Bioetyka, zwierzęta, kobiety – znaczenie płci w „zielonej” bioetyce 3700-AZ-FAK-BZK
W świecie idealnym płeć mogłaby być cechą neutralną etycznie. W świecie realnym nią nie jest. Widać to również w „zielonej” bioetyce i to na kilku płaszczyznach.
Etyka zwierząt (animal ethics) uwzględnia dziś zarówno „męskie” teorie normatywne, mieszczące się w jednym z tradycyjnych nurtów etycznych (etyka cnót, deontologia, utylitaryzm), jak i powstałe w opozycji do nich etyki feministyczne.
Historia dostarcza interesujących przykładów sojuszu feminizmu i weganizmu. Znajdziemy go w pismach utopijnych, aktywizmie antywiwisekcyjnym, ruchach wstrzemięźliwości, działalności sufrażystek i pacyfistów. Organizacje prozwierzęce zrzeszają znacznie więcej kobiet niż mężczyzn, a równocześnie zdarza się, że ich liderzy podkreślają własny profesjonalizm, odwołując się do stereotypów na temat aktywistek.
Z perspektywy „zielonej” bioetyki istotna jest też płeć zwierząt pozaludzkich. Życie zwierząt wykorzystywanych na potrzeby przemysłu spożywczego może wyglądać zupełnie inaczej w zależności od tego, czy urodziły się (lub wykluły) samcami czy samicami. Wykorzystanie zwierząt w badaniach naukowych bywa różne w zależności od płci. Płeć ma też znaczenie w przypadku zwierząt towarzyszących – wpływa na to, jak są użytkowane w hodowlach, jak myślą o nich opiekunowie, jak je traktują i jakie zagrożenia na nie czyhają.
Na seminarium przyjrzymy się uważnie różnym aspektom znaczenia płci w „zielonej” bioetyce. Zidentyfikujemy problemy etyczne, które pojawiają się na tym tle w hodowlach, laboratoriach, organizacjach prozwierzęcych i naszych domach. Sięgniemy do tekstów teoretycznych i do badań empirycznych, zarówno tych z dziedziny nauk biomedycznych, jak i społecznych. Wspólnie zastanowimy się nad możliwymi rozwiązaniami i rozważymy ich wady i zalety, nie tylko te oczywiste.
Rodzaj przedmiotu
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Nabyta wiedza:
Po zaliczeniu przedmiotu Studentka/Student w pogłębionym stopniu:
- zna podstawy etyki, ze szczególnym uwzględnieniem współczesnych teorii normatywnych (K_W03)
- rozumie reguły funkcjonowania podstawowych instytucji społecznych: politycznych, gospodarczych, kulturalnych, które kształtują i regulują praktyki wobec zwierząt (K_W04)
- rozumie rolę prawa, obyczajów i moralności jako regulatorów relacji pomiędzy ludźmi a zwierzętami oraz zależności między miejscem płci w porządkach prawnym i obyczajowym a etycznymi wyzwaniami relacji pomiędzy ludźmi a zwierzętami (K_W05)
- wykazuje się znajomością postaw etycznych i kulturowych wobec zwierząt, ze szczególnym uwzględnieniem relacji między inicjatywami wspierającymi prawa kobiet a ruchem prozwierzęcym (K_W07)
- rozumie przyrodnicze, ekonomiczne, prawne, społeczne i polityczne uwarunkowania relacji między ludźmi a zwierzętami, szczególnie w zakresie relacji między inicjatywami wspierającymi prawa kobiet a ruchem prozwierzęcym (K_W08)
- zna podstawową terminologię i metodologię bioetyki i etyki zwierząt (K_W10)
Nabyte umiejętności:
Po zaliczeniu przedmiotu Studentka/Student potrafi:
- analizować podstawowe zjawiska dotyczące relacji człowiek-zwierzę z perspektywy bioetyki i etyki (K_U01)
- diagnozować główne spory etyczne dotyczące statusu moralnego zwierząt i ich wykorzystywania przez człowieka (K_U02)
- analizować zjawiska i procesy kulturowe dotyczące zwierząt w kontekście społecznym i etycznym (K_U05)
- interpretować filozoficzne teksty o charakterze akademickim i publicystycznym dotyczące relacji człowiek – zwierzę (K_U07)
- aktualizować i pogłębiać wiedzę w zakresie filozofii oraz doskonalić umiejętności z zakresu etyki praktycznej (K_U08)
- wykorzystywać nowe media i technologie w pracy badawczej i zdobywaniu wiedzy oraz oceniać jakość źródeł internetowych, zarówno w zakresie prac teoretycznych jak i empirycznych (K_U09)
Nabyte kompetencje społeczne:
Po zaliczeniu przedmiotu Studentka/Student jest gotów do:
- śledzenia, krytycznego analizowania i kształtowania postaw wobec zwierząt (K_K01)
- merytorycznego argumentowania w debatach naukowych i sporach ideologicznych, w oparciu o mocne i uczciwe argumenty i z poszanowaniem odmiennych poglądów (K_K02)
- właściwego interpretowania i krzewienia odpowiedzialności ludzi wobec zwierząt oraz środowiska ich życia, zarówno w środowisku naukowym, jak i w odniesieniu do szerszego grona odbiorców (K_K03)
- postępowania zgodnie z kodeksem zasad etycznych pracy naukowej i dobrych obyczajów, w szczególności unikania stosowania nieuczciwych lub wadliwych argumentów (K_K04)
- zabierania głosu w sprawach losu zwierząt (K_K06)
Kryteria oceniania
Obecność będzie sprawdzana na każdych zajęciach. Dopuszczalne są dwie (2) nieobecności w semestrze. Każda „nadmiarowa” nieobecność będzie wymagała odrobienia. Nieodrobiona nieobecność skutkować będzie obniżeniem oceny końcowej o jeden pełny stopień.
Uzyskanie oceny bardzo dobrej (5) będzie wymagać od Studentki/Studenta systematycznej aktywności na zajęciach, przygotowania bardzo dobrej prezentacji ustnej, ujawniających dogłębne zrozumienie omawianych pojęć, problemów oraz zasad etycznych, a także posiadanie umiejętności identyfikowania, analizowania i dokonywania etycznej oceny dylematów związanych z praktykami stosowanymi wobec zwierząt pozaludzkich.
Prowadząca zastrzega sobie możliwość wystawienia oceny celującej najlepszej Osobie w grupie, jeśli ta będzie równocześnie spełniać kryteria konieczne uzyskania oceny bardzo dobrej.
Skala ocen:
100-90% - 5,0; 89-85% - 4,5; 84-75% - 4,0; 74-70% - 3,5; 69-60% - 3,0; 59-0% - 2,0
Na ocenę końcową składają się:
(1) AKTYWNOŚĆ – przygotowanie do zajęć oraz aktywny, konstruktywny udział w dyskusjach i pracach na zajęciach – 70 %
(2) REFERAT – przygotowanie i wygłoszenie krótkiego (12-15 min.) referatu – 30%
Literatura
Literatura podstawowa:
--- Adams, Carol J., The Pornography of Meat, [2nd edition], Bloomsbury Academic, ss. 432.
--- Adams, Carol J., The Sexual Politics of Meat: A Feminist Vegetarian Critical Theory, [Twentieth Anniversary Edition], Continuum, New York, London 2010, ss. 272.
--- Adams, Carol J., The War on Compassion, “Antennae. The Journal of Nature in Visual Culture” 2010, Issue 14, Autumn, s. 5–11.
--- Adams, Carol J., Neither Man nor Beast. Feminism and the Defense of Animals, Bloomsbury Academic, London, Oxford, New York, New Delhi, Sydney 2018, ss. 274.
--- Animals and Women: Feminist Theoretical Explorations, ed. Carol J. Adams, Josephine Donovan, Duke University Press, Durham and London, 1995 [e-book]
--- Arbogast, Marianne, A Feminist-Vegetarian Ethic: An Interview With Carol J. Adams, [interview with Carol J. Adams], “Witness Magazine”, 95, no. 9, September 2002, s. 10–13, https://caroljadams.com/a-feminist-vegetarian-ethic (dostęp: 4.05.2022)
--- Błońska, Barbara, „Relacje pomiędzy krzywdzeniem zwierząt a przemocą stosowaną wobec ludzi” [w:] Sprawiedliwość dla zwierząt, red. nauk. Barbara Błońska, Włodzimierz Gogłoza, Witold Klaus, Dagmara Woźniakowska-Fajst, Instytut Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa, Stowarzyszenie „Otwarte Klatki”, Poznań 2017, ss. 108–139.
--- Donovan, Josephine, “Animal Rights and Feminist Theory.” [w:] Ecofeminism. Women, Animals, Nature, ed. Greta Gaard, Temple University Press, Philadelphia 1993, s. 167–194.
--- Ecofeminism. Feminist Intersections with Other Animals and the Earth, ed. Carol J. Adams, Lori Gruen, second ed., Bloomsbury Academic, London, Oxford, New York, New Delhi, Sydney 2022, ss. 448.--- Encyclopedia of animal rights and animal welfare, ed. Marc Bekoff, wstęp Jane Goodall [2nd ed.], Greenwood, Santa Barbara 2009.
--- Feinberg, Joel, Obowiązki człowieka i prawa zwierząt, tłum. Zbigniew Szawarski, „ETYKA” 1980, 18 (grudzień), s. 11–38.
--- Francione, Gary L., Animals as Persons. Essays on the Abolition of Animal Exploitation, New York: Columbia University Press, 2008.
--- Probucka, Dorota, Filozoficzne podstawy idei praw zwierząt, wyd. Universitas, Kraków 2013.
--- Sister Species: Women, Animals, and Social Justice, ed. Lisa A. Kemmerer, UNIV OF ILLINOIS PR; Ed. Illustrated, 2011, ss. 208.
--- Zwierzęta, gender, kultura. Perspektywa ekologiczna, etyczna i krytyczna, red. Anna Barcz, Magdalena Dąbrowska, E-naukowiec, Lublin 2014, s. 47–68.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: