Tropy mitologiczne w języku – słowa, pojęcia, konteksty 3700-AL-TMJSPK-qHT
Zajęcia są poświęcone obserwacji procesów czerpania leksyki i pojęć z zasobów dziedzictwa mitologii greckiej i rzymskiej. Wyrazy przejęte z języków klasycznych to w polskim słownictwie największa i jedna z najstarszych grup zapożyczeń. Losy słów i pojęć o antycznej proweniencji różnie się układały – istotnym zmianom ulegały zarówno sensy słów, ich nacechowanie, konotacje, sposoby wykorzystywania w tekstach, jak i ich słownikowe opisy. Siła mitologicznych historii nierzadko przesądzała o atrakcyjności potencjału metaforycznego zapożyczeń greckich i łacińskich.
Przy okazji obserwacji funkcjonowania wybranych latynizmów i hellenizmów we współczesnej polszczyźnie i w polskich opracowaniach słownikowych będziemy się zapoznawać z ogólnymi kwestiami teoretycznymi dotyczącymi międzyjęzykowych migracji leksykalnych. W przystępny sposób zostaną omówione wybrane kategorie językoznawcze: procesy apelatywizacji, onimizacji, zmian semantycznych, koncepcja konotacji, językowego obrazu świata, amalgamatów konceptualnych i rzutowania domen pojęciowych. Przyjrzymy się zasadom i efektom tych procesów w kontekście wpływów kulturowych.
Recepcji dziedzictwa antycznego w polszczyźnie będziemy się przyglądać przez pryzmat polskich słowników pochodzących z różnych okresów historycznych oraz współczesnych danych korpusowych, przyjrzymy się językowemu i słownikowemu funkcjonowaniu m.in. nazw artefaktów, eponimów (eponimizmów), nazw własnych, frazeologizmów i in. Wykorzystywane do tego będą metody kwerend leksykograficznych i korpusowych.
Rodzaj przedmiotu
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Efekty uczenia w zakresie wiedzy:
zna specyfikę przedmiotową i metodologiczą językoznawstwa w studiach nad kulturą [K_W01]
zna podstawową terminologię językoznawczą oraz rozumie rolę języka w kulturze [K_W02]
zna podstawowe metody kwerend korpusowych i leksykograficznych oraz analizy leksykalnej [K_W05]
rozumie powiązania i zależności pomiędzy dyscyplinami nauk humanistycznych i rozumie podstawy podejścia interdyscyplinarnego w studiach kulturoznawczych [K_W06]
zna podstawowe zagadnienia dotyczące recepcji antyku w języku narodowym [K_W07]
zna podstawowe metody interpretacji materiału językowego i źródeł leksykograficznych [K_W13]
zna podstawowe metody analizy właściwe lingwistyce kulturowej i lingwistyce korpusowej, w tym najważniejsze teorie wybranych szkół językoznawczych [K_W15]
rozumie zależności między rozwojem kultury i języka a przemianami społecznymi [K_W19]
Efekty uczenia w zakresie umiejętności:
potrafi wyszukiwać oraz interpretować informacje z wykorzystaniem różnych źródeł lingwistycznych, a zwłaszcza źródeł leksykograficznych i korpusowych [K_U01]
potrafi analizować i interpretować zasoby leksykalne nawiązujące do dziedzictwa antyku [K_U02]
ma umiejętności badawcze pozwalające na formułowanie i rozwiązywanie problemów badawczych w zakresie lingwistyki kulturowej; potrafi w tym celu przeprowadzić podstawowe analizy z wykorzystywaniem interdyscyplinarnych metod i narzędzi badawczych, potrafi wykonać kwerendę i analizę materiałów źródłowych za pomocą odpowiednich narzędzi badawczych [K_U05]
umie zastosować w rozwiązywaniu problemów i opracowywaniu tematów badawczych podstawowe ujęcia teoretyczne i paradygmaty właściwe lingwistyki kulturowej [K_U06]
potrafi uczestniczyć w dyskusji na tematy językoznawcze, a zwłaszcza dotyczącej języka i przemian w języku, umie rozpoznawać i interpretować podstawowe zjawiska językowe współczesności oraz przedstawiać logiczną argumentację i wyciągać krytyczne wnioski [K_U07]
potrafi wykorzystywać narzędzia cyfrowe w pracy akademickiej i zorganizować sobie prawidłowo stanowisko pracy (praca z komputerem, długotrwała pozycja siedząca), zadbać o kondycję fizyczną, a w razie potrzeby umie się zachować w sytuacji kryzysowej [K_U14]
Efekty uczenia w zakresie kompetencji społecznych:
ma świadomość dynamicznego rozwoju kultury i pojawiania się nowych metod i paradygmatów badawczych w lingwistyce kulturowej [K_K02]
umie realizować plan pracy własnej, będącej wkładem w dane zajęcia, zgodnie z wytycznymi prowadzącego [K_K04]
ma świadomość znaczenia leksykalnego dziedzictwa antyku w kulturze Europy [K_K05]
rozumie mechanizmy funkcjonowania stereotypów i zasady tolerancji oraz różnic językowych i kulturowych [K_K06]
rozumie wagę bogactwa, integralności oraz świadomości dziedzictwa antycznego w funkcjonowaniu współczesnego języka oraz procesów poznawczych i kulturowych [K_K08]
potrafi uczestniczyć w dyskusji w języku polskim, szanując poglądy partnerów [K_K10]
potrafi aktywnie śledzić zmiany językowe, a zwłaszcza leksykalne i semantyczne w polszczyźnie [K_K11]
umie dbać o właściwą organizację pracy i stanowiska oraz o kondycję fizyczną; potrafi podejmować samodzielne działania profesjonalne [K_K12]
Kryteria oceniania
Podstawą zaliczenia zajęć jest:
a) aktywne uczestnictwo w zajęciach,
b) wykonywanie na bieżąco zadań związanych z zajęciami,
c) końcowe kolokwium zaliczeniowe (pisemne),
d) obecność na zajęciach (z prawem do dwóch nieobecności w semestrze).
Zaliczenie na ocenę:
ocena ciągła (przygotowanie do zajęć i aktywność) 40%,
końcowe kolokwium zaliczeniowe (pisemne) 60%.
Warunkiem uzyskania zaliczenia z przedmiotu jest obecność na zajęciach (z prawem do dwóch nieobecności w semestrze).
Literatura
OPRACOWANIA (lektura do wyboru):
Buttler D., Dola i niedola wyrazów pochodzenia łacińskiego we współczesnej polszczyźnie, „Poradnik Językowy” 1989, z. 3.
Grimal P., Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Wrocław 1987.
Krawczuk A., Alfabet Krawczuka mitologiczny, Kraków 1991.
Krawczuk K., Stąd do starożytności, Warszawa 1988.
Kreyser K., Śladami mitów starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 1992.
Kubiak Z., Mitologia Greków i Rzymian, Kraków 2013.
Maćkiewicz J., Co to są tzw. internacjonalizmy, „Język Polski” 1984, z. 4, s. 176-184.
Marciniak K., Mitologia grecka i rzymska, Warszawa 2010.
Parandowski J., Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian, Londyn 1992.
Rybicka H., Losy wyrazów obcych w języku polskim, Warszawa 1976.
Siatkowska E., Historia wpływów łacińskich w językach zachodniosłowiańskich, „Poradnik Językowy” 1989, z. 4, s. 229-239.
Tabakowska E., Mit o Persefonie jako amalgamat pojęciowy, [w:] Persefona, czyli dwie strony rzeczywistości, red. M. Cieśla-Korytowska, M. Sokalska, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2010.
Walczak B., Granica między jednostkami leksykalnymi rodzimymi i obcego pochodzenia, [w:] Opisać słowa, red. A. Markowski, Warszawa 1992, s. 222-232.
Witaszek-Samborska M., Zapożyczenia z różnych języków we współczesnej polszczyźnie, Poznań 1993.
Wojan K., Przypadkowe i nieprzypadkowe wędrówki leksemów, Gdańsk 2010.
SŁOWNIKI (w wyborze):
Arct M., Słownik ilustrowany języka polskiego, Warszawa 1916.
Czeszewski M., Foremniak K., Ludzie i miejsca w języku. Słownik frazeologizmów eponimicznych, Warszawa 2011.
Inny słownik języka polskiego, red. M. Bańko, t. 1-2, Warszawa 2000.
Kopaliński W., Słownik eponimów czyli wyrazów odimiennych, Warszawa 1996.
Kopaliński W., Słownik mitów i tradycji kultury, Warszawa 1985.
Linde S.B., Słownik języka polskiego, t. 1-6, Warszawa 1807-1815.
Nowy słownik języka polskiego, red. T. Lehr-Spławiński, t. 1-2, Warszawa 1938-39.
Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, red. H. Zgółkowa, t. 1-50, Poznań 1994–2005.
Puda-Blokesz M., Po nitce do kłębka. Mały słownik mitologizmów frazeologicznych języka polskiego, Kraków 2015.
Rutkowski M., Słownik metafor i konotacji nazw własnych, Olsztyn 2012.
Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. 1-8, Warszawa 1900-1927 [tzw. Słownik warszawski].
Słownik języka polskiego, red. M. Szymczak, t. 1-3, Warszawa 1978-81.
Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. 1-10, Warszawa 1958-1969.
Słownik języka polskiego, red. A. Zdanowicz et al., t. 1-2, Wilno 1861 [tzw. Słownik wileński].
Słownik współczesnego języka polskiego, red. B. Dunaj, Warszawa 1996.
Uniwersalny słownik języka polskiego,red. S. Dubisz, t. 1-4, wyd. I, Warszawa 2003.
Wielki słownik języka polskiego, red. P. Żmigrodzki, Kraków 2007
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: