Tekst kultury jako wyzwanie badawcze cz.II 3700-AL-TKWB-II-OG

Ø Poniższy opis ujmuje proponowane zagadnienia, które będą stanowić ok. 80% zajęć. 20% (w ostatniej części sem. zimowego i letniego) chcemy przeznaczyć na przedstawienie indywidualnych badań Doktorantów i Studentów. Ponadto istnieje możliwość takiego dobrania materiału egzemplifikacyjnego dotyczącego poszczególnych zagadnień, aby zajęcia w największym stopniu odpowiadały zainteresowaniom badawczym uczestników.
Ø Kolejne zajęcia będą się składały z wykładu wprowadzającego, prezentacji zgłoszonych indywidualnie przez Studentów i Doktorantów oraz dyskusji nad wybranymi tekstami dzieł.
Ø Na seminaria będą zapraszani specjaliści w zakresie poszczególnych zagadnień:  Opis dotyczy / drugiego semestru

SEMESTR LETNI

1. Wykład wprowadzający do problematyki zajęć:
Literaturoznawstwo wśród dyscyplin współczesnej humanistyki (perspektywa badaczy: literatury dawnej, literatury romantycznej oraz nowogreckiej) Prowadzenie: prof. A. Nowicka-Jeżowa, prof. M. Kalinowska, z udziałem prof. M. Borowskiej

Cel: Zarys głównych tendencji badawczych humanistyki współczesnej pozwoli wybrać zagadnienia i obszary badawcze omawiane na kolejnych zajęciach.

2. Drogi i bezdroża recepcji tekstu kanonicznego.
Część 1: Reinkarnacje Canzoniere Petrarki pod piórem autorów XV - do XIX w. Prowadzenie: prof. Alina Nowicka-Jeżowa

Seminarium poświęcone „długiemu trwaniu” cyklu poetyckiego Francesca Petrarki Canzoniere (Rerum vulgarium fragmenta) w poezji europejskiej oraz jego oddziaływaniu na kulturę obyczajową i artystyczną. Będziemy rozważać
- przeniesienie tekstu w sferę kultury popularnej i jego konsekwencje (banalizację, stereotypizację, infiltracje pieśni ludowej),
- odrodzenie prestiżu Canzoniere w aspekcie teorii języka volgare (Pietro Bembo),
- regionalne „szkoły” petrarkizmu w Italii,
- petrarkizm polski Jan Kochanowski, Mikołaj Sęp Szarzyński i inni),
- reinterretacje paradygmatu (antypetrarkizm, petrarkizm duchowny),
- kontestację idei Canzoniere w libertyńskiej poezji XVII wieku,
- kontaminacje tekstu z estetyką sentymantalizmu i rokoka w wieku XVIII,
- recepcję cyklu w kręgach romantyzmu niemieckiego oraz w poezji polskiej (krytycy XIX w., A. Mickiewicz, Sonety odeskie).

2. Badanie procesu twórczego na podstawie rękopisów – Mickiewicza, Słowackiego, Herberta.
Prowadzenie: prof. Maria Kalinowska.

Cel:
- Zapoznanie uczestników ze współczesną refeleksją nad procesem twórczym i refleksją nad rękopisem jako dokumentem tego procesu.
- Brudnopis i tekst ostateczny we współczesnych badaniach.
- Tekst główny i jego odmiany?
- Problematyka historycznoliteracka i edytorsko-tekstologiczna.
- Materiał egzemplifikacyjny zostanie dobrany wgodnie z zainteresowaniami badawczymi uczestników.

4. Drogi i bezdroża recepcji tekstu kanonicznego.
Część 2: Bogurodzica w perspektywie historii idei: od średniowiecza do XX wieku Prowadzenie: prof. Alina Nowicka-Jeżowa

Celem zajęć będzie prześledzenie interpretacji hymnu Bogurodzica Dziwica, Bogiem sławiena Maryja... oraz parafraz poetyckich tego utworu w wiekach XV (status polityczny Pieśni), XVI (kontrowersje prostestantów i katolików), XVII i XVIII (poezja rycerska, szczególnie poezja konfederacji barskiej), XIX (parafraza J. Słowackiego w duchu wolnościowym), XX (parafraza K.K. Baczyńskiego; renesans Pieśni w latach Millenium i Solidarności).

5. Problemy geografii kulturowej romantyzmu na przykładzie podróży literackiej.
Prowadzenie: prof. M. Kalinowska

Cel:
- zapoznanie uczestników ze współczesną refleksją nad geografią kulturową romantyzmu na przykładzie piśmiennictwa związanego z podróżą jako czynnością i doświadczeniem historycznym oraz jako gatunkiem literackim,
- najnowsze tendencje w badaniach nad geografią kulturową,
- geografia kulturowa w perspektywie literaturoznawczej oraz interdyscyplinarnej.

6. Problemy przekładu tekstu literackiego. Tłumaczenie jako przedmiot refleksji historycznoliterackiej.
Prowadzenie: prof. M. Borowska

- Cel: zapoznanie uczestników z problematyką translatoryczną na przykłądzie literatury nowogreckiej i jej przekładów.
- Refleksja nad szczególną sytuacją "językową" grecką (istnienie przynajmniej trzech warstw językowych, antycznej, uczonej i potocznej) na przykładach własnych przekładów (Eurypides, Dijenis, Machieras i np. Kazandzakis).
- Analiza wybranych wierszy Kawafisa w 5 przekładach polskich.

7. Grecka literatura nowożytna wobec tradycji (obecność tradycji antycznej i bizantyńskiej)
Prowadzenie: prof. M. Borowska

Cel: zapoznanie uczestników z problematyką badania tradycji kulturowej w literaturze nowogreckiej.
- Analiza dramatów Kazandzakisa o tematyce antycznej i bizantyńskiej (np. Odyseusz, Nikifor Fokas ) w kontekście porównawczym litertaury polskiej nawiązującej do tradycji greckiej: Powrót Odysa Wyspiańskiego oraz Micińskiego W mrokach złotego pałacu).

Rodzaj przedmiotu

ogólnouniwersyteckie

Efekty kształcenia

Po ukończeniu zajęć uczestnik:

Wiedza (zna i rozumie)
WG_03 metodologię badań naukowych w obrębie nauk humanistycznych WK_01 fundamentalne dylematy współczesnej cywilizacji z perspektywy nauk humanistycznych
Umiejętności (potrafi)
UW_01 wykorzystywać wiedzę z różnych dyscyplin nauk humanistycznych do twórczego identyfikowania, formułowania i innowacyjnego rozwiązywania złożonych problemów lub wykonywania zadań o charakterze badawczym, a w szczególności definiować cel i przedmiot badań naukowych w dziedzinie nauk humanistycznych, właściwie rozwijać metody, techniki i narzędzia badawcze oraz twórczo je stosować; formułować hipotezę badawczą oraz wnioskować na podstawie wyników badań naukowych;
UW_02 dokonywać krytycznej analizy i oceny wyników badań naukowych, działalności eksperckiej i innych prac o charakterze twórczym oraz ich wkładu w rozwój wiedzy
UK_03 uczestniczyć w dyskursie naukowym w obrębie nauk humanistycznych UK_04 inicjować debatę
Kompetencje społeczne (jest gotów do)
KK_03 uznania priorytetu wiedzy w rozwiązaniu problemów badawczych, poznawczych i praktycznych, w obrębie dyscyplin humanistycznych, z zachowaniem szacunku dla standardów pracy i debaty naukowej
KK_02 krytycznej oceny własnego wkładu w rozwój danej dyscypliny naukowej oraz prowadzenia dyskusji, formułowania merytorycznych argumentów, wypowiadania swoich racji z zachowaniem szacunku dla innych, prezentuje postawę otwartości na właściwy dla różnych nauk humanistycznych typ refleksji z poszanowaniem odmiennych poglądów

Kryteria oceniania

Kryteria oceniania wraz z opisem wymagań związanych z uczestnictwem w zajęciach, w tym dopuszczalnej liczby nieobecności podlegających usprawiedliwieniu i zasad zaliczania zajęć i przedmiotu (w tym zaliczania poprawkowego) Warunki zaliczenia seminarium:
- systematyczne i aktywne uczestnictwo w seminariach. Dopuszczalna nieobecność na jednych zajęciach w semestrze (4 godz. zajęć);
- znajomość wskazanych tekstów oraz udział w ich interpretacji; - przedstawienie prezentacji dotyczącej wybranego zagadnienia.

Kryteria oceny: znajomość tekstów i literatury przedmiotu, wartość merytoryczna prezentacji i wypowiedzi w dyskusji, systematyczność i efektywność pracy.
Oceny są ustalane przez współprowadzących profesorów na podstawie wartości prezentacji, wypowiedzi w dyskusji i szerzej – aktywności uczestników w całym semestrze.
Studenci i doktoranci nie realizujący wszystkich wymogów mają możliwość zaliczenia przedmiotu podczas indywidualnej rozmowy zaliczeniowej.

Literatura

Literatura
● Fragmenty omawianych dzieł oraz pomocniczej literatury przedmiotu będą określone i udostępnione Studentom

Teksty literackie
1. Średniowiecze i wczesna nowożytność
• Bogurodzica. Opracował J. Woronczak,.wstęp językoznawczy E. Ostrowska, opracowanie muzykologiczne H. Feicht, Wrocław – Warszawa – Kraków 1962, Biblioteka Pisarzów
Polskich, Seria A, nr 1.
• Jan Długosz, Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego, przekład Julia Mrukówna, Księga dziesiąta i jedenasta 1406-1412, Warszawa 1982.
• Francesco Petrarca, Drobne wiersze włoskie. Rerum vulgarium fragmenta, wstęp Piotra Salwy, komentarz Marca Santagaty w adaptacji i opracowaniu zespołu pod redakcją P. Salwy, słowo/obraz/terytoria, Gdańsk 2005.
• Jan Kochanowski, Dzieła wszystkie, t. 4: Pieśni, oprac. R. Mayenowa, K. Wilczewska, B. Otwinowska, M. Cytowska, , Wrocław 1991.
• Jan Andrzej Morsztyn, Utwory zebrane, wyd. Leszek Kukulski, Warszawa 1971.

2. Romantyzm
• Antoni Malczewski, Maria. Powieść ukraińska, oprac. Halina Krukowska, Jarosław Ławski, Białystok 1995.
• Adam Mickiewicz, Dzieła. Wydanie Rocznicowe, Warszawa 1993-2005.
• Adam Mickiewicz, Dzieła poetyckie, t.1: Wiersze, wyd. Rocznicowe 1978-1998, oprac. C. Zgorzelski, Warszawa 1993, s. 217.
• Juliusz Słowacki, Podróż do Ziemi Świętej z Neapolu, w: Maria Kalinowska, Juliusza Słowackiego „Podróż do Ziemi Świętej z Neapolu”. Glosy, Gdańsk 2011.
• Juliusz Słowacki, Poematy. Nowe wydanie krytyczne, oprac. J. Brzozowski, Z. Przychodniak, t. I. Poematy z lat 1828–1839, Poznań 2009.
• Raptularz wschodni Juliusza Słowackiego. Edycja – studia – komentarze, t. I-III, Warszawa 2019.

Literatura przedmiotu (fakultatywna; zostaną wskazane fragmenty do lektury)

1. Średniowiecze i wczesna nowożytność
1.1. Bogurodzica
Aleksander Gieysztor, Spektakl i liturgia – polska koronacja królewska [w:] Kultura elitarna a kultura masowa w Polsce późnego średniowiecza, pod red. B. geremka, Wrocław 1978, s. 923.
Roman Mazurkiewicz, Deesis. Idea wstawiennictwa Bogarodzicy i św. Jana Chrzciciela w kulturze średniowiecznej, Kraków 1994.
Jan Okoń, Święty Wojciech i Bogurodzica jako czynniki kształtowania polskiej świadomości narodowej (do początków renesansu w Polsce), ”Ruch Literacki”, R. XXXIX: 1998 z. 6, s. 700-719).
Jerzy Starnawski, O „Bogurodzicy” w dobie renesansu, reformacji i kontrreformacji [w: ] tenże, Wieki średnie i wiek renesansowy. Studia, Łódź 1996, s. 123-139.
Wiesław Wydra, Dlaczego pod Grunwaldem śpiewano Bogurodzicę?, Bilioteka Literacka Poznańskich Studiów Polonistycznych, T. 28, Poznań 2000.
1. 2.Canzoniere
Fieguth Rolf, Echa petrarkizmu i Petrarki w Erotykach (1779) oraz w Żalach Orfeusza (1783) Franciszka Dionizego Kniaźnina, w: Petrarca a jedność kultury europejskiej. Materiały międzynarodowego zjazdu, Warszawa, 27-29 V 2004. Petrarca e l’unità della cultura europea, red. M. Febbo, P. Salwa, Warszawa 2005, s. 495-507.
Fieguth Rolf, Rozpierzchłe gałązki. Cykliczne i skojarzeniowe formy kompozycyjne w twórczości Adama Mickiewicza, przekł. M. Zieliński, Warszawa 2002.
Jadwiga Kotarska, Petrarkizm w poezji polskiego renesansu i baroku, w: Studia porównawcze o literaturze staropolskiej, red. T. Michałowska i J. Ślaski, Wrocław 1980, s. 29-55.
Urszula Kowalczuk, Odeskie konteksty biografii i twórczości Adama Mickiewicza w pracach historycznoliterackich 2. Połowy XIX wieku, w: Odessa i Morze Czarne jako przestrzeń literacka, red. J. Ławski, N. Maliutina, Białystok-Odessa 2018, s. 244.
Jadwiga Miszalska, Sonet w Polsce od XVI do początków XIX wieku a przekłady z języka włoskiego, „Italica Vratislaviensia”, nr 2: 2010, s. 18–36.
https://www.academia.edu/15652274/Jadwiga_Miszalska_Sonet_w_Polsce_od_XVI_do_poc z%C4%85tk%C3%B3w_XIX_wieku_a_przek%C5%82ady_z_j%C4%99zyka_w%C5%82oski ego
Nowicka-Jeżowa Alina, O petrarkizmie w liryce miłosnej Jana Kochanowskiego uwag kilka. (Trzy studia o petrarkizmie polskim), w: Petrarca a jedność kultury europejskiej. Petrarca e l’unità della cultura europea, red. M. Febbo, P. Salwa, Warszawa 2005, s. 387-404.
A. Nowicka-Jeżowa, Dyskusja z platońską koncepcją miłości w erotyce J.A. Morsztyna, w: Literatura polskiego baroku w kręgu idei, red. A. Nowicka-Jeżowa, M. Hanusiewicz, A. Karpiński, Lublin 1995.
Czesław Zgorzelski, O sonetach odeskich Mickiewicza, „Roczniki Humanistyczne”, IV: 1953, z. 1, Lublin 1955, s. 143-166.
2. Romantyzm
Antoniemu Malczewskiemu w 170 rocznicę pierwszej edycji „Marii”, red. H. Krukowska, Białystok 1997.
Arkadiusz Bagłajewski, Obecność romantyzmu, Lublin 2015.
Marta Białobrzeska, Antoni Malczewski. Literackie mitologizacje biografii, Białystok 2016.
Marek Bieńczyk, Czarny człowiek: Krasiński wobec śmierci, Gdańsk 2001.
Jerzy Borowczyk, Rekonstrukcja procesu filomatów i filaretów 1823-24, Poznań 2012.
Geografia Słowackiego, red. D. Siwicka, M. Zielińska, Warszawa 2012.
Maria Janion, Gorączka romantyczna (kilka wydań).
Maria Janion, Projekt krytyki fantazmatycznej. Szkice o egzystencji ludzi i duchów, Warszawa 1991.
Maria Janion, Maria Żmigrodzka, Romantyzm i historia (kilka wydań).
Przemysław Kaniecki, Lawa, Opowieść o „Dziadach” Adama Mickiewicza, Poznań 2008. Elżbieta Kiślak, Car-trup i Król-Duch. Rosja w twórczości Słowackiego, Warszawa 1991. Roman Koropeckyj, Adam Mickiewicz. Życie romantyka, przeł. M. Glasenapp, Warszawa 2013.
Krzysztof Korotkich, Wyobraźnia apokaliptyczna Juliusza Słowackiego, Białystok 2011. Halina Krukowska, „Pan Tadeusz” jako poezja czysta. Studia i szkice o Mickiewiczu, Białystok 2016.
Jarosław Ławski, Ironia i mistyka: doświadczenia graniczne wyobraźni poetyckiej Juliusza Słowackiego, Białystok 2005.
Marta Piwińska, Legenda romantyczna i szydercy, Warszawa 1973.
Prelekcje paryskie Adama Mickiewicza wobec tradycji kultury polskiej i europejskiej. Próba nowego spojrzenia, red. M. Kalinowska, J. Ławski, M. Bizior-Dombrowska, Warszawa 2011.
Problemy polskiego romantyzmu, seria I-III, red. M. Żmigrodzka, Z. Lewinówna, Wrocław 1971-1974-1981.
Romantyzm i nowoczesność, red. M. Kuziak, Kraków 2009.
Romantyzm środkowoeuropejski w kontekście postkolonialnym, cz. 1, pod red. M. Kuziaka, B. Nawrockiego, Warszawa 2016, cz. 2, pod red. M. Kuziaka, B. Maciejewskiego, Kraków 2016.
Romantyzm w lustrze postmodernizmu (i odwrotnie), pod red. W. Hamerskiego, M.
Kuziaka, S. Rzepczyńskiego, Warszawa 2014.
Jarosław Marek Rymkiewicz, publikacje od Aleksander Fredro jest w złym humorze, Warszawa 1977.… do ostatnich prac o romantyzmie.
Magdalena Siwiec, Orfeusz romantyków, Kraków 2002.
Marek Troszyński, Alchemia rękopisu. „Samuel Zborowski”, Warszawa 2017.
Trzynaście arcydzieł romantycznych, red. E. Kiślak i M. Gumkowski, Warszawa 1996.
Jan Zieliński, SzatAnioł. Powikłane życie Juliusza Słowackiego (Warszawa: Świat Książki, 2000, 44 – 48).
Leszek Zwierzyński, Wyobraźnia akwatyczna Mickiewicza, Katowice 1998
Maria Żmigrodzka, Przez wieki idąca powieść. Wybór pism o literaturze XIX i XX wieku, oprac. M. Kalinowska, E. Kiślak, Warszawa 2002.

3.Rozprawy poddane pod dyskusję (propozycja wstępna, zostanie przystosowana do zainteresowań uczestników)

Ernst Robert Curtius, Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, przeł. A. Borowski, Kraków: Universitas, 1997 [lub w: Topika, „Pamiętnik Literacki” 1972, z. 1] Paweł Dybel, Oblicza hermeneutyki, Kraków 2012.
Hans-Georg Gadamer, Symbol i alegoria, , przeł. M. Łukasiewicz, [w:] Symbole i symbolika, wyb. i wstęp Michał Głowiński, Warszawa , 1991
Tenże, Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej, przeł. B. Baran, Warszawa 2004, 2007, 2013.
Georg Lakoff., Metafory w naszym życiu, przeł. T.P.Krzeszowski, Warszawa 1988 (lub inne wydania) Liryka polska. Interpretacje, pod red. Jana Prokopa, Janusza Sławińskiego, Kraków 1966, Gdańsk 2002.
Liryka polska XX wieku. Analizy i interpretacje, red. Danuta Opacka-Walasek, Elżbieta Dutka, Serie czwarta i piąta, Katowice , 2010.
Arthur Oncken Lovejoy, Wielki łańcuch bytu. Studium pewnej historii idei,
Z dodaniem tekstów „Historiografia idei”, „Obecne stanowiska i przeszła historia” oraz „Refleksje o historii idei”, Gdańsk, 2009. Kraków: „Znak”
„Przegląd Filozoficzno-Literacki”, 2(23): 2009, . Literatura i etyka (studia Wayne Booth, Marthy Nussbaum).
Pracownia Herberta. Studia nad procesem tekstotwórczym, red. Mateusz Antoniuk, Kraków 2017.
Paul Ricoeur, Egzystencja i hermeneutyka. Rozprawy o metodzie, wybór, oprac. S. Cichowicz, przeł.
Ewa Bieńkowska i Halina Bortnowska, Warszawa 1975.
Elżbieta Rybicka, Geopoetyka. Przestrzeń i miejsce we współczesnych teoriach i praktykach literackich, Kraków 2014.
Sztuka interpretacji, wybór i opracowanie Henryk Markiewicz, Wrocław: Ossolineum, 1971, 1973; Kraków2011)
„Tekstualia”, 1 (48): 2017: „Granice nadinterpretacji” (Studia Żnety Nalewajk, Williego van Peera, Ewy Paczoskiej, Ewy Szczęsnej, Marcina Czardybona, Pawła Bema, Tomasza Wiśniewskiego, Anny Spólnej, Elizy Kąckiej).
Georges Poulet, Metamorfozy czasu, Warszawa 1977.

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 3700-AL-TKWB-II-OG w USOSweb