Historia filozofii 3800-11A1FI

Celem wykładu w semestrze zimowym jest zapoznanie studentów z podstawowymi zagadnieniami filozoficznymi oraz wybranymi szkołami i kierunkami filozofii europejskiej od starożytności do końca wieku XVIII. Materiał zostanie omówiony w układzie historycznym (starożytność, średniowiecze, nowożytność), a w przypadku myśli nowożytnej uwzględnione zostaną relacje między różnymi tradycjami filozoficznymi. W semestrze letnim szczególny nacisk zostanie położony na filozofię współczesną oraz omówienie tych koncepcji filozoficznych, które miały istotny wpływ na rozwój XX - wiecznej humanistyki tak w zakresie badań teoretyczno-literackich, jak i krytyki artystycznej, oraz modernistycznych i awangardowych koncepcji dzieła sztuki. Wykład ma umożliwić swobodne posługiwanie się narzędziami filozoficznego opisu w interpretacji głównych problemów, stanowiących przedmiot zainteresowania nauk humanistycznych.

I Odpowiedź na pytanie: czym jest filozofia? Refleksja filozoficzna a nauki szczegółowe. Filozofia a wyjaśnianie mityczne, religia, sztuka. Początki filozofii: greckie źródła nauki europejskiej. Presokratycy: Heraklit, jońska filozofia przyrody, Parmenides i eleaci, atomiści.
II Ruch sofistyczny: problem języka, komunikacja a perswazja, pytanie o istotę relatywizmu. Sokrates – humanistyczny zwrot w filozofii greckiej. Społeczna funkcja filozofa. Mądrość filozoficzna jako „unieśmiertelnienie”.
III Teoria idei Platona na przykładzie alegorii jaskini. Koncepcja poznania jako anamnezy. Platońska koncepcja duszy oraz koncepcja państwa.
IV Filozofia Arystotelesa: zarys metafizyki oraz etyka cnót. Arystotelesa odpowiedź na pytanie o możliwość osiągnięcia szczęścia. V Filozofia okresu hellenistycznego - „ćwiczenia duchowe” i poszukiwanie szczęścia: stoicy, epikurejczycy, sceptycyzm. Tradycja sceptycka w filozofii.
VI Neoplatonizm Plotyna: emanacyjna koncepcja bytu.
VII Początki filozofii chrześcijańskiej – filozofia Augustyna z Hippony. VIII Wiara i rozum: filozofia i teologia w średniowieczu. Specyfika nauki oraz filozofii średniowiecznej. Filozofia św. Tomasza i tradycja dowodów na istnienie Boga.
IX Początki filozofii nowożytnej: metoda eksperymentalna Francisa Bacona i „wątpienie metodyczne” Kartezjusza – cogito i racjonalizm kartezjański. .
X Empiryzm brytyjski: John Locke, Davida Hume’a krytyka związku przyczynowo-skutkowego i problem indukcji w metodologii nauk współczesnych.
XI Filozofia Oświecenia francuskiego: encyklopedyści francuscy, Jean-Jacques Rousseau i problem relacji naturakultura.
XII Filozofia krytyczna Kanta: specyfika refleksji transcendentalnej, doświadczenie a pojęcia, pytanie o granice poznania. Na czym polega wolność człowieka? – kantowska etyka obowiązku.
XIII "Filozofia po Kancie" – tradycja idealizmu niemieckiego. Duch Absolutny w filozofii Hegla. Heglowska filozofia dziejów.
XIV Wiedza filozoficzna a egzystencja – jednostka wobec tego, co ogólne w filozofii Kierkegaarda.
XV Lewica heglowska: podstawowe założenia filozofii kultury Karola Marksa.
XVI Perspektywizm w filozofii Nietzschego, filozofia sztuki Fryderyka Nietzschego.
XVII „Zwrot logicystyczny” – pytanie o właściwe przedstawienie świata w pierwszej filozofii Wittgensteina. Tradycja pozytywizmu w nauce – pozytywizm logiczny Koła Wiedeńskiego. Idea „zwrotu lingwistycznego” w drugiej filozofii Wittgensteina.
XVIII Psychoanaliza jako filozofia kultury – Freud. Realne i porządek symboliczny w kontekście psychoanalizy Jacquesa Lacana.
XIX Henri Bergson – związki sztuki i filozofii w modernizmie europejskim.
XX. Diagnozy nowoczesności: Charles Baudelaire, Walter Benjamin. Problematyka modernizmu europejskiego na przykładzie strategii literackich i artystycznych. Teoria awangardy Petera Bürgera.
XXII. Tradycja hermeneutyki filozoficznej: Wilhelm Dilthey – wyjaśnianie nauk przyrodniczych oraz rozumienie nauk humanistycznych. Hans Georg Gadamer – sztuka, rozumienie, reprezentacja. Hermeneutyczny wymiar bytu. Paul Ricoeur – hermeneutyka jako filozofia kultury.
XXIII. Tradycja fenomenologiczna cz. I: Edmund Husserl – pytanie o pewność i ostateczne ugruntowanie nauk. Idea redukcji fenomenologicznej. Intencjonalny charakter świadomości i powrót „do rzeczy samych”.
XXIV. Tradycja fenomenologiczna cz. II: Martin Heidegger i projekt ontologii fenomenologicznej. Różnica ontologiczna. Pytanie o istotę Dasein. Istota metafizyki Zachodu i jej przekroczenie. Heidegger i język. Dlaczego w „słowie poetyckim odsłania się istota tego co nazwane”? Pytanie o istotę dzieła sztuki.
XXV. Tradycja fenomenologiczna cz. IV: Jean-Paul Sartre i pytanie o istotę egzystencji. Wyobraźnia, nicość, literatura. Maurice Merleau-Ponty i doświadczenie cielesności. Filozofia i malarstwo. Filozoficzny wymiar dzieła sztuki.
XXVI. Strukturalizm: Ferdinand de Saussure i Claude Levi-Staruss – próba systematyzacji badań nauk humanistycznych. Roland Barthes i pojęcie mitu.
XXVII. Poststrukturalizm: krytyka Jacquesa Derridy; Michela Foucault archeologia wiedzy i badanie formacji dyskursywnych. Czym jest „śmierć podmiotu”? Wiedza i władza. Pojęcie „biopolityki”.
XXVIII. Idea dekonstrukcji Jacquesa Derridy: filozofia i tekst; krytyka zachodniego „logo-fono-centryzmu”. Etyczny wymiar dekonstrukcji.
XXIX. Szkoła Frankfurcka i krytyka współczesnej kultury: Max Horkheimer i Theodor Adorno – pojęcie „dialektyki Oświecenia”, rozum i mit. Pojęcie „rozumu instrumentalnego”. Theodora Adorno filozofia sztuki.
XXX. Czym jest ponowoczesność: Jurgena Habermasa diagnoza nowoczesności, odpowiedź Jean-François Lyotarda, odpowiedź Zygmunta Baumana, odpowiedź Richarda Rorty’ego, odpowiedź Jeana Baudrillarda.