Seminarium główne: Deliberatorium Mediterraneum: centra wzrostu, linie podziału, przestrzenie spotkań. Orientalizm, kolonializm, nacjonalizm i fundamentalizm Śródziemnomorza 3700-CS-F-DM

Jest to próba przeprowadzenia interdyscyplinarnej refleksji nad Śródziemnomorzem. Będzie ono ujmowane jako świat wielu różnorodnych regionów i wielu lokalnych ośrodków koncentrujących w nawiązaniu do koncepcji francuskiego historyka Fernanda Braudela. Równocześnie będziemy rozważać Śródziemnomorze jako ekumenę ludzi wielu cywilizacji w okresie ponad tysiąca lat po rozpadzie imperium rzymskiego.
Wstępną tezą jest uznanie, że Śródziemnomorze jako rzeczywistość bardzo różnych regionalnych wspólnot ludzkich było zawiązane przez kilka ponad kulturowych relacji nazywanych cywilizacjami (relacji ludzi z systemami wartości). To nie tylko cywilizacje arabska, bizantyńska, łacińska, osmańsko/bałkańska czy w końcu europejska (zachodnia). To również np. cywilizacje andaluzyjska i hiszpańska, a także żydowska i ormiańska. Świat ten łączyły wędrówki, wojny, handle i pielgrzymki, dzieliły spory religijne oraz interesy grup władzy.
Świat wielocywilizacyjnego Śródziemnomorza załamał się, gdy nowoczesna Europa wykreowała nową postać cywilizacji zachodniej i rozpoczęła globalną ekspansję. Na przełomie XVIII i XIX w. nastąpiło pęknięcie Śródziemnomorza na strefy północną i południową. Podział ten związany z ekspansją kolonialną, a potem globalizacją kapitalistyczną, utrzymał się do czasów współczesnych. W takim kontekście rozważać się będzie zagadnienia związane z życiem różnych wspólnot: etnicznych, religijnych, zawodowych. Będziemy także chcieli podjąć próbę określenia „człowieka śródziemnomorskiego”.
Nasze zadanie polega na weryfikacji hipotezy o Świecie Śródziemnomorskim i jego rozpadzie w konsekwencji ekspansji europejskiej. Równocześnie chcemy poszukać słabości wewnętrznych regionów, które uniemożliwiły przekształcenie w kapitalistyczną Gospodarkę-Świat w ujęciu Immanuela Wallersteina.
Przyjmujemy do rozważenia kwestię orientalizmu w dziejach tego świata w okresie od epoki krucjat po dziś dzień. Co nie oznacza pomijania poprzedzających stuleci i nie przesądza o chronologicznym wymiarze Śródziemnomorza. Równorzędnie zaproponujemy ujęcie tego świata w konwencji orientalizmu/kolonializmu z uwzględnieniem dwu idei: nacjonalizmu i socjalizmu. A także ich religijno-politycznego wyrazu w postaci fundamentalizmu.
Zakres przestrzenny wyznaczyliśmy dwoma elementami:
- współistnieniem ludzi różnych cywilizacji
- wspólnotą relacji między społeczeństwami a środowiskiem.
Oznacza to:
skupienie uwagi na ludziach.
szukanie tego, co łączy ludzi ponad kulturami, to znaczy cywilizacji i sposobu, w jakim są one obecne. W szczególny sposób zostanie potraktowana kultura kulinarna/kultura stołu jako niezbędny komponent całości ekonomicznej, politycznej i religijnej.
Potraktowanie tych idei, a także prób opisania nimi rzeczywistości, kształtowania jej jako drogi do odtworzenia wcześniejszego stanu świata.
Podjęcie refleksji nad procesami określonymi jako obrona tożsamości i szukanie tożsamości.
Uwzględnienie możliwości prezentacji komparatystycznej, czyli wskazania na równoległy proces anihilacji świata Międzymorza czarnomorsko-bałtyckiego (w tym rozbiorów I Rzeczypospolitej).
Takie ujęcie prowadzi do weryfikacji koncepcji Śródziemnomorza jako świata oraz do dyskusji nad jego zmiennością przestrzenną.
Służy także odejściu od popularnych ujęć przeciwstawiających Zachód Wschodowi, a chrześcijaństwo/Europę islamowi/światu arabskiemu.
Propozycja ta jest nowatorska w świecie nauki. Orientalizm nie był w ten sposób badany, Śródziemnomorze nie zostało dotąd przedstawione w parametrach kolonializmu.
W analizie formowania się a następnie rozpadu całości nazywanej światem będą pokazywane centra wzrostu ludzkiej aktywności, ekonomicznej i umysłowej. Przedstawione zostaną także zmienne religijne i polityczne linie podziału wspólnot i podjęta zostanie koncepcja granic naturalnych i kulturowych. Zasadniczym tematem staną się przestrzenie spotkań ludzi różnych cywilizacji oraz następstwa ich destrukcji w konsekwencji rozpadu ekumeny. W końcu zostanie postawione pytanie o dziedzictwo śródziemnomorskie i jego rolę w budowaniu możliwej nowej przestrzeni współżycia światów podzielonych.
Część zajęć będzie realizowana także w ramach: spotkań seminaryjnych z zaproszonymi gośćmi, ekspertami zajmującymi się Śródziemnomorzem, w ramach bloku „Moje Śródziemnomorze”, a także bloków zajęć poświęconych literaturze pięknej, kuchni, muzyce, operze, konfliktom i migracjom Śródziemnomorza.