Sztuka i liturgia - koncepty kultury bizantyńskiej 3700-CS-FN-SLB-OG

Główna problematyka wykładu polega na sprecyzowaniu kultury bizantyńskiej w oparciu o analizę sztuki i liturgii, jako jej zasadniczych konceptów, w których objawia się specyfika postrzegania i opisu rzec-zywistości. Formuła liturgii, jako syntetyczna postać sfery kultu i sztuki staje się głównym paradygmatem teologicznym/filozoficznym opisu rzeczywistości kosmicznej. Wypracowanie języka artystycznego, zasad hermeneutyki liturgii, jej doświadczenie w mistykice bizantyńskiej ot-wiera prawdziwy obraz bizantyńskiego uniwersum, w którym każda idea posiada swój bezpośredni wyraz i przeżycie w materii artystycznej, konkretnej formie. Dlatego też, sfera sztuki i liturgii jest najważniejszym dyskursem w ramach kultury bizantyńskiej, niejako domknięciem wielkich konstrukcji teologii i filozofii patrystycznej.
W ramach zajęć ewolucja form sztuki bizantyńskiej zostanie przed-stawiona jako świadome wypracowanie nowego języka doświadczenia, który realizuje się w formacie liturgii. Paradygmat liturgii zostanie omówionye w odwołaniu do najważniejszych tekstów kultury, takich jak Corpus Areopagiticum i Mistagogia Maksyma Wyznawcy, w których rzeczywistość kultu jest postrzegana jako nowy projekt rzeczywiści. W ramach tego projektu język sztuki formułuje nową wizję rzeczywistości, Boga i Człowieka. Rola liturgii w kulturze bizantyńskiej zostanie przed-stawiona w perspektywie jej historycznego rozwoju (ewolucja, formy i tradycje), oraz w perspektywie nośnika najważniejszych treści teolog-icznych, zwartej formuły kulturowej, która będzie istnieć i po upadku Bizancjum.

Wykład jest podzielony na bloki tematyczne, realizowane w ramach jednego, bądź kilku zajęć.
1. Obraz świata - struktura rzeczywistości w teologii patrystycznej; zmiana antycznego modelu; synteza patrystyczna; dyskurs osoby; narodziny nowych form doświadczenia języka.
2. Tajemnica obecności - słowo, obraz, ciało.
3. Liturgia jako koncept teologiczny i kulturowy.
4. Język sztuki bizantyńskiej - wypracowanie nowego modelu doświadczenia artystycznego; abstrakcja i figuracja w sztuce bizantyńskiej.
5. Liturgia jako paradygmat rzeczywistości - tekst kultury: mowy mistagogiczne Cyryla Jerozolimskiego, Corpus Areopagiticum, Mistagogia Maksyma Wyznawcy.
6. Formy liturgii bizantyńskiej - tradycje, porządek, rodzaje typikonów i ewolucja form.
7. Liturgia jako synteza sztuk - charakterystyka stylu sztuki bizantyńskiej; genealogia i chronologia rozwoju sztuki bizantyńskiej; sztuka jako format doświadczenia; poetyka sztuki liturgicznej; liturgia jako teatr; teologia sztuki; stałe formuły sztuki bizantyńskiej; plastyka i muzyka; hymnografia.
8. Mistyka liturgii wschodniochrześcijańskiej - wypracowanie odrębnego dyskursu teologii i filozofii bizantyńskiej; teksty kultury: Symeon Nowy Teolog, Symeon z Tesaloniki, Mikołaj Kabasilas.
9. Liturgia bizantyńską jako model kulturowy - dziedzictwo liturgii bizantyńskiej na obszarze dawnej Rzeczypospolitej.