Teologia polityczna 3700-AL-TP-qMF
Wzajemne związki religii i polityki od zawsze wzbudzają kontrowersje i zainteresowanie. Jest to problematyka uniwersalna, która w każdym zakątku świata przybiera szczególne oblicze. Jednym ze sposobów konceptualizowania związków między religią a polityką w obrębie kultury zachodniej jest tzw. teologia polityczna. Stanowi ona przedmiot zainteresowania różnych dyscyplin humanistycznych i nie tylko: przede wszystkim filozofii i teologii, a także socjologii, historii, prawa itd. To wielowymiarowa refleksja, która na pozór znajduje się na marginesie głównych nurtów myśli religijnej, politycznej czy filozoficznej. W istocie jednak dotyka ich centralnych problemów, takich jak relacja między wiarą a wiedzą lub/i objawieniem a rozumem oraz ich praktycznych konsekwencji dla życia zbiorowego.
W ramach kursu problemy teologii politycznej będą dyskutowane przede wszystkim w kontekście genealogii nowoczesności, czyli szeroko rozumianej sekularyzacji idei religijnych, która ukształtowała podstawowe współrzędne nowej epoki. W tym aspekcie szczególnie istotni są tacy myśliciele, jak Walter Benjamin, Ernst Kantorowicz, Claude Lefort, Erik Peterson, Carl Schmitt, Max Weber i inni. Ponadto zwrócimy uwagę na różne konteksty historyczne, w których teologia polityczna się pojawia, od starożytności po współczesność. Spróbujemy także wykroczyć poza judeochrześcijański, monoteistyczny horyzont głównych nurtów teologii politycznej i pochylimy się nad jej politeistycznymi lub/i pogańskimi obliczami.
Osoby studenckie otrzymają wiedzę na temat różnych sposobów ujmowania relacji między religią a polityką w kontekście genealogii nowoczesności. Wiedza ta wzmocni nie tylko orientację w tradycjach oraz współczesności humanistyki, lecz również dostarczy krytycznych narzędzi rozumienia rzeczywistości kulturowej, politycznej i społecznej, w której religia po dziś dzień odgrywa istotną rolę.
Rodzaj przedmiotu
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
PO ZAKOŃCZENIU ZAJĘĆ, Osoba studencka:
- zna podstawową terminologię związaną z teologią polityczną w kontekście humanistyki i rozumie jej rolę w kulturze (K_W01)
- zna podstawowe kierunki i problemy teologii politycznej (K_W06)
- potrafi dokonywać analizy dzieł sztuki oraz tekstów naukowych i innych materiałów źródłowych w kontekście teologii politycznej (K_U02)
- potrafi sformułować problem badawczy powiązany z teologią polityczną (K_U04)
- potrafi rozpoznawać i interpretować podstawowe problemy i zjawiska współczesności w kontekście teologii politycznej (K_U05)
- jest gotowa do podejmowania pracy zespołowej (K_K02)
- jest gotowa do poznawania nowych metod badawczych (K_K03)
- przestrzega zasady tolerancji, rozumie dziedzictwo kulturowe i ma poszanowanie dla różnic kulturowych (K_K07)
Kryteria oceniania
Wymagania: aktywny udział w dyskusjach, obecności (max. 2 nieusprawiedliwione nieobecności), systematyczne przygotowanie do zajęć, indywidualny projekt zaliczeniowy.
Literatura
Literatura podstawowa:
● Giorgio Agamben, The Kingdom and the Glory: For a Theological Genealogy of Economy and Government, trans. Lorenzo Chiesa, Matteo Mandarini, Stanford University Press, Stanford 2011.
● Jan Assmann, Religia totalna: polityka, monoteizm i przemoc, w: Assmann, Od Achenatona do Mojżesza. Starożytny Egipt a przemiany religijne, przeł. Filip Taterka, Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa, Warszawa 2021, s. 217-247.
● Walter Benjamin, O pojęciu historii, przeł. Adam Lipszyc, w: Benjamin, Konstelacje. Wybór tekstów, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2012, s. 311-322.
● Russell A. Berman, Written across Their Faces: Leni Riefenstahl, Ernst Jünger, and Fascist Modernism, w: Berman, Modern Culture and Critical Theory: Art, Politics, and the Legacy of the Frankfurt School, The University of Wisconsin Press, Madison 1989, s. 99-102.
● Georges Dumézil, Mitra-Varuna: An Essay on Two Indo-European Representations of Sovereignty, trans. Derek Coltman, Zone Books, New York 1988.
● Sjoerd Laurens Victor Griffioen, Weak Decisionism and Political Polytheology: The Neutralization of Carl Schmitt’s Political Theology by Hans Blumenberg and the Ritter School, „Open Theology” 2023, 9: 20220237, s. 1-20.
● Sjoerd Griffioen, Contesting Modernity in the German Secularization Debate: Karl Löwith, Hans Blumenberg and Carl Schmitt in Polemical Contexts, Brill, Leiden 2022.
● Kadmus, True to the Earth: Pagan Political Theology, Gods & Radicals Press, Olympia 2018.
● Ernst Kantorowicz, Dwa ciała króla. Studium ze średniowiecznej teologii politycznej, przeł. Maciej Michalski, Adam Krawiec, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.
● Ernst Kantorowicz, Misteria państwa. Pewien koncept absolutystyczny i jego późnośredniowieczne korzenie, przeł. Robert Pawlik, „Kronos” 2008, nr 4, s. 23-41.
● Leszek Kołakowski, Kapłan i błazen (rozważania o teologicznym dziedzictwie współczesnego myślenia), w: Kołakowski, Nasza wesoła apokalipsa. Wybór najważniejszych esejów, Wydawnictwo Znak, Kraków 2010, s. 49-82.
● Leszek Kołakowski, Mit w świecie wartości, w: Kołakowski, Obecność mitu, Prószyński i S-ka, Warszawa 2005, s. 25-40.
● Claude Lefort, O trwałości porządku teologiczno-politycznego, przeł. Tomasz Swoboda, „Przegląd Polityczny” 2012, nr 114, s. 106-131.
● Mark Lilla, Bezsilny Bóg. Religia, polityka i nowoczesny Zachód, przeł. Jarosław Mikos, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2009.
● Odo Marquard, Pochwała politeizmu. O monomityczności i polimityczności, w: Marquard, Rozstanie z filozofią pierwszych zasad. Studia filozoficzne, przeł. Krystyna Krzemieniowa, Oficyna Naukowa, Warszawa 1994, s. 93-119.
● Heinrich Meier, Czym jest teologia polityczna? Wstępne uwagi na temat kontrowersyjnego pojęcia, przeł. Magdalena Kurkowska, „Teologia Polityczna” 2003-2004, nr 1, s. 178-184.
● Saul Newman, Political Theology: A Critical Introduction, Polity Press, Cambridge 2019.
● Fryderyk Nietzsche, Antychrześcijanin. Przekleństwo chrześcijaństwa, przeł. Grzegorz Sowinski, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków 1999.
● Erik Peterson, Monoteizm jako problem polityczny, przeł. Jakub Duraj, „Res Publica Nowa” 2012, nr 210, s. 38-61.
● Mikołaj Ratajczak, Ateizm polityczny: poza uporczywość teologii politycznej, w: Ateizm. Próba dokończenia projektu, red. Szymon Wróbel, Krzysztof Skonieczny, Wydawnictwo DiG, Wydział „Artes Liberales” UW, Warszawa 2018, s. 227-242.
● Merio Scattola, Teologia polityczna, przeł. Paweł Borkowski, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 2011.
● Carl Schmitt, Teologia polityczna. Cztery rozdziały poświęcone nauce o suwerenności, w: Schmitt, Teologia polityczna i inne pisma, przeł. Marek A. Cichocki, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2012, s. 45-104.
● Tomasz Szerszeń, Sacrum i polityka. Kolegium Socjologiczne 1937–1939, „Res Publica Nowa” 2009, nr 6, s. 73-81.
● Jacob Taubes, Teologia a teoria polityczna, przeł. Rafał Kuczyński, w: tenże, Apokalipsa i polityka. Eseje mesjańskie, Fundacja Augusta hr. Cieszkowskiego, Warszawa 2013, s. 299-308.
● Max Weber, Nauka jako zawód i powołanie, przeł. Paweł Dybel, w: Weber, Polityka jako zawód i powołanie, red. Zdzisław Krasnodębski, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Fundacja im. Stefana Batorego, Warszawa-Kraków 1998, s. 11-140.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: