Antropologia i nowoczesność 3700-KON180-AL

Antropologia wyrosła z potrzeby opisania w kategoriach rodzącej się nowoczesności wszelkich odmienności od tego, co nowoczesne. Dyscyplina, która powstała jako wynik zetknięcia się nowożytnego świata z kulturową obcością niezachodnich i nienowoczesnych formacji kulturowych, rozumie człowieka jako istotę, która równocześnie wytwarza kulturę i jest przez kulturę tworzona. W ten sposób stoi za nowoczesną karierą słowa „kultura”, które w ciągu XX wieku przestało służyć tylko do dzielenia ludzi na „kulturalnych” i „pozbawionych kultury”, a zaczęło oznaczać różnorodność sposobów życia grup ludzkich. Równocześnie jednak tak rozumiana „kultura” stała elementem jednej z konstytutywnych dychotomii nowoczesności, a mianowicie opozycji między „naturą” i „kulturą”. W ciągu swych dziejów antropologia mierzyła się ze wszystkim, co było i jest odbierane przez nowoczesność jako dalekie i obce: opisywała odległe geograficznie społeczeństwa egzotycznych „dzikich” i niemal równie egzotycznych europejskich chłopów, odległych od badaczy z powodu dystansu społecznego; Indian zepchniętych do rezerwatów i Czarnych obcych z powodu odmienności rasowej; włóczęgów – obcych w świecie, gdzie osiadłość jest normą; śmieciarzy żyjących w bezustannym kontakcie z „materią bezużyteczną”, wykluczoną ze świata rzeczy; czy po prostu biednych, których materialny niedostatek naznacza odmiennością w świecie, gdzie pożądaną normę stanowi mieszczańska zamożność.
W ostatnich dziesięcioleciach XX wieku zaczęto wskazywać, że pojęcie „kultury”, ulegając esencjalizacji i uprzedmiotowieniu, staje się coraz mniej użytecznym narzędziem naukowego opisu. Krytyczne przewartościowania dotyczyły wytwarzania i statusu antropologicznych reprezentacji, dyskursu dyscypliny, praktyk i narzędzi badawczych oraz stawianych pytań. We współczesnej humanistyce perspektywa antropologiczna zajmuje istotne miejsce jako punkt wyjścia nie tylko spojrzenia na badane zjawiska, ale także refleksji nad własną sytuacją badacza i autora tekstu naukowego jako interpretatora zjawisk. Świadomość nowoczesnej genezy antropologicznej „narzędziowni” oraz propozycje jej przewartościowania i obszary, w jakich się one pojawiają, może być inspirująca nie tylko dla antropologów. Natomiast właściwa antropologii refleksja nad odmiennością może pomóc w rozumiejącym podejściu do nowoczesnych uniwersalizacji.
Zwrotność relacji człowiek–kultura określa samą antropologię jako z natury rzeczy refleksyjną i osadzoną w dialektyce odmienności i tożsamości. Refleksja nad własną kulturą przez pryzmat jej swoistości i odmienności od innych, wariantowości i zmienności w czasie jest pomocna w głębszym rozumieniu własnych uwarunkowań, które zawsze sugerują konkretne rozwiązania i dyskwalifikują inne (na przykład poprzez kulturowy mechanizm tworzenia tabu).
Zajęcia mają za zadanie zwrócenie uwagi na antropologiczne uwarunkowania pojęć i mechanizmów interpretacyjnych we współczesnych naukach społecznych i humanistyce. Zagadnienia zostały podzielone na następujące grupy: (1) Nowoczesna kondycja badacza (2) Inny nowoczesności: antropologiczne rozumienie kultury (3) Opozycja natura/kultura i jej konsekwencje dla nowoczesnego świata (4) Materialność i zmiana (5) Wiedza i ciało