Zwrot ludowy w najnowszej polskiej kulturze. Rewizje, reminiscencje, resentymenty 1 3700-AL-ZLNK-1-OG

Interdyscyplinarny kurs ma na celu przybliżenie problematyki „zwrotu ludowego” w najnowszej polskiej kulturze. Chodzi tu o rozmaite – podejmowane na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat – próby przewartościowania plebejskiego (przede wszystkim chłopskiego) dziedzictwa, ukazanie jego związków z obecnym kształtem polskości, ale także o podważanie stereotypowego postrzegania „przedstawicieli ludu” czy punktowanie opresyjnych dychotomii.

W ramach konwersatorium poddane zostaną analizie różne teksty kultury: od literatury (np. „Tajni dyrygenci chmur” W. Grzegorzewskiej, „Wschód” A. Stasiuka), przez film (np. „Kos” P. Maślony, „Niepamięć” P. Brożka), muzykę popularną (np. „Gore – Pieśni buntu i niedoli XVI–XX wieku” zespołu R.U.T.A.), historiografię (np. „Ludowa historia kobiet”, red. P. Wielgosz, „Ludowa historia Polski” A. Leszczyńskiego), po publicystykę (np. dyskusje na łamach „Gazety Wyborczej”). Zestawianie ze sobą różnych form twórczości artystycznej, naukowej i publicystycznej ma z jednej strony pokazywać (na poziomie ogólnym) istotę zjawiska jakim jest zwrot kulturowy, z drugiej (na poziomie szczegółowym) uświadamiać różnice i podobieństwa w poszczególnych realizacjach zwrotu ludowego.

Przyglądając się konkretnym dziełom będziemy starali się odpowiedzieć na pytanie, na ile tworzą one nowe kulturowe i tożsamościowe wzorce, a na ile powielają elementy kluczowego dla polskiej kultury dyskursu szlachecko-inteligenckiego. Rozmaitym podejściom do tych problemów zdaje się odpowiadać tytułowa triada. „Rewizje” odnoszą się do utworów, które ukazują przemoc symboliczną postszlacheckiej kultury i przeciwstawiają jej plebejski model tożsamości. „Reminiscencje” obejmują dzieła tematyzujące i przepracowujące chłopskie pochodzenie. „Resentymenty” dotyczą natomiast tekstów kultury wyrażających dystans do plebejskiego dziedzictwa i przemycających – często nawet niezamierzenie – stygmatyzującą optykę.

W analizach będziemy sięgać po elementy krytycznych metodologii, takich jak gender studies czy studia postzależnościowe.

Rodzaj przedmiotu

ogólnouniwersyteckie

Założenia (opisowo)

Podstawowa znajomość literatury i kultury (na poziomie szkoły średniej). Przedmioty dedykowane wyzwaniu kierunkowemu „Historie – dyskursy – tożsamości (postawy wobec Innych w przeszłości i obecnie)”.

Koordynatorzy przedmiotu

Paweł Ryś

Efekty kształcenia

Wiedza: absolwent
 zna podstawową terminologię nauk humanistycznych i rozumie ich rolę w kulturze (K_W01)
 zna podstawowe metody analizy i interpretacji tekstów kultury (K_W05)
 zna najważniejsze metody badań interdyscyplinarnych (K_W07)

Umiejętności: absolwent potrafi
 selekcjonować oraz dokonać krytycznej oceny informacji pochodzących z różnych źródeł naukowych, popularnonaukowych, publicystycznych i innych (K_U01)
 dokonywać analizy dzieł sztuki oraz tekstów naukowych i materiałów źródłowych za pomocą odpowiednich narzędzi badawczych (K_U02)
 rozpoznawać i interpretować podstawowe problemy i zjawiska współczesności (K_U05)

Kompetencje społeczne: absolwent
 jest gotów do podejmowania kształcenia przez całe życie (K_K01)
 jest gotów do poznawania nowych metod badawczych (K_K03)
 przestrzega zasady tolerancji, rozumie dziedzictwo kulturowe i ma poszanowanie dla różnic kulturowych (K_K07)
 docenia bogactwo kultury (K_K08)

Kryteria oceniania

Warunkiem zaliczenia kursu jest:
- przygotowanie do zajęć,
- obecność i aktywność na zajęciach,
- przygotowanie samodzielnej pracy pisemnej.

Osoba studiująca ma prawo do 2 nieusprawiedliwionych nieobecności w semestrze. Kolejne nieobecności (3-5) należy odrobić na dyżurze (rozmowa o tematach poruszanych podczas nieobecności osoby studiującej) lub w inny sposób ustalony z prowadzącym (np. prezentacja na zajęciach). Więcej niż 5 nieobecności w semestrze skutkuje niezaliczeniem kursu.

Temat samodzielnej pracy pisemnej musi wiązać się z tematyką zajęć i zostać wcześniej uzgodniony z prowadzącym. Praca nie może być krótsza niż 7500 znaków ze spacjami, ani dłuższa niż 10000 znaków ze spacjami. Przy ocenie pracy będą brane pod uwagę:
- związek wypowiedzi z tematem (25%),
- samodzielność i oryginalność przedstawionej interpretacji (50%),
- kompozycja (25%).

Na ocenę końcową składają się:
- przygotowanie do zajęć – 25% oceny.
- obecność i aktywność na zajęciach – 50% oceny.
- praca pisemna – 25% oceny.

Literatura

Bibliografia przedmiotowa (wybór, lista może ulec zmianie):

Bachmann-Medick B., Wstęp, [w:] tejże, Cultural Turns. Nowe kierunki w naukach o kulturze, tłum. K. Krzemieniowa, Warszawa 2012.

Bohuszewicz P., „Niepamięć” o niebezpieczeństwach klasowych utożsamień, „Teksty Drugie” 2019, nr 1.

Borys M., Jedno słowo: realizm. O polskiej wsi w prozie Zbigniewa Masternaka i „Księstwie” Andrzeja Barańskiego, [w:] Literatura i kino. Polska po 1989 roku, red. P. Marecki, A. Pilarska, K. Puto, Kraków 2013.

Buchowski M., Widmo orientalizmu w Europie. Od egzotycznego Innego do napiętnowanego swojego, przeł. M. Golinczak, „Recycling Idei” 2008, nr 10.

Czapliński P., Tropy podległości: gorsza większość i zwrot ludowy w kulturze polskiej (2010-2020), [w:] tegoż, Rozbieżne emancypacje. Przewodnik po prozie 1976-2020, Kraków 2024.

Gosk H., Półgębkiem. O problemach (byłego) subalterna ze sobą i z Innymi, Warszawa 2023 [fragmenty].

Gospodarczyk M., Kożuchowski Ł., Nowa ludowa historia: charakterystyka i społeczno-polityczne korzenie współczesnych narracji o historii chłopów polskich, „Studia Socjologiczne” 2021, nr 2.

Marszałek M., Autobiografie wiejskie w polskiej prozie współczesnej, [w:] Autobiografie (po)graniczne, red. T. Czerska, I. Iwasiów, Kraków 2016.

Rakowski T., Potomkowie chłopów – wolni od kultury, „Znak” 2013, nr 1.

Ryś P.W., „Zwrot plebejski” we współczesnej polskiej humanistyce i debacie publicznej, [w:] Historia. Interpretacja. Reprezentacja, t. 3, red. L. Mokrzecki, M. Brodnicki, J. Taraszkiewicz, Gdańsk 2015.

Sulima R., Sprawa chłopska i polskie „przeklęte problemy”, „Kultura Współczesna” 2015, nr 1.

Smoczyński R., Zarycki T., Totem inteligencki. Arystokracja, szlachta i ziemiaństwo w polskiej przestrzeni społecznej, Warszawa 2017 [fragmenty].

Wasiewicz J., Pamięć – chłopi – bunt. Transdyscyplinarne badania nad chłopskim dziedzictwem. Historia pamięci pierwszego powstania ludowego na ziemiach polskich, Warszawa 2021 [fragmenty].

Informacje o przykładowej bibliografii podmiotowej znajdują się w polu Zakres tematów zajęć.

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 3700-AL-ZLNK-1-OG w USOSweb