Historia kultury europejskiego średniowiecza 3700-CS1-2-HKES24-OG

Wykład szkicuje dzieje kultury europejskiego – przede wszystkim łacińskiego – średniowiecza, ukazując jej jedność i różnorodność, trwałość i przemiany na przykładzie najistotniejszych zjawisk na obszarze historii politycznej, społecznej, religii, nauki, sztuki, literatury.
Wykład uczy interdyscyplinarnego ujmowania zagadnień kulturowych średniowiecza, dostrzegania cech zaświadczających zarówno o jedności, jak i o różnorodności kultury średniowiecznej, rozumienia średniowiecznych procesów cywilizacyjnych. Kształtuje postawę szacunku wobec kultury minionych epok oraz umiejętność świadomego dokonywania jej oceny.

Nakład pracy studenta:
– 60 godzin uczestnictwa w wykładzie (tzw. kontaktowych),
– 90 godzin pracy własnej (przygotowanie do egzaminu, praca konieczna do osiągnięcia zakładanych efektów kształcenia).

Zakres tematów:
1. Obraz kultury średniowiecza w epokach późniejszych (od Listów ciemnych mężów po mediewalizm).
2. Trzy etapy dziejów kultury średniowiecznej: wczesne (V-X w.), dojrzałe (XI-XIII w.) i późne średniowiecze (XIV-XV w.).
3. Trzy główne źródła kultury średniowiecznej: kultura chrześcijańska, kultura grecko-rzymskiego antyku oraz kultura ludów „barbarzyńskich”.
4. Hierarchia niebiańska, hierarchia kościelna i hierarchia świecka.
5. Przemiany średniowiecznej duchowości.
6. Makrokosmos i mikrokosmos – obraz wszechświata i człowieka.
7. Kategoria wolności w ujęciu teologów średniowiecza.
8. Miłość do bliskich a miłość do Boga – hierarchia miłości w teologii i literaturze.
9. Chaos, ład, miłość i współcierpienie – teologia, literatura i ikonografia o męce Chrystusa.
10. Karnawał, błazen, groteska.
11. Herezje i inkwizycja.
12. Magia biała i czarnoksięstwo – między nauką a służbą diabłu.
13. O związkach kobiety z chaosem w średniowiecznej wizji świata.
14. Król – idea i symbolika władzy w kulturze średniowiecza.
15. Kultura rycerska.
16. Kultura stanów niższych.
17. Kategoria czasu w kulturze średniowiecza.
18. Powstanie i rola uniwersytetów w kulturze średniowiecznej.
19. Życie codzienne w średniowieczu.
20. Średniowieczny język symboli.
21. Apokaliptyczne niepokoje późnego średniowiecza.

Rodzaj przedmiotu

ogólnouniwersyteckie

Założenia (opisowo)

Wykład przeznaczony dla studentów, którzy: – umieją formułować wypowiedź ustną, prezentującą opracowany przez studenta temat w określonym czasie (poprawnie skomponowaną, zawierającą jasno sformułowaną tezę i właściwie zhierarchizowaną argumentację).

Koordynatorzy przedmiotu

Paweł Stępień

Efekty kształcenia

Po ukończeniu przedmiotu student:
– umie przedstawić przebieg, przyczyny i następstwa najważniejszych procesów kultury średniowiecznej (na podstawie wiedzy uzyskanej na wykładzie, lektury tekstów z listy opracowań obowiązkowych oraz wybranych uzupełniających); [K_W02, K_W07, K_W12, K_U06, K_U11, K_K02, K_K05]
– analizuje i interpretuje zjawiska kultury średniowiecza na przykładzie zarówno wybranych przez siebie, jak i analizowanych w trakcie wykładu świadectw kultury, np. dzieła sztuki, architektury, literatury, teologii, filozofii itd. (na podstawie wiedzy uzskanej na wykładzie, lektury tekstów z listy opracowań obowiązkowych oraz wybranych uzupełniających), przy czym:
a) w analizie rozpoznaje cechy, które świadczą o swoistości zjawiska w obrębie kultury średniowiecznej, jak i cechy świadczące o jego typowości w obrębie kultury średniowiecznej;
b) w interpretacji odczytuje sensy symboliczne zjawiska zgodnie z tradycją symboliczną kultury średniowiecznej;
c) wskazuje na przykładzie interpertowanego zjawiska ciągłość lub odmienność kultury średniowiecza i kultury dzisiejszej;
d) dokonuje uargumentowanej oceny zjawiska.
[K_W06, K_W08, K_W09, K_W10, K_W13, K_W14, K_W15, K_U01, K_U02, K_U05, K_U06, K_U07, K_U08, K_U13, K_K04, K_K07, K_K08]

Kryteria oceniania

1. Zaliczenie wykładu na podstawie obecności, ocena końcowa na podstawie wyników egzaminu ustnego.
Dopuszczalne dwie nieobecności w semestrze, każdą następną nieobecność należy zaliczyć, omawiając na dyżurze lektury z listy lektur obowiązkowych i uzupełniających, wskazane przez prowadzącego.

2. Na egzamin wymagana jest:
– znajomość zagadnień przedstawionych na wykładzie (20% oceny końcowej),
– znajomość lektur obowiązkowych (20% oceny końcowej),
– przygotowanie własnej wypowiedzi dotyczącej kultury średniowiecza. Temat wypowiedzi i bibliografia uzgadniane są uprzednio z wykładowcą-egzaminatorem (60% oceny końcowej).

3. Kryteria oceny:
– związek wypowiedzi z tematem,
– samodzielność, wnikliwość i kulturowy charakter interpretacji,
– sposób wykorzystania stanu badań (bibliografii),
– kompozycja wypowiedzi (celowość, logika, przejrzystość).

egzamin

Literatura

LEKTURY OBOWIĄZKOWE
Człowiek średniowiecza. Pod red. J. Le Goffa. Tłum. M. Radożycka-Paoletti. Warszawa-Gdańsk 2000.
G. Duby, Czasy katedr. Sztuka i społeczeństwo 980-1420. Przekład K. Dolatowska. Warszawa 2006.
U. Eco, Sztuka i piękno w średniowieczu. Przeł. M. Olszewski, M. Zabłocka. Kraków 2006.
N. Elias, O procesie cywilizacji. Analizy socjo- i psychogenetyczne. Tłum. T. Zabłudowski i K. Markiewicz. Warszawa 2011.
D. Forstner, Świat symboliki chrześcijańskiej. Przekład i opracowanie W. Zakrzewska, P. Pachciarek, R. Turzyński. Wybór ilustracji i komentarz T. Łozińska. Warszawa 2001.
A. Guriewicz, Kategorie kultury średniowiecznej. Przeł. J. Dancygier. Warszawa 1976.
J. Le Goff, Kultura średniowiecznej Europy. Przekład H. Szumańska-Grossowa. Warszawa 2002.
C. S. Lewis, Odrzucony obraz. Wprowadzenie do literatury średniowiecznej i renesansowej. Przeł. W. Ostrowski. Bielsko-Biała 2022.
W. Seńko, Jak rozumieć filozofię średniowieczną. Kęty 2001.
W. Tatarkiewicz, Historia estetyki. T. 2: Estetyka średniowieczna. Warszawa 2009.
A. Vauchez, Duchowość średniowiecza. Przeł. H. Zaremska. Gdańsk 2004.

LEKTURY UZUPEŁNIAJĄCE
A. Crymble, Technology and the Historian: Transformations in the Digital Age. Urbana: University of Illinois Press. 2021.
E. R. Curtius, Literatura europejska i łacińskie średniowiecze. Tłum. i oprac. A. Borowski. Kraków 2018.
A. Guriewicz, Problemy średniowiecznej kultury ludowej. Przeł. Z. Dobrzyniecki. Warszawa 1987.
A. Guriewicz, Średniowieczny śmiech na tle strachu [w zbiorze:] Humor europejski. Pod red. M. Abramowicza, D. Bertranda, T. Stróżyńskiego. Lublin 1994.
J. Hani, Symbolika świątyni chrześcijańskiej. Przeł. Adam Q. Lavique. Kraków 1994 (lub wyd. nast.).
E. H. Kantorowicz, Dwa ciała króla. Studium ze średniowiecznej teologii politycznej. Z języka angielskiego tłum. M. Michalski i A. Krawiec. Warszawa 2007.
R.M. Karras, Seksualność w średniowiecznej Europie. Przeł. A. Bugaj. Warszawa 2012.
Kultura Polski średniowiecznej X-XIII w. Pod red. J. Dowiata. Warszawa 1985.
Kultura Polski średniowiecznej XIV-XV w. Pod red. B. Geremka. Warszawa 1997.
C.H. Lawrence, Monastycyzm średniowieczny. Formy życia religijnego w Europie Zachodniej wieków średnich. Przekład, wstęp i redakcja naukowa R. Rutkowski. Warszawa 2022.
A. Louth, Początki mistyki chrześcijańskiej (od Platona do Pseudo-Dionizego Areopagity). Przeł. H. Bednarek. Kraków 1997.
K. Modzelewski, Barbarzyńska Europa. Warszawa 2004.
M. Pastoreau, Średniowieczna gra symboli. Przeł. H. Igalson-Tygielska. Warszawa 2006.
J. Pelikan, Rozwój teologii średniowiecznej (600-1300). Przekład J. Pociej. Kraków 2009.
J.-P. Roux, Król. Mity i symbole. Przeł. K. Marczewska. Warszawa 1998.
J.-C. Schmitt, Gest w średniowiecznej Europie. Przeł. H. Zaremska. Warszawa 2006.
J.M.H. Smith, Europa po Rzymie. Historia kulturowa lat 500-1000. Nowe ujęcie. Tłum. A. Czwojdrak. Kraków 2008.
S. Swieżawski, Dzieje europejskiej filozofii klasycznej. Warszawa-Wrocław 2000.
M. Wilkowski, Wprowadzenie do historii cyfrowej. Wyd. 2, uzup. Gdańsk 2013 (do pobrania:
https://depot.ceon.pl/bitstream/handle/123456789/2001/wprowadzenie_do_historii_cyfrowej_wilkowski.pdf?sequence=4&isAllowed=y).
Przydatne linki:
https://networks.h-net.org/h-medieval (H-Net Network on the history, culture, religion, and society of Medieval Europe)
https://digital-scriptorium.org/ (Digital Scriptorium)

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 3700-CS1-2-HKES24-OG w USOSweb