Zwierzę wobec afordancji. Wprowadzenie do psychologii ekologicznej Jamesa Gibsona 3700-AZ-FAK-ZWAJG
Jednym z centralnych problemów w studiach nad umysłem zwierzęcym (w tym ludzkim) jest kwestia mechanizmów odpowiadających za zdolność żywych organizmów do wchodzenia w interakcje ze stale i dynamicznie zmieniającym się środowiskiem. Czy odpowiada za to mózg nieustannie prowadzący obliczenia pozwalające mu symulować w swoim wnętrzu zewnętrzny świat i przewidywać jego przyszłe stany? Czy te obliczenia zachodzą wyłącznie w mózgu, a jeśli tak to jak radzą sobie z nimi organizmy o prymitywnych układach nerwowych? A może poznanie środowiska nie wymaga wcale obliczeń i wewnętrznych symulacji?
Na niniejszych zajęciach nie udzielimy definitywnej odpowiedzi na te pytania, ale zapoznamy się z kluczowymi tezami tzw. teorii afordancji, wprowadzonej do nauki przez Jamesa Gibsona, amerykańskiego kognitywistę i twórcę nurtu psychologii ekologicznej. Omówimy wypracowaną przez ten nurt koncepcję poznania nieopartego o obliczenia i reprezentacje mentalne, w którym kluczową rolę odgrywa bezpośredni, ściśle ucieleśniony przepływ informacji pomiędzy środowiskiem a działającym w nim organizmem.
Omówimy również podstawy empiryczne teorii afordancji, podsumujemy stanowiska krytyczne, oraz przyjrzymy się przykładom jej oddziaływania na humanistykę i nauki społeczne, w szczególności badania antropozoologiczne, projektowanie (design), oraz studia nad krajobrazem i miejscami pamięci.
Szacowany czas potrzebny do zaliczenia przedmiotu to 100 godzin.
Rodzaj przedmiotu
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Student zna podstawy filozofii umysłu i etyki (KW_03).
Student zna podstawową terminologię i metodologię nauk humanistycznych i społecznych (KW_10).
Student zna podstawy zoopsychologii oraz biologicznych podstaw zachowania (KW_02).
Student umie, z perspektywy różnych dyscyplin, analizować podstawowe zjawiska dotyczące
relacji człowiek-zwierzę (KU_01) oraz interpretować wyniki badań empirycznych i teoretycznych (KU_03).
Student umie interpretować teksty o charakterze akademickim i publicystycznym dotyczące
relacji człowiek – zwierzę (KU_07) oraz aktualizować i pogłębiać wiedzę oraz doskonalić umiejętności (KU_08).
Student jest gotów do merytorycznego argumentowania w debatach naukowych i sporach ideologicznych z poszanowaniem odmiennych poglądów (KK_02), właściwego interpretowania i krzewienia odpowiedzialności ludzi wobec zwierząt oraz środowiska ich życia (KK_03) oraz zabierania głosu w sprawach losu zwierząt i powiązań ludzi z przyrodą (KK_06).
Kryteria oceniania
Wykład zakończony zostanie egzaminem pisemnym sprawdzającym stopień opanowania omawianego materiału przez studentów.
Dopuszczalne są dwie nieobecności w semestrze.
Literatura
Lektury obowiązkowe do egzaminu:
- Gibson, James J. (2014). The ecological approach to visual perception: classic edition. New York-London: Psychology Press (fragmenty).
- Klawiter Andrzej (2012). Co ze mną zrobisz, kiedy mnie zobaczysz? Percepcja jako wyszukiwanie ofert (affordances) w otoczeniu, AVANT, t. 3, nr 2, https://avant.edu.pl/wp-content/uploads/AK-Co-ze-mna-zrobisz.pdf.
- Chemero Anthony (2003). An outline of a theory of affordances, Ecological Psychology, t. 15, nr 2, 181-195, https://doi.org/10.1207/S15326969ECO1502_5.
- What are Affordances?. Interaction Design Foundation – IxDF (2016), https://www.interaction-design.org/literature/topics/affordances.
Lektury dodatkowe:
- Heft Harry (2020). Ecological psychology and enaction theory: Divergent groundings, Frontiers in Psychology, t. 11, 991, https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.00991.
- Heft Harry (2018). Places: Widening the scope of an ecological approach to perception–action with an emphasis on child development, Ecological Psychology, t. 30, nr 1, 99-123, https://doi.org/10.1080/10407413.2018.1410045.
- Heft Harry (2001). Ecological Psychology in Context James Gibson, Roger Barker, and the Legacy of William James's Radical Empiricism, New York: Psychology Press.
- Talaga Szymon (2020). Afordancje i informacja semantyczna: propozycja formalizacji, AVANT, t. 11, nr 3, http://dx.doi.org/10.26913/avant.2020.03.24.
- Wachowski Witold (2022). Poznanie rozproszone. Od heurystyk do mechanizmów, Lublin, https://www.academia.edu/123022524/Poznanie_rozproszone_Od_heurystyk_do_mechanizm%C3%B3w_Distributed_Cognition_From_Heuristics_to_Mechanisms_ (rozdział 2).
- Załazińska Aneta (2016). Obraz, słowo, gest, Kraków, https://ruj.uj.edu.pl/server/api/core/bitstreams/2f2beb81-6b6f-4a42-83e5-27e2fc4f269d/content (zwłaszcza str. 67–98).
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: