Świadomość zwierząt pozaludzkich 3700-AL-SZP-QPR
Kurs podzielony jest na trzy części.
W pierwszej części, zajmiemy się analizą Nowojorskiej Deklaracji na temat Świadomości Zwierząt, porównaniem jej z wcześniejszą i badaniami przytaczanymi jako argumenty za tezami nowej deklaracji. Zastanowimy się nad tym, jakie paradygmaty eksperymentalne posłużyły do ustalenia, czy dany gatunek jest świadomy, jakie wyznaczniki neuronalne i behawioralne traktowane są jako „dowód na świadomość” i czy interpretacje nowych badań są przekonujące. Omówimy też jakie konsekwencje praktyczne przyniosło przyjęcie deklaracji z Cambridge i jakich w związku z tym moglibyśmy się spodziewać po deklaracji Nowojorskiej.
W drugiej części kursu skupimy się na sceptycznym podejściu do przypisywania zwierzętom świadomości. Omówimy krytyczne komentarze do deklaracji Nowojorskiej, a także inne teksty wskazujące na głębokie trudności metodologiczne badań nad świadomością zwierząt. Szczególnie dokładnie omówimy przypadki, które wzbudziły najbardziej burzliwą dyskusję, czyli insekty i ryby.
Ostatnia część kursu będzie miała charakter bardziej teoretyczny i filozoficzny. Omówimy autorów, którzy próbują zrekonstruować ewolucyjną historię świadomości (Birch, Veit, Godfrey-Smith), a także dyskusję na temat wymiarów świadomości i tego, który z nich może być ewolucyjnie pierwotny.
Na koniec wrócimy do etycznego wymiaru badań nad świadomością zwierząt i zastanowimy się, jaką rolę powinny one odgrywać w działaniach aktywistycznych i kształtowaniu polityk.
Po zakończeniu zajęć osoby studenckie powinny zyskać dobrą orientację we współczesnych badaniach nad świadomością zwierząt pozaludzkich od strony metodologicznej i filozoficznej, być w stanie świadomie uczestniczyć w sporach dotyczących poprawy poziomu ochrony różnych gatunków i śledzić rodzącą się naukę o ewolucji świadomości.
Rodzaj przedmiotu
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
K_W02, zna i stosuje terminologię nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych
Efekt zajęciowy: zna i stosuje terminologię psychologiczną, neurobiologiczną i filozoficzną dotyczącą świadomości zwierząt pozaludzkich
K_W03, zna i rozumie zależności pomiędzy dyscyplinami nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych
Efekt zajęciowy: zna i rozumie zależności między odkryciami etologicznymi i biologicznymi a filozoficznymi teoriami świadomości zwierząt pozaludzkich
K_W04, zna i stosuje metody analizy i interpretacji tekstów naukowych
Efekt zajęciowy: analizuje i interpretuje raporty z badań empirycznych dotyczących świadomości i samoświadomości zwierząt pozaludzkich
K_W05, ma wiedzę o najnowszych metodach badań interdyscyplinarnych w naukach humanistycznych, społecznych i przyrodniczych
Efekt zajęciowy: ma wiedzę o najnowszych interdyscyplinarnych badaniach dotyczących zdolności kognitywnych zwierząt pozaludzkich, a szczególnie ich świadomości i samoświadomości
K_U01, potrafi samodzielnie selekcjonować informacje pochodzące z różnych źródeł naukowych, popularnonaukowych, publicystycznych i innych oraz dokonać ich krytycznej oceny
Efekt zajęciowy: potrafi samodzielnie porównywać popularnonaukowe doniesienia na temat zdolności poznawczych zwierząt z faktycznymi raportami z badań i oceniać ich wiarygodność
K_U08, potrafi samodzielnie zanalizować tekst naukowy z dziedziny nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych w języku polskim oraz w wybranym języku obcym
Efekt zajęciowy: potrafi przeczytać, zreferować i skomentować wybrany z literatury kursowej tekst dotyczący filozoficznych lub etologicznych badań nad świadomością zwierząt pozaludzkich w języku angielskim
K_U10, potrafi przygotować wystąpienie ustne, uwzględniając potrzeby odbiorców
Efekt zajęciowy: potrafi przedstawić krótki referat z tekstu kierowany do osób studenckich niespecjalizujących się w tematyce świadomości zwierząt pozaludzkich
K_K02, jest gotów do dynamicznego rozwoju naukowego w obrębie nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych oraz śledzi nowe metody i paradygmaty badawcze
Efekt zajęciowy: jest gotów do prowadzenia dyskusji na temat potencjalnych zmian w podejściu politycznym i prawnym do zwierząt pozaludzkich w kontekście nowych odkryć dotyczących ich świadomości i śledzenia owych odkryć
K_K06, szanuje dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze
Efekt zajęciowy: dzięki omówieniu wcześniej nieznanych możliwości kognitywnych zwierząt występujących w polskiej przyrodzie, osoba studencka zyskuje dodatkową motywację do ochrony naszego naturalnego dziedzictwa
K_K07, ma poszanowanie dla różnorodności kulturowej i przyrodniczej
Efekt zajęciowy: osoba studencka poznaje bogactwo przykładów imponujących zdolności kognitywnych zwierząt i rozumie, że do ich przetrwania niezbędne jest zachowanie różnorodnych nisz ekologicznych tych gatunków; rozumie również znaczenie antropomorfizmu w badaniach nad świadomością i konieczność przyjmowania różnorodnych perspektyw badawczych
K_K09, podejmuje działania zmierzające do ochrony przyrody
Efekt zajęciowy: osoba studencka potrafi uzasadniać postulaty zmierzające do zwiększenia poziomu ochrony różnych gatunków zwierząt pozaludzkich dzięki pogłębionej refleksji nad ich zdolnościami kognitywnymi i jest motywowana do występowania w obronie przyrody.
Kryteria oceniania
Podstawą oceny będą referaty, które powinny klarownie przedstawić główne tezy zadanego tekstu, streścić argumentację, zawierać samodzielny komentarz, a także wprowadzić grupę do dyskusji. Ocena może być podwyższona, jeśli studenci będą wykazywać się znajomością i zrozumieniem zadanych tekstów i zagadnień w dyskusji.
Forma zaliczenia: zaliczenie na ocenę, 2 krótkie referaty z tekstów zadanych na zajęcia, aktywność w dyskusji
Liczba godzin z bezpośrednim udziałem nauczycielki: 30
Liczba godzin samodzielnej pracy (przygotowywanie prezentacji, czytanie tekstów na zajęcia, konsultacje): 45
Literatura
Literatura polecana (część pozycji będzie omawiana na zajęciach):
Andrews, K. (2024). “All animals are conscious”: Shifting the null hypothesis in consciousness science. Mind & Language, 39(3), 415–433. https://doi.org/10.1111/mila.12498
Anthoney, N., Tainton-Heap, L. A. L., Luong, H., Notaras, E., Kewin, A. B., Zhao, Q., Perry, T., Batterham, P., Shaw, P. J., & Van Swinderen, B. (2023). Experimentally induced active and quiet sleep engage non-overlapping transcriptional programs in Drosophila. https://doi.org/10.7554/eLife.88198.2
Bacqué-Cazenave, J., Cattaert, D., Delbecque, J.-P., & Fossat, P. (2017). Social harassment induces anxiety-like behaviour in crayfish. Scientific Reports, 7(1), 39935. https://doi.org/10.1038/srep39935
Barr, S., & Elwood, R. W. (2024). Trade-Offs between Avoidance of Noxious Electric Shock and Avoidance of Bright Light in Shore Crabs Are Consistent with Predictions of Pain. Animals, 14(5), 770. https://doi.org/10.3390/ani14050770
Barron, A. B., & Klein, C. (2016). What insects can tell us about the origins of consciousness. Proceedings of the National Academy of Sciences, 113(18), 4900–4908. https://doi.org/10.1073/pnas.1520084113
Bayne, T., Seth, A. K., Massimini, M., Shepherd, J., Cleeremans, A., Fleming, S. M., Malach, R., Mattingley, J. B., Menon, D. K., Owen, A. M., Peters, M. A. K., Razi, A., & Mudrik, L. (2024). Tests for consciousness in humans and beyond. Trends in Cognitive Sciences, 28(5), 454–466. https://doi.org/10.1016/j.tics.2024.01.010
Billard, P., Clayton, N. S., & Jozet-Alves, C. (2020). Cuttlefish retrieve whether they smelt or saw a previously encountered item. Scientific Reports, 10(1), 5413. https://doi.org/10.1038/s41598-020-62335-x
Birch, J., Broom, D. M., Browning, H., Crump, A., Ginsburg, S., Halina, M., Harrison, D., Jablonka, E., Lee, A. Y., Kammerer, F., Klein, C., Lamme, V., Michel, M., Wemelsfelder, F., & Zacks, O. (2022). How Should We Study Animal Consciousness Scientifically? Journal of Consciousness Studies, 29(3–4), 8–28. https://doi.org/10.53765/20512201.29.3.008
Crook, R. J. (2021). Behavioral and neurophysiological evidence suggests affective pain experience in octopus. iScience, 24(3), 102229. https://doi.org/10.1016/j.isci.2021.102229
Crump, A., Gibbons, M., Barrett, M., Birch, J., & Chittka, L. (2023). Is it time for insect researchers to consider their subjects’ welfare? PLOS Biology, 21(6), e3002138. https://doi.org/10.1371/journal.pbio.3002138
Feinberg, T. E., & Mallatt, J. M. (2016). The Ancient Origins of Consciousness: How the Brain Created Experience. The MIT Press. https://doi.org/10.7551/mitpress/10714.001.0001
Franks, B., Gaffney, L. P., Graham, C., & Weary, D. M. (2023). Curiosity in zebrafish (Danio rerio)? Behavioral responses to 30 novel objects. Frontiers in Veterinary Science, 9, 1062420. https://doi.org/10.3389/fvets.2022.1062420
Freiburger, T., Miller, N., & Skinner, M. (2024). Olfactory self-recognition in two species of snake. Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences, 291(2020), 20240125. https://doi.org/10.1098/rspb.2024.0125
Galpayage Dona, H. S., Solvi, C., Kowalewska, A., Mäkelä, K., MaBouDi, H., & Chittka, L. (2022). Do bumble bees play? Animal Behaviour, 194, 239–251. https://doi.org/10.1016/j.anbehav.2022.08.013
Ginsburg, S., Jablonka, E., & Zeligowski, A. (2019). The evolution of the sensitive soul: Learning and the origins of consciousness. The MIT press.
Godfrey-Smith, P. (2020). Metazoa: Animal life and the birth of the mind (First edition). Farrar, Straus and Giroux.
Godfrey-Smith, P. (2024). Inferring Consciousness in Phylogenetically Distant Organisms. Journal of Cognitive Neuroscience, 36(8), 1660–1666. https://doi.org/10.1162/jocn_a_02158
Gutfreund, Y. (2024). Neuroscience of animal consciousness: Still agnostic after all. Frontiers in Psychology, 15, 1456403. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2024.1456403
Key, B. (2015). Fish do not feel pain and its implications for understanding phenomenal consciousness. Biology & Philosophy, 30(2), 149–165. https://doi.org/10.1007/s10539-014-9469-4
Kohda, M., Bshary, R., Kubo, N., Awata, S., Sowersby, W., Kawasaka, K., Kobayashi, T., & Sogawa, S. (2023). Cleaner fish recognize self in a mirror via self-face recognition like humans. Proceedings of the National Academy of Sciences, 120(7), e2208420120. https://doi.org/10.1073/pnas.2208420120
Low, P., Panksepp, J., Reiss, D., Edelman, D., Van Swinderen, B., & Koch, C. (2012). The Cambridge Declaration on Consciousness. Francis Crick Memorial Conference.
Nieder, A., Wagener, L., & Rinnert, P. (2020). A neural correlate of sensory consciousness in a corvid bird. Science, 369(6511), 1626–1629. https://doi.org/10.1126/science.abb1447
Veit, W. (2023). A philosophy for the science of animal consciousness (First edition). Routledge.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: