Wiedza radosna. Rozważania o zabawie 3700-KON182-AL

„Jeżeli stare dychotomiczne podziały między zabawą i pracą, zabawą i powagą, zabawą i rytuałem, są zbyt surowe lub ograniczone kulturowo; jeżeli niesłuszne jest klasyczne odróżnienie zabawy dziecięcej od zabawy dorosłych; jeżeli zabawa nie musi być ani dobrowolna, ani wesoła; jeżeli charakteryzuje ją stała płynność i giętkość; jeśli studia etologiczne i semiotyczne, przyznające zabawie funkcje poznawcze, badawcze, twórcze i kounikacyjne, odnoszą się w równym stopniu do działalności zabawą nie będącej; jeśli studia psychoanalityczne, które łączą zabawę z ekspresją i redukcją niepokoju i agresji, odnoszą się w równym stopniu do działalności nie będącej zabawą; jeżeli ustalenie stosunków czasowo-przestrzennych między dzieckiem a rodzicami nie stanowi podstawy dziecięcych i dorosłych zabaw, włączając w to sztukę i religię; jeżeli zabawa nie zawsze jest stanem przejściowym, „liminalnym” i „liminoidalnym”; jeżeli wszystkie definicje zabawy stanowią „ideologie” ─ projekcje i jarzmo określonej kultury ─ to jak w ogóle możemy mówić o tym, o czym mowa?”
Ten pełen bezradności cytat z Richarda Schechnera może stanowić przydługie motto refleksji nad najbardziej bodaj nieuchwytnym ludzkim zajęciem, któremu oddaje się każde z nas, a które przez wieki umykało poważnej teorii, lub zgoła uważane było za jej niegodne. U progu ery nowoczesnej niemiecki poeta i filozof Friedrich Schiller wysunął koncepcję „popędu zabawy” (Spieltrieb), który równoważyć ma sprzeczne skłonności ludzkiej natury. Ponad sto lat później Johan Huizinga rozpoczął systematyczną refleksję akademicką nad zabawą. Prześledzimy ją w miarę dostępnych po polsku tekstów, zastanowimy się nad podstawowymi ujawnionymi przez nią problemami; zakończymy przeglądem dwóch nietłumaczonych dzieł, które najpełniej orientują w dzisiejszym stanie badań.