć.
- wygłoszenie referatu dotyczącego tekstu omawianego na zajęciach.
Ocena końcowa z zajęć jest średnią arytmetyczną z pracy pisemnej oraz referatu. Ocena może zostać podwyższona z uwagi na aktywność studenta podczas zajęć.
Dopuszczalna liczba nieobecności podlegających usprawiedliwieniu: 2
Literatura
Anscombe, G.E.M. (1982), Medallist’s Address: Action, Intention and ‘Double Effect’, Proceedings of the American Catholic Philosophical Association, Volume 56, Washington, D.C.: American Catholic Philosophical Association, 12–25.
Bratman, M. (1987), Intention, Plans, and Practical Reason, MIT Press.
Delaney, N. F. (2008), Two Cheers for ‘Closeness’: Terror, Targeting and Double Effect, Philosophical Studies, 137(5): 335–367.
Di Nucci, E. (2014), Eight Arguments Against Double Effect, Proceedings of the XXIII. Kongress der Deutschen Gesellschaft für Philosophie, forthcoming, SSRN: https://ssrn.com/abstract=2475141
Fischer, J. M., Ravizza, M., & Copp, D. (1993), Quinn on Double Effect: The Problem of "closeness”. Ethics, 103(4), 707-725.
Marquis, D. B., (1991), Four Versions of Double Effect, The Journal of Medicine and Philosophy, 16: 515–544.
Masek, L. (2010), “Intentions, Motives, and the Doctrine of Double Effect,” The Philosophical Quarterly, 60 (24): 567–544.
Matthews, G. B (2018). Saint Thomas and the Principle of Double Effect. Aquinas's Moral Theory: Essays in Honor of Norman Kretzmann, ed. by Scott MacDonald and Eleonore Stump, Ithaca, NY: Cornell University Press, 63-78.
McIntyre, A. (2019), "Doctrine of Double Effect", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Spring 2019 Edition), Edward N. Zalta (ed.), URL =
Nelkin, D. K. and Rickless, S. C., (2014), Three Cheers for Double Effect, Philosophy and Phenomenological Research, 89(1): 125–58.
Quinn, W. S. (1989). Actions, Intentions, and Consequences: The Doctrine of Double Effect, Philosophy & Public Affairs 18(4), 334-351.
Reed, P. A. (2012) The Danger of Double Effect, Christian bioethics: Non-Ecumenical Studies in Medical Morality, 18(3), 287–300.
Reed, P. A. (2015). How to Gerrymander Intention. American Catholic Philosophical Quarterly, 89(3), 441-460.
Woodward, P. A. (ed.), 2001. The Doctrine of Double Effect: Philosophers Debate a Controversial Moral Principle, Notre Dame, IN: University of Notre Dame Press.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: