Współczesna filozofia języka – implikatury i presupozycje 3800-NZ-S6-25
Seminarium poświęcone jest szczegółowej analizie zjawisk implikatur i presupozycji, które odgrywają kluczową rolę w filozofii języka. Zajęcia mają na celu zarówno wprowadzenie do podstawowych teorii tych zjawisk, jak i zapoznanie studentów/-ek z ich rozwinięciami oraz zastosowaniami w analizie języka naturalnego. Kurs podzielony jest na trzy główne części. W pierwszej omówimy klasyczne ujęcia implikatur konwersacyjnych, w szczególności teorię H.P. Grice’a, która wprowadza rozróżnienie między tym, co dosłownie powiedziane, a tym, co komunikowane poprzez maksymy konwersacyjne. Zajmiemy się również teoriami presupozycji autorstwa Fregego i Strawsona, analizując różnicę między presupozycją a implikacją logiczną.
W drugiej części kursu przyjrzymy się rozwinięciom tych teorii. Będziemy analizować tzw. neo-Grice’owskie podejścia (Levinson, Horn), które proponują bardziej systematyczne ujęcie implikatur, oraz teorię relewancji Sperbera i Wilsona, stawiającą w centrum procesu komunikacji pojęcie poznawczej istotności. W zakresie presupozycji omówimy wkład semantyki dynamicznej – w szczególności prace Karttunena – które pokazują, jak presupozycje są uwarunkowane kontekstem i uaktualniają znaczenie wypowiedzi w czasie.
W części trzeciej skoncentrujemy się na konkretnych zastosowaniach omawianych koncepcji. Analizować będziemy przykłady z języka politycznego, mediów, literatury i codziennej komunikacji, ze szczególnym uwzględnieniem ironii, aluzji, mowy nienawiści i języka ideologicznego. Zastanowimy się również, jak presupozycje i implikatury wpływają na nasze przekonania i rozumienie świata, a także jaki mają związek z epistemologią i filozofią umysłu.
Rodzaj przedmiotu
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Nabyta wiedza:
Student/-tka posiądzie pogłębioną wiedzę na temat wybranych ważnych zagadnień z zakresu współczesnej analitycznej filozofii języka. Dzięki lekturze tekstów „fundacyjnych” dla tej subdyscypliny nabędzie dobrą orientację w klasycznych problemach stojących u podstaw dzisiejszych dyskusji. Dzięki analizie artykułów bardziej współczesnych (tj. od lat 90-tych) będzie mógł/mogła zapoznać się z aktualnym stanem badań wyrastających z tej tradycji.
Nabyte umiejętności:
Uczestnicy/-czki zajęć nauczą się pracy z tekstem filozoficznym powstałym na gruncie filozofii analitycznej. Umiejętność ta obejmuje m.in. zdolność rekonstrukcji złożonych problemów i argumentów, zdolność oceny tych argumentów oraz zdolność formułowania zarzutów pod ich adresem.
Formuła seminarium ma też na celu wspieranie nabywania umiejętności uczestniczenia w dyskusji, formułowania i klarownego wyrażania swoich racji.
Nabyte kompetencje społeczne:
Dyskusja w grupie uczy dobrych praktyk komunikacyjnych opartych o życzliwość i szacunek dla innych.
Dzięki uważnej analizie fragmentów tekstów w czasie student/-ka nabywa zdolność wykrywania nieuczciwych zabiegów argumentacyjnych czy retorycznych, co wspiera zdolność krytycznego myślenia rozumianego jako odporność na manipulację.
Kryteria oceniania
Uczestnicy zajęć zobowiązani są do przygotowania:
1) trzech pisemnych streszczeń wybranych tekstów [ok. 1 strony każde]
2) trzech pisemnych komentarzy do wybranych tekstów [ok. 1-2 strony każdy]
Ww. teksty będą lekturą na zajęciach (i będą miały objętość przeciętnego artykułu naukowego). Z każdej pracy pisemnej uczestnik/czka dostanie ocenę (w skali 2-5). Ocena końcowa będzie średnią tych ocen. Sposób wyboru tekstów oraz terminy ich dostarczenia ogłoszone zostaną na początku semestru. Należy nastawić się na systematyczną pracę nad ocenianymi zadaniami.
Dopuszczalna liczba nieobecności podlegających usprawiedliwieniu: 2 w semestrze
Literatura
Kompletna lista lektur podana zostanie na pierwszych zajęciach. Znaczna część obowiązkowych lektur dostępna jest tylko w języku angielskim!
Grice, H.P. – Logika i konwersacja
Levinson, S.C. – Pragmatyka
Horn, L.R. – A Natural History of Negation
Sperber, D. & Wilson, D. – Relewancja: Komunikacja i poznanie.
Karttunen, L. – Presupposition and Linguistic Context
Potts, C. – The Logic of Conventional Implicatures
Bach, K. – Conversational Impliciture
Lektury pomocnicze:
Daly, C., 2013, Philosophy of Language – An Introduction, Bloomsbury Academic.
Lycan, W.G., 2008, Philosophy of Language – a Contemporary Introduction 2nd Edition, Routledge.
Odrowąż-Sypniewska, J. (red.), 2019, Przewodnik po filozofii języka, Wydawnictwo WAM.
Taylor, K., 1998, Truth and Meaning – an Introduction to the Philosophy of Language, Blackwell Publishers.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: