Od ascety do cyborga 3800-NZ-S2-25
Wyobrażenie człowieka jako istoty już pozbawionej natury lub z natury potrzebującej swoistego treningu i doskonalenia można spotkać w mitach, religii, filozofii. Każdy z wymienionych obszarów dostarczał wspomnianemu wyobrażeniu specyficznego kontekstu, jednak idea człowieka-projektu pozostawała czymś trwałym i ożywiała kolejne religijne, filozoficzne, a także polityczne doktryny.
Podczas wykładu prześledzimy najwcześniejsze artykulacje tej idei w tradycji greckiej oraz jej związek z kulturą wojowniczą.
Ideał człowieka oraz zadanie samodoskonalenia znajdują swoje najpełniejsze rozwinięcie w okresie klasycznym, z którym przede wszystkim są kojarzone. Rozmaitość projektów filozoficznych określających zadanie, jakie człowiek powinien zrealizować jako przemianę siebie świadczy o znaczeniu tej idei. Jej znaczenie nie ograniczało się jedynie do filozofii, lecz rozciągało się na sferę polityki. Tę współzależność filozoficznego ideału samoprzekształcenia dostrzec można w późniejszych obrazach idealnej wspólnoty, której ustanowienie wymaga indywidualnego i kolektywnego samporzezwyciężenia.
Wzorce i pojęcia wykształcone w obrębie kultury greckiej i rzymskiej wraz z centralną dla rozważanego problemu pojęciem „metanoia” znalazły swoje miejsce w kulturze chrześcijańskiej, która nadała im bardzo specyficzne znaczenie. Ewolucji znaczenia klasycznych pojęć i wzorów towarzyszyło pojawienie się nowych form życia: monastycznej i ascetycznej, które od tej pory wyznaczają wzór życia chrześcijańskiego poddanego surowej regule i nieustannym próbom.
Wyobrażenie człowieka jako projektu powraca w charakterystycznych dla nowożytności i oświecenia utopiach, które mieszają wzorce antyczne, chrześcijańskie i włączają je w nieobecny dotychczas kontekst - rozwój nauki i techniki. Te ostatnie zaczynają być traktowane jako konieczne warunki procesu przekształcenia człowieka. Wiara w możliwości nauki i techniki staje się istotną częścią projektów etyczno-politycznych, a jej znaczenie doskonale widać we współczesnych trans i posthumanistycznych utopiach.
Rodzaj przedmiotu
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Nabyta wiedza:
- absolwent zna i rozumie szczegółowe zagadnienia (rzeczowe i metodologiczne) i najważniejsze nowe osiągnięcia w ramach wybranej dyscypliny filozoficznej
- absolwent zna i rozumie rolę refleksji filozoficznej w kształtowaniu kultury
- absolwent zna i rozumie specjalistyczną terminologię w języku polskim
- absolwent zna i rozumie główne tendencje rozwojowe dyscyplin humanistycznych, w których odbywa się kształcenie
Nabyte umiejętności:
- absolwent potrafi poprawnie stosować poznaną terminologię filozoficzną
- absolwent potrafi interpretować tekst filozoficzny, komentując i konfrontując tezy pochodzące z różnych tekstów
- absolwent potrafi twórczo i innowacyjnie wykorzystywać wiedzę filozoficzną i metodologiczną w formułowaniu hipotez i konstruowaniu krytycznych argumentacji
- absolwent potrafi inicjować debatę
Nabyte kompetencje społeczne:
- absolwent jest gotów do identyfikowania posiadanej przez siebie wiedzy i umiejętności
- absolwent jest gotów rozpoznawania braków w swojej wiedzy i umiejętnościach i poszukiwania możliwości usunięcia tych braków
- absolwent jest gotów do samodzielnej i krytycznej oceny dorobku w ramach danej dyscypliny humanistycznej
Kryteria oceniania
Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest obecność oraz krótki tekst poświęcony zagadnieniom omawianym na zajęciach.
Dopuszczalna liczba nieobecności podlegających usprawiedliwieniu: 2 w semestrze
Literatura
Z uwagi na wykładowo-konwersatoryjny charakter kursu poniższa lista jest wstępną propozycją lektur. Ostateczna lista tekstów źródłowych oraz tekstów sekundarnych zostanie ustalona z uczestnikami kursu podczas pierwszych zajęć.
Teksty źródłowe:
1.Platon „Państwo”, Antyk 1999.
2. Platon „Gorgiasz”, w: Dialogi, t. 1, Antyk 1997.
3.Arystoteles „Polityka”, PWN, Warszawa 2008.
4.Seneka “Listy moralne do Lucyliusza”, PWN 2015.
5. Marek Aurelisz „Rozmyślania”, Antyk 2023.
6..T. Campanella „Miasto Słońca”, De Agostini 2002.
7.T. Morus „Utopia”, de Agostini 2001.
8. F. Bacon „Nowa Atlantyda”, Rara Ava 1995.
9.H. Saint-Simon „Pisma wybrane” (fragm.), Książka i Wiedza 1968.
10. Ch. Fourier „Wybór pism” (fragm.), w: A. Sikora „Fourier”, Wiedza Powszechna 1989.
11.J.-J. Rousseau „Emil”, Ossolineum, Wrocław 1955.
12.I. Kant „O pedagogice”, Dajas, Łódź 1999.
13.I. Kant „Co to jest Oświecenie?”
14. F. Schiller „Listy o estetycznym wychowaniu człowieka”, Aletheia, Warszawa 2001.
15. F. Nietzsche „Schopenhauer jako wychowawca”, w: „Niewczesne Rozważania”, Znak, Kraków 1996.
16. F. Nietzsche „Tak mówił Zaratustra”, Zielona Sowa 2005.
17.J. Ranciere „Le maître ignorant”, Fayard, Paris 1987.
18.M. Heidegger „Samoutwierdzenie się niemieckiego uniwersytetu”, Aletheia 1990, 1 (4).
19.P. Sloterdijk “Reguły dla zwierzyńca ludzkiego”, Przegląd Kulturoznawczy 2008, 1 (4).
20. N. Bostrom „Letter from Utopia”
Literatura przedmiotu:
1.P. Euben „Corrupting Youth” Princetown University Press, Princeton 1997.
2. M. Foucault „Hermeneutyka podmiotu”, PWN, Warszawa 2013.
3. M. Foucault „Rządzenie żywymi”, PWN, Warszawa 2014.
4. P. Hadot „Filozofia jako ćwiczenie duchowe”, Aletheia, Warszawa 2003.
5. D. Zygmuntowicz „Rola myślenia utopijnego w starożytnej Grecji”, Przegląd Filozoficzny 2014, 2 (90).
6. M. Winiarczyk „Utopie w Grecji hellenistycznej”, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2010.
7. A. Ellwanger „Metanoia”, The Pennsylwania State University Press 2020.
8. C. Lawrence „Monastycyzm średniowieczny”, PIW, Warszawa 2022.
9. N. Clements „Sites of the Ascetic Self”, University of Notre Dame Press, Notre Dame 2020.
10. J. Baszkiewicz „Nowy człowiek, nowy naród, nowy świat”, PIW, Warszawa 1993.
11. K. Popowicz „Saint-Simon i saintsimoniści – od rewolucji do kolonizacji. Historia pewnej religii (1803-1870)”, WUW 2018.
12. M. Nelson “Enlightenment Biopolitics”, The University of Chicago Press 2024.
13. P. Sloterdijk „Musisz życie swe odmienić”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2014.
14. K. Jaspers „Nietzsche. Wprowadzenie do jego filozofii”, Oficyna, Łódź 2012.
15. J. Huberman „Transhumanizm”, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 2023.
16. M. Rothblatt „From Transgender to Transhuman”, Martine Rothblatt 2011.
17. R. Ranish, S. Sorgner „Post- and Transhumanism”, Peter Lang 2014.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: