Wprowadzenie do problematyki zwierzęcej w filozofii 3700-KON1-AZ
Konwersatorium ma na celu zapoznanie studentów pierwszego roku z najważniejszymi podejściami filozoficznymi w obrębie animal studies. Teksty zostały dobrane w taki sposób, żeby przedstawić i skonfrontować ze sobą sposoby myślenia o zwierzętach wywodzące się zarówno z tradycji anglosaskiej, jak i filozofii „kontynentalnej”.
Kurs rozpocznie się od naszkicowania kontekstu historycznego – przeglądu kluczowych koncepcji, do których (pozytywnie lub negatywnie) odnoszą się współcześni filozofowie, zwłaszcza zaś podejścia Kartezjusza i Kanta. Kolejna seria spotkań będzie poświęcona różnym sposobom podejścia do kwestii zwierząt u autorów wywodzących się z tradycji anglosaskiej (analitycznej), np. P. Singera (utylitaryzm) czy T. Regana (teoria praw). W trzeciej części konwersatorium zajmiemy się myślą kontynentalną – od ontologii fundamentalnej Heideggera przez dekonstrukcję Derridy po posthumanizm Braidotti czy Haraway.
Spotkania poświęcone będą wspólnej analizie wybranych tekstów filozoficznych z dziedziny animal studies, z którymi studenci będą się zapoznawać samodzielnie przed zajęciami. Każdy ze studentów przygotuje jeden referat rozszerzający tematykę danego spotkania oparty o dodatkową lekturę uzgodnioną z prowadzącym. Pod koniec semestru uczestnicy przygotują prace pisemne, w których spróbują zbadać praktyczne zastosowanie poznanych teorii.
1. Problematyka zwierzęca w filozofii starożytnej i średniowiecznej
2. Zwierzęta w filozofii nowożytnej: Kartezjusz, Kant
3. Zwierzęta w filozofii chrześcijańskiej
4. Podejście do zwierząt we współczesnej filozofii „anglosaskiej” (utylitaryzm, prawa zwierząt, teoria sprawiedliwości, głosy krytyczne)
5. Problematyka zwierzęca w filozofii „kontynentalnej” (Heidegger, Derrida, Agamben, Deleuze, Haraway, Braidotti)
Uwaga: Problematyka zajęć może ulec drobnym zmianom w zależności od zainteresowań studentów.
Rodzaj przedmiotu
Efekty kształcenia
KW_05
Rozumie rolę prawa, obyczajów i moralności jako regulatorów relacji pomiędzy ludźmi a zwierzętami
KW_07
Wykazuje się znajomością postaw etycznych i kulturowych wobec zwierząt w historii cywilizacji ze szczególnym uwzględnieniem współcześnie zachodzących przemian
KW_10
Zna podstawową terminologię i metodologię nauk humanistycznych, w szczególności filozofii
KW_13
Orientuje się w zasobach filozofii w zakresie refleksji nad zwierzętami i zwierzęcością
KU_01
Potrafi, z perspektywy filozoficznej, analizować podstawowe zjawiska dotyczące relacji człowiek-zwierzę
KU_02
Diagnozuje główne spory ideologiczne wokół statusu zwierząt i ich wykorzystania przez człowieka na przestrzeni dziejów
KU_03
Potrafi interpretować teksty o charakterze akademickim dotyczące relacji człowiek - zwierzę
KU_04
Potrafi interpretować wyniki badań teoretycznych
KK_02
Potrafi merytorycznie argumentować w debatach naukowych i sporach ideologicznych z poszanowaniem odmiennych poglądów
KK_09
Wykorzystuje umiejętność myślenia dedukcyjnego w analizie zjawisk przyrodniczych i procesów kulturowych
Kryteria oceniania
Na ocenę końcową składają się następujące elementy:
– aktywny udział w zajęciach (70% oceny końcowej), czyli:
a) przygotowanie do zajęć (40%): od uczestników wymaga się dokładnej lektury tekstu oraz udziału w dyskusji
b) przygotowanie referatu (30%): w ramach zajęć wymagane będzie przygotowanie referatu, który oceniał będzie wartość analizowanego tekstu z punktu widzenia zastosowań praktycznych: prawnych, etycznych czy badawczych;
– praca pisemna (objętości około siedmiu stron znormalizowanego maszynopisu, 30% oceny końcowej) na temat uzgodniony z prowadzącym, zawierająca odniesienie do literatury omawianej na zajęciach, a także do przynajmniej jednej pozycji dodatkowej.
Literatura
Literatura obowiązkowa:
G. Agamben, Otwarte, tłum. P. Mościcki, Krytyka Polityczna nr 15 (lato 2008).
R. Braidotti, Postantropocentryzm: życie poza gatunkiem, [w:] Po człowieku, tłum. J. Bednarek, A. Kowalczyk, Warszawa: PWN 2014.
P. Cavalieri, P. Singer [red.], The Great Ape Project. Equality Beyond Humanity, New York: St. Martin's Press 1994 (fragment).
G. Deleuze, F. Guattari, 1730 – Stawanie-się-intensywnym, stawanie-się-zwierzęciem, stawanie-się-niedostrzegalnym, [w:] Tysiąc plateau, tłum. różni, Warszawa: Fundacja Bęc Zmiana 2015 (fragmenty).
J. Derrida, E. Roudinesco, Z czego jutro, tłum. W. Szydłowska, Warszawa: Scholar 2016 (fragment).
R. Descartes, Rozprawa o metodzie, tłum. T. Żeleński (Boy), wyd. różne (księga IV).
D. Haraway, Manifest gatunków stowarzyszonych, tłum. J. Bednarek [w:] A. Gajewska (red.) Teorie wywrotowe, Poznań: Wyd. Poznańskie 2012, s. 241–260.
M. Heidegger, The Fundamental Concepts of Metaphysics. World, Finitude, Solitude, tłum. W. McNeill, N. Walker, Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press 1995 (fragment).
I. Kant, Uzasadnienie metafizyki moralności, tłum. M. Wartenberg, Kęty: Antyk 2001 (fragment).
C. Linzey, Animals in Catholic Thought: A New Sensibility? [w:] S. Wróbel (red.) The Animals in Us – We in Animals, Frankfurt am Main: Peter Lang Verlag 2014, s. 187–202.
M. Nussbaum, Beyond “Compassion and Humanity”: Justice for Nonhuman Animals [w:] Frontiers of Justice: Disability, Nationality, Species Membership, Cambridge, MA: Harvard UP 2006, s. 325–416.
T. Regan, The Case for Animal Rights [w:] P. Singer (red.) In Defense of Animals, New York: Basil Blackwell 1985, s. 13–26.
P. Singer, Wyzwolenie zwierząt, tłum. A. Alichniewicz i A. Szczęsna, Warszawa: PIW 1995 (fragment).
Literatura uzupełniająca:
J. Bentham, Wprowadzenie do zasad moralności i prawodawstwa, tłum. B. Nawroczyński, Warszawa: PWN 1958 (fragmenty).
B. Buchanan, Onto-Ethologies. The Animal Environments of Uexküll, Heidegger, Merleau-Ponty and Deleuze, Albany: SUNY Press 2008.
M. Calarco, Identity. Difference. Indistinction., CR: The New Centennial Review, Vol. 11, No. 2, 2011, s. 41–60.
M. Calarco, Zoographies. The Question of the Animal from Heidegger to Derrida, New York: Columbia University Press 2008.
J. Castricano [ed.], Animal Subjects. An Ethical Reader in a Posthuman World, Waterloo: Wilfried Laurier University Press 2008.
P. Cavalieri, The Animal Question: Why Nonhuman Animals Deserve Human Rights, transl. by Catherine Woollard, New York: Oxford University Press 2001.
P. Cavalieri, The Death of the Animal: A Dialogue, New York: Columbia University Press 2009.
J. Derrida, The Animal that Therefore I Am (More to Follow) [w:] The Animal that Therefore I Am, tłum. D. Wills, New York: Fordham University Press 2008, s. 1–52.
J. Derrida, The Beast and the Sovereign, Vols I and II, tłum. Geofferey Bennington, Chicago: University of Chicago Press.
E. De Fontenay, Le silence de bêtes, Paris: Fayard 1998.
Ch. M. Korsgaard, Fellow Creatures: Kantian Ethics and Our Duties to Animals, wykład tannerowski na University of Michigan z 6 lutego 2004, dostępny na pod adresem http://tannerlectures.utah.edu/_documents/a-to-z/k/korsgaard_2005.pdf
O. Kelly, Animal Lessons. How They Teach Us to Be Human, New York: Columbia University Press 2009.
A. Lingis, Animal Body – Inhuman Face, [w:] C. Wolfe (red.) Zoontologies: The Question of the Animal, University of Minnesota Press 2003, s. 165–182.
M. de Montaigne, Apologia Rajmunda Sebond [w:] Próby, tłum. T. Żeleński (Boy), Warszawa: PIW 1985 (fragmenty).
J. Rachels, Created from Animals. The Moral Implications of Darwinism, Oxford/New York: Oxford University Press 1990.
C. Wolfe, Before the Law. Humans and Other Animals in a Biopolitical Frame, Chicago: University of Chicago Press 2013
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: