Filozofia średniowieczna 3800-FSR25-F
Fakultet z filozofii średniowiecznej jest rozwinięciem i pogłębieniem problematyki wykładanej w ramach zajęć kursowych z historii filozofii średniowiecznej, a więc zajęć obejmujących również okres patrystyczny, czyli chronologicznie zahaczający jeszcze o późną starożytność. Określenie przedmiotu mianem filozofii średniowiecznej jest tu jednak potrzebne nie tylko po to, aby ukazać ciągłość z obowiązkowym dla studentów filozofii kursem historii filozofii I, ale ma też uzasadnienie teoretyczne. Późny antyk rozpatrywany jest tu bardziej pod kątem rozwinięcia w okresie średniowiecza, aniżeli sposobu, w jaki wyłania się ze źródeł wcześniejszych, starożytnych. Zajęcia są prezentacją dziejów filozofii w układzie problemowym, co pozwala dopełnić obrazu tychże dziejów o tematy, które nie zawsze mieszczą się w ramach kursu obowiązkowego, a także ukazać wybrane kwestie w różnych przekrojach czasowych i zestawić ze sobą rozwiązania z różnych okresów.
Proponowanymi tematami tegorocznego kursu fakultatywnego są: status retoryki w okresie w okresie patrystycznym (ciągłość czy zerwanie z tradycyjną paideią); chrześcijańskie gatunki literackie (patrystyka a średniowiecze); problem stosunku praktyki i teorii w okresie patrystycznym (na przykładzie tradycji monastycznej); czym było państwo chrześcijańskie w późnym antyku oraz w średniowieczu łacińskim i w Bizancjum; jaką rolę odgrywali w myśli patrystycznej i średniowiecznej aniołowie; jaki ukształtował się stosunek chrześcijan do obrazów; jaki był stosunek myślicieli chrześcijańskich do ksiąg (problem uczoności i „świętej” nieuczoności); modele metafizyki i teologii: kwestie trynitarne, teologia negatywna, esencjalne a energetyczne rozumienie bytu, kwestie wypływające z chrystologii (osoba, natura, objawienie).
Dopełnieniem wykładów na wymienione tematy są ćwiczenia oparte na lekturze tekstów źródłowych (w przekładach, choć w miarę możliwości z weryfikacją terminów w źródłach oryginalnych). Ćwiczenia mają za zadanie przygotować warsztatowo studenta do samodzielnej pracy badawczej.
Ćwiczenia są w znacznym stopniu uzupełnieniem wykładu, ale możliwe są także zmiany w układzie lektur, zgodne z zainteresowaniami uczestników.
Rodzaj przedmiotu
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Nabyta wiedza:
- student wymienia i wyjaśnia podstawowe terminy filozofii patrystycznej i średniowiecznej, prezentuje ich genezę i specyficzne użycie u poszczególnych omawianych myślicieli;
- charakteryzuje najważniejsze patrystyczne i średniowieczne tradycje i nurty filozoficzne, ukazuje ich główną charakterystykę i wzajemne zależności;
- przedstawia genezę najważniejszych pojęć i kategorii, którymi dzisiaj operuje historyk filozofii;
- wymienia trudności warsztatowe stojące przed historykiem filozofii, charakteryzuje kontrowersje i nierozstrzygnięte problemy historii filozofii średniowiecznej.
Nabyte umiejętności:
- student analizuje teksty źródłowe, wskazuje na zawarte w ich założenia i rekonstruuje argumentację; ukazuje specyfikę literacką i kontekst kulturowy omawianych tekstów;
- w miarę możliwości, porównuje przekład tekstu źródłowego z językiem oryginału (przynajmniej w zakresie kluczowych terminów);
- formułuje pytania badawcze i własne hipotezy.
Nabyte kompetencje społeczne:
- student dyskutuje w sposób kulturalny i rzeczowy; formułuje własne stanowisko w dyskusji; poddaje je krytycznej ocenie;
- pracuje w grupie;
- wyjaśnia znaczenie średniowiecznego dziedzictwa filozoficznego.
Kryteria oceniania
Wykład: egzamin (do wyboru pisemny albo ustny), aktywność na zajęciach; ćwiczenia: sprawdzian (do wyboru pisemny albo ustny), aktywność na zajęciach, lektura zadanych tekstów
Dopuszczalna liczba nieobecności podlegających usprawiedliwieniu: 2 na wykładzie, 2 na ćwiczeniach
Literatura
Źródłowa:
Augustyn z Hippony, O nauczycielu; O nauce chrześcijańskiej; Pisma monastyczne; O państwie Bożym, O Trójcy św., fragmenty; Jan Kasjan, Rozmowy z Ojcami, Reguły, fragmenty; Ewagriusz z Pontu, Pisma, fragmenty; Hieronim ze Strydonu, Żywoty mnichów, fragmenty; Euzebiusz z Cezarei, Historia kościelna, fragmenty; Boecjusz, Przeciw Nestoriuszowi i Eutychesowi; Ps.-Dionizy, Hierarchia niebiańska; Maksym Wyznawca, Ambiguum 5; Ikonoklazm bizantyński. Źródła, fragmenty; Jan z Damaszku, Mowy w obronie obrazów, fragmenty; Grzegorz z Nyssy, Bazyli Wlk, Aecjusz, Przeciw Eunomiuszowi, fragmenty; Grzegorz Palamas, Triady w obronie świętych hezychastów, fragmenty; Tomasz z Akwinu, Kwestia dyskutowana o stworzeniach duchowych, art. 1., teksty do Przewodnika po filozofii średniowiecznej pod. red. A. Kijewskiej, Kraków 2012.
Literatura przedmiotu:
W. Jaeger, Wczesne chrześcijaństwo i grecka paideia, tł. K. Bielawski, Kraków 2002; R. E. Curtius, Literatura łacińska i wczesne średniowiecze, tł. A. Borowski, Kraków 2008; Historia teologii. Epoka patrystyczna/średniowieczna, red. B. Studer i in./G. d’Onofrio, Warszawa 2010; H. Rahner, Kościół i państwo we wczesnym chrześcijaństwie, tł. M. i J. Radożyccy, Warszawa 1986; Ch. Schönborn, Ikona Chrystusa, tł. W. Szymona, Poznań 2001; A. Siemianowski, Tomizm a palamizm. Wokół kontrowersji doktrynalnych chrześcijańskiego Wschodu i Zachodu w Średniowieczu, Poznań 1998; T. Grzesik, Anzelm z Canterbury, Warszawa 2012.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: