Minim i dictum. Sztuka odczytywania średniowiecznych tekstów 3800-MD23-S

Nie ma prawdopodobnie drugiego takiego okresu w dziejach filozofii, którego obraz zmieniał się tak intensywnie, jak w przypadku średniowiecza. Przez długi czas myśl tych czasów była znana zaledwie w kilku niewielkich wycinkach – takich jak dzieła Anzelma z Canterbury czy Tomasza z Akwinu – natomiast duża część zdobyczy filozoficznych pozostawała nieodkryta. Dziś już wiadomo, że spuścizna tego okresu jest znacznie bogatsza i ciekawsza, niż można było się spodziewać, a stereotyp „wieków ciemnych” nie oddaje jej sprawiedliwości. Szczególnie przełomowe okazały się odkrycia dotyczące rozwoju logiki XII wieku oraz jej rozmaitych zastosowań. Specyficzny styl uprawiania filozofii w czasie, gdy znajomość metafizyki Arystotelesa była bardzo ograniczona, do dziś stanowi barierę dla współczesnych badaczy. Skutkiem tego jest nieobecność stulecia 1150-1250 w podręcznikach historii filozofii oraz znakomitej większości przekrojowych opracowań. Jest to o tyle frapujące, że właśnie na ten czas przypada powstawanie pierwszych uniwersytetów.
Proponowane seminarium stawia sobie za cel zaoferowanie takich narzędzi, które umożliwią samodzielne odkrywanie tego nadal dość tajemniczego okresu. Pierwszą barierę stanowi znajomość łaciny: udział w zajęciach będzie owocny tylko dla tych osób, które mają już podstawową znajomość tego języka. Drugą barierę stanowi niedobór edycji krytycznych: nadal wiele tekstów można znaleźć wyłącznie w średniowiecznych rękopisach. Aby zaradzić temu problemowi, seminarium będzie miało w dużej mierze charakter praktyczny. Będzie polegać na nauce paleografii łacińskiej, czyli na treningu rozszyfrowywania skrótów i znaków konwencjonalnych (brachygrafii).
Kolejną barierę stanowi nieodłączny problem związany z przepisywaniem ręcznym, a więc obecność licznych błędów popełnionych przez średniowiecznych skrybów. Aby sobie z nim poradzić, potrzebna jest znajomość reguł rządzących krytyczną edycją tekstów. Uczestnicy seminarium będą mieli możliwość nauczyć się, według jakich kryteriów porównywać rękopisy oraz jak odnotowywać i interpretować różnice między nimi.
Wreszcie, ostatnią i często najpoważniejszą barierą w dostępie do filozofii XII i XIII wieku jest charakterystyczny styl i narzędzia pojęciowe, jakimi średniowieczni filozofowie się posługiwali. Sama znajomość skrótów nie wystarczy, aby trafnie odczytać tekst: trzeba wiedzieć, jakiej treści można się spodziewać. Taka antycypacja treści – choć może wydawać się czymś paradoksalnym – często okazuje się konieczna. W tym celu będziemy razem czytać i interpretować wybrane, krótkie teksty z okresu 1150-1250. Ich tematyka będzie bardzo różna: będą obejmować zagadnienia należące do logiki, metafizyki, etyki i teologii. Będziemy również poznawać różne formy literackie: summy, kwestie, sentencje i komentarze.