Pseudo-Dionizy i jego recepcja na średniowiecznym Wschodzie i Zachodzie 3800-DRS23-S-OG

Przedmiotem seminarium są pisma Pseudo-Dionizego Areopagity („Corpus Dionysiacum”) oraz średniowieczna literatura tymi pismami inspirowana. Całość „kwestii Dionizjańskiej” zostanie potraktowana w kontekście bizantyńskim i łacińskiego średniowiecza (tradycje takie jak: syryjska, gruzińska czy arabska będą jedynie wzmiankowane jako źródło dodatkowej informacji). Po wnikliwej analizie fragmentów samego „Corpus Dionysiacum”, rozpatrywać będziemy zarówno same losy pism Dionizjańskich, jak i koncepcje, które bezpośrednio były inspirowane ich lekturą. Dzięki temu możliwe będzie spojrzenie, na ile „boski Dionizy” jest autorem jedynie wpływowych dzieł, a na ile wręcz motorem dalszej tradycji (to drugie rozpatrywane jako hipoteza). Rozważając dziedzictwo Pseudo-Dionizego stawiać będziemy również pytania natury ogólniejszej, m.in.: o relację Wschodu i Zachodu, czym jest „chrześcijański neoplatonizm”, na czym polega autorytet patrystyczny, jaki model racjonalności wypływa z pism Pseudo-Dionizego i jego interpretatorów.

Tematyka zajęć (bloki tematyczne i odpowiadająca im liczba zajęć):
1. (Pseudo-)Dionizy Areopagita – wprowadzenie (1 zajęcia)
2. Analiza tekstu „Corpus Dionysiacum” i próba kontekstualizacji (wpływy neoplatońskie i patrystyczne) (7 zajęć):
– „Hierarchia niebiańska” i „Hierarchia kościelna”
– „Imiona Boże”
– „Teologia mistyczna” i „Listy”
Ten blok tematyczny zamyka dyskusja o tożsamości Pseudo-Dionizego (debata – próba znalezienia argumentów za i przeciw konkretnym propozycjom)
3. Wczesna recepcja „Corpus Dionysiacum” (raz jeszcze wpływ neoplatonizmu i tradycji patrystycznej, osadzenie „Corpus” w ramach dyskusji doktrynalnej VI w., powstanie „Scholiów” do „Corpus Dionysiacum”) (2 zajęcia)
4. Maksym Wyznawca jako czytelnik Dionizego i jego oryginalny interpretator (lektura Maksy-mowych fragmentów, m.in. „Ambiguów” 5 i 41, „Mystagogii”) (4 zajęcia)
5. Jan Szkot Eriugena jako czytelnik Dionizego i jego oryginalny interpretator (lektura fragmentów „Periphyseonu” i „Komentarza do Hierarchii niebiańskiej”) (3 zajęcia)
6. Dionizy w Cluny (lektura fragmentów poematu „Occupatio” Odona z Cluny i „Kronik roku tysiącznego” Rudolfa Glabera) (1 zajęcia)
7. Dionizy w szkole wiktorynów (lektura fragmentów „In tribus diebus” Hugona od św. Wiktora oraz komentarzy do Corpus Dionysiacum Tomasza Gallusa) (2 zajęcia)
8. Robert Grosseteste, Albert Wielki, Tomasz z Akwinu – dzieje ich recepcji Pseudo-Dionizego oraz wpływu (lektura fragmentów ich komentarzy do Corpus Dionysiacum, oraz fragmentów „Traktatu o Bogu” z Sumy teologii Tomasza z Akwinu) (2 zajęcia)
9. Dionizy Mikołaja z Kuzy i dalsze perspektywy (lektura fragmentów „O oświeconej niewiedzy”, inne przykłady recepcji Dionizjańskiego apofatyzmu) (1 zajęcia)
10. Dionizy w średnim Bizancjum (XI – XII wiek: przykłady odczytania „Corpus Dionysiacum” u Symeona Nowego Teologa, Nicetasa Stethatosa) (2 zajęcia)
11. Recepcja Dionizego u źródeł sporu hezychastycznego w późnym Bizancjum (Barlaam z Kalabrii, Palamas – analiza wybranych fragmentów i próba znalezienia istoty sporu) (3 zajęcia)
12. Zajęcia podsumowujące (1 zajęcia)

Rodzaj przedmiotu

seminaria monograficzne
ogólnouniwersyteckie

Założenia (opisowo)

znajomość języka angielskiego w stopniu umożliwiającym czytanie tekstów źródłowych w przekładzie

Koordynatorzy przedmiotu

Bogna Kosmulska

Efekty kształcenia

Nabyta wiedza:

Student
1. wyjaśnia znaczenie określenia Pseudo-Dionizy (problem tożsamości autora „Corpus Dionysiacum”)
2. lokalizuje myśl Pseudo-Dionizego w ramach wcześniejszej tradycji (neoplatońskiej, chrześcijańskiej)
3. wymienia dzieła należące do „Corpus Dionysiacum” i charakteryzuje zawartą w nich problematykę
4. omawia specyfikę bizantyńskiej i łacińskiej recepcji Dionizego w średniowieczu (wymienia autorów ważnych dla tej recepcji, porządkuje ich chronologicznie, wskazuje sposoby ich odczytywania „Corpus Dionysiacum”)
5. wymienia elementy doktryny Dionizjańskiej, które miały szczególne znaczenie w dziejach myśli średniowiecznej

Nabyte umiejętności:

Student
1. analizuje omawiane teksty źródłowe (potrafi wskazać zawartą w nich problematykę, zlokalizować kluczowe pojęcia, zagadnienia)
2. w podstawowym zakresie wskazuje na możliwe problemy w historycznej recepcji „Corpus Dionisiacum”
3. stawia pytania badawcze do czytanych tekstów
4. formułuje wnioski co do wagi dziedzictwa Dionizjańskiego w historii myśli średniowiecznej i późniejszej

Nabyte kompetencje społeczne:

Student
1. stara się brać udział w dyskusji na zajęciach i dba o kulturę tejże dyskusji
2. podejmuje osobistą refleksję nad wagą dziedzictwa Dionizjańskiego w historii myśli średnio-wiecznej i późniejszej/wybranymi wątkami tegoż dziedzictwa (także w kontekście współczesnych sporów o racjonalność, tożsamość i in.)

Kryteria oceniania

aktywny udział w zajęciach ORAZ DO WYBORU: krótki referat (10-15 min.), streszczający i komentujący wybrany artykuł naukowy dotyczący problematyki zajęć ALBO praca pisemna (3-4 strony), omawiająca wybrany szczegółowy aspekt dotyczący problematyki zajęć

Dopuszczalna liczba nieobecności bez dodatkowego usprawiedliwienia: 2 w semestrze

Literatura

Literatura źródłowa: zob. Pełny opis zajęć
Wybrana literatura przedmiotu: T. Stępień, Pseudo-Dionizy Areopagita. Chrześcijanin i platonik. Polemiczne aspekty pism "Corpus Dionysiacum" w kontekście mowy św. Pawła na Areopagu (Dz 17, 22-31), Warszawa 2006; T. Stępień, Wprowadzenie, w: Pseudo-Dionizy Areopagita, Corpus Dionysiacum, Warszawa 2022, s. V-XCVIII; P. Rorem, Pseudo-Dionysius. A Commentary on the Texts and Introduction to Their Influence, Oxford 1993; P. Rorem, J. C. Lamoreaux, John of Scythopolis and the Dionysian Corpus. Annotating the Areopagite, Oxford 1998; A. Golitzin, Mystagogy. A Monastic Reading of Dionysius Areopagita, Collegeville, Minnesota 2013. M. Manikowski, Pierwsza Zasada, świat stworzony i drogi poznania. Pseudo-Dionizy Areopagita – jego filozofia, Kraków 2006; S. Klitenic Wear, J. Dillon, Dionysius the Areopagite and the Neoplatonist Tradition Despoiling the Hellenes, Hampshire 2007.A. Świtkiewicz-Blandzi, Pseudo-Dionizy a Grzegorz Palamas. Bizan-tyjska synteza wschodniej patrystyki, Warszawa 2018; The Oxford Handbook of Dionysius the Areopagite, red. M. Edwards, D. Pallis, G. Steiris, Oxford 2022; The Oxford Handbook of Maximus the Confessor, P. Allen, B. Neil, Oxford 2015; R. F. Hathaway, Hierarchy and the Definition of Order in the Letters of Pseudo-Dionysius. A Study in the Form and Meaning of the Pseudo-Dionysian Writings, The Hague 1969, s. 31-35).

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 3800-DRS23-S-OG w USOSweb