Wierzenia grecko-rzymskie w kulturze dawnej i współczesnej 3700-CS-FN-WGR-OG

Osoby uczestniczące zapoznają się z praktykami i wierzeniami z pogranicza religii, magii, medycyny i filozofii na podstawie opracowań naukowych oraz tekstów źródłowych.
W szczególności:
- Poznają najważniejsze teorie z zakresu antropologii religii i antyku greckiego pomocne przy badaniu tekstów kultury powstałych pod wpływem ewolucji świadomości religijnej człowieka
– poznają ogólne tło społeczne i kulturowe wybranych wierzeń i praktyk – zdobywają podstawową wiedzę o metodach leczenia chorób ciała i duszy, wierzeniach związanych ze śmiercią i narodzinami oraz zjawiskami i procesami zachodzącymi w świecie przyrody
– zapoznają się z obyczajami i „zabobonami”, które stały się często wykorzystywanym motywem literackim oraz przetrwały w niezmienionej formie do czasów współczesnych;
- badają teksty kultury z XX i XXI wieku pod kątem obecności różnych wariantów recepcji antycznej tradycji w jej wybranych aspektach.

Zakres tematów:
1. Zajęcia wstępne: Omówienie tematyki konwersatorium i literatury przedmiotu. Zasady dyskusji i wskazówki do sporządzenia referatu zaliczeniowego.
2. Wprowadzenie do antropologii religii grecko-rzymskiej. „Stwarzanie świętości” (na podstawie publikacji W. Burkerta pod tym tytułem).
3. Pojęcie duszy w kulturze grecko-rzymskiej i jego rola kulturotwórcza w późniejszych utworach recepcyjnych.
4. Pojęcie tabu – osoby, słowa, przedmiotu i czynności według G. Frazera
5. Język i pismo jako sacrum. Skrypty, alfabety i pieczęcie tworzone na potrzeby kultów i praktyk rytualnych
6. Verbum medicum et nocens: Słowo jako lekarstwo lub trucizna w tradycji grecko-rzymskiej. Praktyki apotropaiczne. Pojęcie zabobonu (na podstawie Historia Naturalis Pliniusza Starszego oraz De Natura Deorum Cycerona)
7. “Czytanie” świata przyrody jako technika prekognicyjna. Grecka “manteia” i De divinatione Cycerona. Tekst dodatkowy (opcjonalnie): Phenomena Aratosa z Soloj.
8. Widowisko – przestrzeń graniczna między sacrum i profanum
9. Recepcja kultów i wierzeń starożytnych w tradycji ezoterycznej XX wieku. Renesans wierzeń „pogańskich”, jako powrót do świata mitów z punktu widzenia psychologii i antropologii kulturowej. Ewentualne referaty Osób uczestniczących w zajęciach.
10. Prawodawstwo antyczne wobec innowierców. Prawo XII tablic, lex Cornelii i inne akty prawne stopniowo kryminalizujące praktyki rytualne inne niż w obrębie kultu publicznego.
11. Medycyna prymitywna i medycyna starożytna.
12. Symbolika zwierząt i mitycznych stworzeń w wierzeniach grecko-rzymskich
13-15. Referaty Osób uczestniczących w zajęciach.

Rodzaj przedmiotu

ogólnouniwersyteckie

Założenia (opisowo)

Bierna znajomość języka angielskiego na poziomie minimum B1 (niezbędna do lektury obowiązkowych tekstów)

Koordynatorzy przedmiotu

Ilona Szewczyk

Efekty kształcenia

Po zakończeniu zajęć student/studentka

w zakresie WIEDZY:
– ma ogólną wiedzę o tle historycznym ważnym dla omawianych zagadnień z dziedziny religii, filozofii i kultury (K_W03);
– poznaje fenomen symbiozy elementów wierzeń, zwyczajów społecznych i nauki w obrębie praktyk rytualnych (K_W05);
– ma świadomość wpływu starożytnych wierzeń i praktyk na współczesne religie, teksty kultury i zwyczaje znane z życia codziennego (K_W07);
– posiada podstawowe wiadomości o teoriach i modelach antropologicznych pomocnych w prowadzeniu naukowych badań nad szeroko pojętymi wierzeniami w kulturze oraz analizuje mechanizmy praktyk rytualnych i ich wpływ na współczesną kulturę (K_W09)
– identyfikuje motywy które wywarły (i wywierają nadal) wpływ na późniejszych twórców tekstów kultury wykorzystujących jako motyw przewodni wierzenia i powiązane z nimi praktyki (K_W09)

W zakresie UMIEJĘTNOŚCI student/studentka
– potrafi wydobyć z tekstu oryginalnego potrzebne informacje (K_U02);
- potrafi analizować dzieła sztuk wizualnych, multimedialnych, performatywnych (K_U03);
– rozpoznaje najważniejsze gatunki literackie, w których pojawiają się wątki zainspirowane zjawiskami związanymi z kultami i wierzeniami grecko-rzymskimi (K_U02)
W zakresie KOMPETENCJI SPOŁECZNYCH student/studentka
– rozumie potrzebę ustawicznego dokształcania się a także nabywa umiejętności właściwej selekcji powszechnie dostępnych źródeł cyfrowych (K_K01),
– pracuje w grupie oraz przedstawia wyniki tej pracy (prezentacja ustna) (K_U08), (K_U13), (K_K04)
– pracuje indywidualnie (przygotowanie krótkiej wypowiedzi), samodzielnie wyszukując, selekcjonując i oceniając materiał (K_W07);
- rozumie oraz w dyskusji podczas zajęć stosuje zasady tolerancji i poszanowania wszelkich różnic kulturowych i światopoglądowych (K_K07);
- rozumie znaczenie bogactwa i dziedzictwa kulturowego zarówno Europy, jak i innych, nawet najodleglejszych regionów (K_K08)

Kryteria oceniania

Na bieżąco sprawdzana jest znajomość wymaganych zagadnień (podawanych z minimum 7-14 dniowym wyprzedzeniem), stopień zrozumienia fragmentów tekstu. Brana jest pod uwagę aktywność (przygotowanie indywidualne) na zajęciach.
Zaliczenie ustne na ocenę (prezentacja lub referat dotyczący ustalonego wcześniej tematu)
2 nieobecności w ciągu semestru bez usprawiedliwienia
Większa liczba nieobecności skutkuje koniecznością wykonania dodatkowej pracy pisemnej lub w formie prezentacji związanej z tematyką zajęć

Literatura

Burkert, W. Stwarzanie świętości. Ślady biologii we wczesnych wierzeniach religijnych, Kraków, 2006
Burkert, W. Starożytne kulty misteryjne, Kraków, 2007
Burkert, W. Homo necans. The anthropology of Greek sacrificial ritual, Berkeley, California, 1983
Frazer, G. Złota gałąź. Studia z magii i religii, Kraków, 1983
Gilhus, I. Animals, Gods and Humans, Routledge, 2006
Girard, R. Kozioł ofiarny, Łódź, 1987
Girard, R. Sacrum i przemoc, Poznań, 1993
West, M. Wschodnie oblicze Helikonu, Kraków 2008
Wierciński, A., Magia i religia, szkice z antropologii religii, Kraków 2010
Wypustek, A. Magia antyczna, Wrocław, 2005

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 3700-CS-FN-WGR-OG w USOSweb