Ale Kosmos! Literatura fantastyczna o życiu na Ziemi i innych planetach 3700-AZ-FAK-KLFZZ

Literatura fantastyczna od zawsze zajmuje się dywagacjami na temat życia – zarówno życia na Ziemi: jak powstało? Czym różni się od śmierci? Czy można będzie przywracać do życia umarłych? - jak i na innych planetach. Szeroka kategoria tekstów fantastycznych koncentruje się wokół (pierwszego) kontaktu Ziemian z obcymi rasami – życiem, które wyewoluowała na bazie innej biochemii i w odpowiedzi na inne wyzwania środowiska. Fantastyka kontaktowa stawia niezwykle cenne z punktu widzenia antropozologii i ksenobiologii pytania o status istot spoza naszego świata. Jak funkcjonują i myślą? Czym ich życie różni się od naszego? Do fantastyki takiej zalicza się większość powieści inwazyjnych, w których obca rasa ujawnia się próbując opanować Ziemię, oraz dużą cześć fantastyki militarnej, kiedy to napotkanie Obcych doprowadza do wojny prowadzonej na innych planetach i w przestrzeni kosmicznej. W drugiej połowie XX wieku zaczęły także powstawać utwory reprezentujące czysto naukowe podejście do kwestii kontaktu, powieści pisali fizycy i astronomowie – Fred Hoyle, Arthur C. Clarke, Carl Sagan i pasjonaci nauki tacy jak Stanisław Lem. Częstym motywem fantastycznym jest kontakt chybiony (Obcy nie chcą porozumienia lub jest ono niemożliwe) to częsty temat SF – osnute wokół niego jest „Fiasko” Stanisława Lema, a także jego najsłynniejsza powieść „Solaris”. W „Solaris” Ziemia staje przed wyzwaniem, jakim jest kontakt z superinteligencją: wielkim na całą planetę oceanem, który w jakiś sposób sonduje umysły przybyszów, ale z którym nie sposób wejść w dialog. Ekspedycjom ziemskich naukowców pozostaje zapis i rejestracja rozmaitych stanów oceanu, chwilowych formacji, o których nie wiadomo, czy są przypadkowe (fale, pływy), czy intencjonalne. Jedyne, co są w stanie odkryć bohaterowie dotyczy nie oceanu, ale ich samych; na Solaris stykają się z materializacją własnych lęków i wspomnień.
Inna grupa niezwykle interesujących tekstów pokazuje, jak mogłoby wyglądać życie ziemskich kolonistów, ale także hipotetycznych rdzennych mieszkańców, planet i księżycy Układu Słonecznego oraz, co dla antropozologów jest bardzo cenne, w jakim sensie ziemskie zwierzęta to „obcy”, z którymi nie umiemy nawiązać kontaktu. Konwersatorium Ale Kosmos! Literatura fantastyczna o życiu na Ziemi i innych planetach poświęcone jest dyskusjom o utworach fantastycznonaukowych, które podejmują polemikę z często kontrowersyjnymi teoriami naukowymi dotyczącymi istoty i granic życia – tak na Ziemi jak i innych planetach. Każdy tekst literacki, który omawiamy na zajęciach, zestawiony jest z popularnonaukowym kontekstem – esejem lub fragmentem książki poświęconym analogicznym dywagacjom (lektura eseju-kontekstu nie jest obowiązkowa). Celem Konwersatorium jest pokazanie literackiej figury obcego i transgresyjnej natury stworzeń „pomiędzy” człowiekiem a zwierzęciem, cywilizacją a przyrodą, świadomością i nieświadomością, Ziemią a innymi planetami, życiem a śmiercią. Celem dodatkowym jest przedstawienie koncepcji zdefiniowania granicy pomiędzy zwierzętami i ludźmi. Wytyczanie i sondowanie takiej granicy – często w drodze prowokacji – jest domeną literatury fantastycznej (G. H. Wells, Pierre Boulle), zaś popularyzatorzy nauki i zainteresowani przyrodoznawstwem kulturoznawcy opisują jej redefiniowanie w tekstach popularnonaukowych. Podczas konwersatorium przyjrzymy się też definicjom człowieka w opozycji do zwierząt i opisom procesu powstawania samoświadomości.