Zookino. Zwierzęta i zwierzęcość w kulturze wizualnej 3700-KON319-AL
Kurs ma na celu zapoznanie studentów z różnymi sposobami przedstawienia zwierząt i zwierzęcości w kulturze wizualnej, ze szczególnym uwzględnieniem filmów fabularnych i dokumentalnych.
Tematy związane z ekologią są obecne w kinie i refleksji filmoznawczej od co najmniej kilku dekad. W większości koncentrują się jednak na problemach globalnych, takich jak zmiany klimatyczne czy zanik bioróżnorodności. Indywidualny zwierzęcy bohater, jeśli w ogóle pojawia się w filmie, zazwyczaj wpisuje się w jedną z kilku klisz, powielanych niemal od początku kinematografii, zwłaszcza przez kino gatunkowe. Mogą to być wizje przerażających, czasem zmutowanych bestii, eksplorowane m.in. przez nurty animal horror i animal thriller, sięgające po głębokie pokłady ludzkiego lęku przed atakiem ze strony dzikiego zwierzęcia i świadomie je podsycające. Inną reprezentację stanowią częste, zwłaszcza w kinie familijnym i przygodowym, obrazy zwierząt jako wiernych przyjaciół człowieka, które jednak jako bohaterowie pozytywni podlegają zarazem daleko idącej antropomorfizacji, a nawet infantylizacji, przyjmując cechy zjawiska określanego jako cuteness. Obraz zwierząt w filmie może być w końcu sfabularyzowaną wersją wildlife cinema, w którym dzikie zwierzęta przedstawiane są w swoim naturalnym środowisku, będąc uosobieniem fantasmagorycznej dziewiczej przyrody. Zarazem piękne, jak i groźne, pomagają w utrwalaniu podziału na naturę i kulturę. Owe filmowe wizje dziko żyjących zwierząt zazwyczaj prezentują ludzką projekcję na temat życia megafauny, która funkcjonuje w innej perspektywie czasowej, poza ludzką historią. W większości filmów występuje przy tym charakterystyczne przesunięcie znaczeniowe: nie-ludzki bohater staje się zgrabną metaforą losu człowieka. Obecność zwierzęcia stanowi więc najczęściej jedynie znak odsyłający do ludzkich relacji społecznych, które jako takie są docelowym punktem procesu skojarzeniowego widza, podobnie jak miało to miejsce chociażby w bajkach de La Fontaine'a. Taka interpretacja dominuje w refleksji filmoznawczej, rzadko sankcjonującej obecność zwierzęcia w obrazie filmowym jako pełnoprawnego podmiotu. Tymczasem w historii kina możemy odnaleźć przykłady alternatywnego wizerunku zwierzęcego bohatera, wymykającego się z ustalonych przez dekady klisz.
Celem kursu jest prezentacja i analiza tego, co zwierzęce w kinie gatunkowym i artystycznym. Jej efektem ma być reinterpretacja istniejących obrazów filmowych w perspektywie problematyzującej antropocentryczny paradygmat. Podczas kursu przyjrzymy się zwierzęciu jako pełnoprawnemu nie-ludzkiemu aktorowi, zastanawiając się tym samym nad jego statusem, który wykracza poza utarte metafory.
Podczas zajęć obejrzymy i przeanalizujemy wybrane obrazy filmowe, takie jak m.in:
"Le quattro volte" reż Michelangelo Frammartino
"Naczelny", reż. Frederik Wiseman
"Bestiarium" reż. Denis Côté,
"Rat film", reż. Theo Anthony
"Grizzly Man", reż. Werner Herzog
"Projekt Nim", reż. James Marsh
"Pokarm bogów", reż. Bert I. Gordon
"Serce psa", reż. Laurie Anderson
"Na los szczęścia, Baltazarze", reż. Robert Bresson
Rodzaj przedmiotu
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
Student:
K_W01 ma podstawową wiedzę o miejscu i roli nauk humanistycznych, społecznych, ścisłych i przyrodniczych w kulturze dawnej i współczesnej
K_W06 zna zależności pomiędzy dyscyplinami humanistycznymi oraz naukami ścisłymi i przyrodniczymi w kontekście filozoficznym i społecznym
K_W10 ma podstawową wiedzę o najnowszych osiągnięciach metod badań interdyscyplinarnych w naukach humanistycznych, społecznych, ścisłych i przyrodniczych
K_U02 potrafi dokonywać analizy tekstów artystycznych, filozoficznych i socjologicznych za pomocą odpowiednich narzędzi badawczych oraz prezentować wyniki swych prac
K_U04 posiada podstawowe umiejętności badawcze pozwalające na formułowanie problemów badawczych z zakresu humanistyki, filozofii, literatury i sztuki
K_U05 posiada podstawowe umiejętności wykorzystywania interdyscyplinarnych metod i narzędzi badawczych w analizie zjawisk kultury współczesnej
K_U07 potrafi uczestniczyć w konferencjach, sympozjach i dyskusjach na tematy literackie, artystyczne i filozoficzne
Kryteria oceniania
1. Obecność i aktywność na zajęciach
2. 30-minutowa prezentacja analizy krótkiego, wybranego przez studenta/studentkę filmu wideo z udziałem zwierzęcego bohatera oraz moderowanie dyskusji dotyczącej wybranego zagadnienia z nim związanego
3. praca zaliczeniowa dotycząca jednego z wybranych tematów:
- Poza metaforą - podmiotowość zwierząt w filmie;
- Relacja ludzkie - nie-ludzkie w kinie artystycznym i gatunkowym;
- Etyczne aspekty wykorzystywania zwierząt w filmie - dobre i złe praktyki;
- Filmy przyrodnicze a kino fabularne - na granicy gatunków;
- Patrząc na zwierzę: fenomen ogrodów zoologicznych a narodziny kinematografii;
- Recepcje posthumanizmu w kinie w kontekście obecności zwierząt na ekranie;
- Zwierzęcość jako trauma czy wybawienie? Ludzko-zwierzęce hybrydy oraz funkcje ich wykorzystania w kinie;
- Status nie-ludzkich aktorów na przykładzie zwierząt w filmie;
- Etyka a widzialność w kontekście pokazywania zwierzęcego cierpienia w filmach;
- Zoomorfizm jako strategia zacierania granic między ludzkim a nie-ludzkim na ekranie.
Literatura
Baker, S."Picturing the beast. Animals, identity and representation", 2001
Burt, J. "Animals in film", 2002
Chris, C. "Watching Wildlife", 2006
Despret, V. Y for Youtube: Are Animals the New Celebrities? w: "What Would Animals Say If We Asked the Right Questions?", 2016
Ivakhiv, A. "Ecologies of the moving image. Cinema, Affect, Nature". 2013
Lawrence, M., L. McMahon, "Animal Life and the Moving Image" 2015
Pick, A., "Creaturely Poetics: Animality and Vulnerability in Literature and Film", 2011
Pick, A., Narraway, G. (red.) "Screening nature. Cinema beyond the Human", 2013
Shukin, N. "Animal Capital: Rendering Life in Biopolitical Times", 2009
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: