Nowożytna recepcja Bizancjum 3700-FN-3-NRB
Zajęcia mają na celu przedstawienie recepcji historii i kultury bizantyńskiej w XIX i XX w. literaturze. Rozpoczynając od stereotypowych wyobrażeń o Bizancjum, jakie wykształciły się głównie w kulturze zachodnioeuropejskiej na przełomie XVIII i XIX w., i które po dziś dzień znajdują odzwierciedlenie w warstwie językowej (zwłaszcza w nacechowanym pejoratywnie przymiotniku "bizantyński"), przejdziemy do omówienia zagadnień związanych z recepcją na przykładzie wybranych dzieł literackich. Na podstawie fragmentów Opisu podróży z Paryża do Jerozolimy (Itinéraire de Paris à Jérusalem, 1811) François-René de Chateaubrianda przyjrzymy się romantycznym wyobrażeniom Hellady i Bizancjum, by zobaczyć dziedzictwo bizantyńskie z zachodnioeuropejskiej perspektywy. W dalszej kolejności na zajęciach omawiana będzie relacja z podróży do Grecji i Konstantynopola, którą odbył Mark Twain w 1867 roku wraz z grupą amerykańskich emerytów i opisał w powieści Prostaczkowie za granicą (The Innocents Abroad, 1869) i która w satyryczny sposób obnaża romantyczne spojrzenie na spuściznę antyku i Bizancjum. Kolejnym zagadnieniem będzie przedstawienie mało znanej dla zachodnioeuropejskiego odbiorcy perspektywy spojrzenia na Bizancjum ze strony samych Greków. Na przykładzie wybranych fragmentów wierszy aleksandryjskiego poety Konstandinosa Kawafisa, którego rodzina wywodziła się z Konstantynopola, omówimy kwestię hellenizmu rozumianego w znaczeniu szerszym niż "greckość" nowożytnego państwa greckiego. Analizie poddane zostaną także wybrane listy Nikosa Kazantzakisa do Pandelisa Prevelakisa, w których przedstawia swój nigdy niezrealizowany projekt, "Akritas". Ponadto, omówione zostaną także dwie współczesne powieści, których akcja rozgrywa się w Bizancjum: Czarny anioł Miki Waltariego, która opowiada o wydarzeniach poprzedzających zdobycie Konstantynopola i o jego upadku w 1453 roku oraz Baudolino Umberto Eco – powieść nawiązującą do IV krucjaty w 1204 roku.
Uczestnicy zajęć zobowiązani są do samodzielnej lektury wskazanych fragmentów dzieł literackich oraz aktywnego uczestnictwa w ich analizie podczas zajęć. W ramach zaliczenia każdy uczestnik samodzielnie przygotowuje referat lub prezentację związane z problematyką omawianą na zajęciach.
Zakres tematów:
1. Wyobrażenia o Bizancjum w XVIII i XIX w.
2. Stereotypy zakorzenione w języku.
3. Romantyczne wyobrażenia Hellady i Bizancjum (Chateaubriand).
4. Odrzucenie zachodnioeuropejskiego romantyzmu w postrzeganiu Orientu i Bizancjum (Twain).
5. Greckie spojrzenia na Bizancjum (Kawafis, Kazantzakis, Seferis).
6. Bizancjum w XX w. powieści (Waltari, Eco).
Rodzaj przedmiotu
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Po ukończeniu przedmiotu student:
Wiedza: Studentka/Student zna i rozumie
- wybrane teksty kultury powstałe w XIX i XX w. zainspirowane tradycją grecką i bizantyńską K_ K_W01, K_W17
- wybrane teksty kultury powstałe w XIX i XX w. odwołujące się do historii i dziedzictwa Bizancjum oraz jego recepcji K_W20
- dzieje i kierunki recepcji Bizancjum oraz metodologię jej badań K_W20
- wybrane teksty literatury podróżniczej powstałe w XIX w. K_W17
- cechy charakterystyczne geograficznych i kulturowych regionów Cesarstwa Bizantyńskiego i ma świadomość jego roli w obszarze śródziemnomorskim K_W17
- rolę kultury bizantyńskiej w dziejach Greków i dostrzega elementy tej tradycji w literaturze i kulturze nowożytnej Grecji i Europy K_W20
- miejsce nauki o recepcji Bizancjum w systemie nauk oraz jej specyfice przedmiotowej i metodologicznej K_W01
Umiejętności: Studentka/Student potrafi
- samodzielnie wyszukać, ocenić i wykorzystać informacje na temat recepcji Bizancjum z różnych źródeł pisanych i elektronicznych, z uwzględnieniem zasad ochrony własności intelektualnej K_U01
- samodzielnie wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować i użytkować informacje z wykorzystaniem różnych źródeł polskich i obcojęzycznych, a także formułować krytyczne sądy, K_U01
- posiada umiejętność przygotowania wystąpień ustnych K_U4, K_U09
- korzystać ze słowników, gramatyk i wszelkich materiałów pomocniczych związanych z tekstami źródłowymi na temat recepcji Bizancjum K_U09
Kompetencje społeczne: Studentka/Student jest gotów do
- pogłębiania własnej wiedzy o recepcji Bizancjum w kontekście kultury współczesnej K_K01, K_K07
- uczestnictwa w życiu kulturalnym, wykorzystywania zdobytej wiedzy i umiejętności i świadomego rozwijania indywidualnych potrzeb kulturalnych w zakresie korzystania z dziedzictwa grecko-bizantyńskiego we współczesności K_K07
- świadomego działania na rzecz zachowania wartości dziedzictwa kultury Bizancjum K_K07
Kryteria oceniania
Na ocenę składają się:
- regularne i aktywne uczestnictwo w zajęciach poprzedzone samodzielnym wyszukaniem i wykorzystaniem informacji z różnych źródeł pisanych i elektronicznych (polskich i obcojęzycznych) związanych z problematyką zajęć
- regularna lektura tekstów zadanych przez prowadzącego do przeczytania i analizy na zajęcia
- przygotowanie jednego krótkiego referatu lub prezentacji na temat związany z problematyką zajęć, wykorzystując teksty źródłowe, słowniki, gramatyki oraz materiały pomocnicze
Literatura
Wybrana bibliografia:
De Amicis E., Konstantynopol: wspomnienia z podróży, Warszawa 1879.
Beard M., Partenon, Poznań 2018.
Borowska M., Dramaty bizantyńskie Nikosa Kazandzakisa, [w:] Bizancjum - Prawosławie - Romantyzm. Tradycja wschodnia w kulturze XIX w., red. J. Ławski i K. Korotkich, Białystok 2004.
Bzinkowski M., Akritas - Nikos Kazantzakis' Little-Known Unrealized Epic Project, Classica Cracoviensia XX (2017), 45-54.
Bzinkowski M., Tożsamość Greka, [w:] Dzieje Bizancjum. Zaginione Cesarstwo, "Polityka. Pomocnik Historyczny", 1/2019, 125-127.
Calotychos V., Modern Greece. A Cultural Poetics, Oxford-New York 2003.
Chateaubriand F.R. de, Opis podróży z Paryża do Jerozolimy; na osnowie tł. Franciszka Salezego Dmochowskiego przygotował, wg oryginału uzup. i notami opatrzył Paweł Hertz, Warszawa 1981.
Ekdawi S., Cavafy’s Byzantium, Byzantine and Modern Greek Studies , Volume 20 , 1996 , 17 - 34.
Herrin J., Bizancjum. Niezwykłe dziedzictwo średniowiecznego imperium, Poznań 2009.
Jezernik B., Dzika Europa. Bałkany w oczach zachodnich podróżników, Kraków 2004.
Kalinowska M., Grecja romantyków. Studia nad obrazem Grecji w literaturze romantycznej, Toruń1994.
Kawafis K., Wiersze wybrane, Przeł. Z. Kubiak, Warszawa 2001.
Kazantzakis N., The Selected Letters of Nikos Kazantzakis (Edited and translated by Peter Bien), Princeton University Press 2011.
Mann M., Podróż na Wschód, Kraków 1852.
Marciniak P., Bizancjum po Bizancjum, [w:] Dzieje Bizancjum. Zaginione Cesarstwo, "Polityka. Pomocnik Historyczny", 1/2019, 120-124.
Marciniak P., Ikona dekadencji. Wybrane problemy europejskiej recepcji Bizancjum od XVII do XX wieku, Katowice 2009.
Reychman J., Polscy podróżnicy na Bliskim Wschodzie w XIX w., Warszawa 1972.
Roilos P., Byzantium and Heroic Pessimism in Nikos Kazantzakis, Journal of the Hellenic Diaspora 27, 2001, 227–41.
Sienkiewicz H., Listy, t. II, Warszawa 1996.
Twain M., Prostaczkowie za granicą, przeł. A. Keyha, Katowice 1992.
Urbanik U., Po obu stronach murów. Ostatnie dni Konstantynopola jako inspiracja literacka, Kraków 2004.
Wrazas I., Dyskomfort (nowo)Greków, Wrocław 2010.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: