Słowo i cielesność w wybranych tekstach literackich 3700-AL-SC-QHU
Kurs interdyscyplinarny, łączący literaturoznawstwo z filozofią. Jego jest analiza wybranych tekstów poetyckich i dramatycznych (Szekspir, angielscy poeci metafizyczni, Hopkins, Eliot, Szymborska) w perspektywie współczesnej myśli fenomenologicznej Jeana-Luca Mariona, Michela Henry’ego i Michela Merleau-Ponty’ego. Kluczową rolę w tej tradycji filozoficznej odgrywa rozróżnienie pomiędzy ciałem materialnym (fr. corps, ang. body), które nie doznaje siebie ani otaczających go ciał, i żywą, „cierpiętliwą” cielesnością (fr. chair, ang. flesh), która doznaje tak siebie, jak i otaczającej jej rzeczywistości. Jean Luc Marion definiuje cielesność jako jeden z rodzajów fenomenu nasyconego. Z zagadnieniem cielesności łączy się ściśle pojęcie wcielenia. Byt „wcielony” oznacza nie tyle przebywanie w ciele, co bycie w-cielesności. W tym punkcie współczesna fenomenologia nawiązuje do centralnego dogmatu chrześcijaństwa, jakim jest nauka o Logosie jako drugiej osobie Boskiej i Wcieleniu Chrystusa. W wierszach Johna Donne’a, George’a Herberta, G.M. Hopkinsa i T.S. Eliota, tłumaczonych na polski przez Barańczaka i Miłosza, poszukamy odpowiedzi na pytania: czym dla tych poetów jest wcielenie? jak podmiot liryczny opisuje doświadczenie bytu cierpiącego, który odczuwa wrażenia związane z cielesnością? Lekturę poezji Donne’a skonfrontujemy z filmem Dowcip z 2001 roku, będącym swoistym komentarzem do nieusuwalnej sprzeczności pomiędzy słowem a niewyrażalnym cierpieniem. Szczegółowej analizie poddamy także język najbardziej „krwistej” i „mięsistej” sztuki Williama Szekspira, czyli Tragedii Makbeta. Będziemy również zapoznawać się z ikonografią Wcielenia (motywy Zwiastowania i Męki w malarstwie europejskim).
Rodzaj przedmiotu
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
Po zakończeniu kursu student zdobędzie następujące wiadomości i umiejętności.
Wiedza
• Absolwent zna i stosuje różne metody analizy i interpretacji dzieł artystycznych;
• zna współcześnie stosowane metody interpretacji tekstów kultury,
a w szczególności:
posiada wiedzę na temat słowa/ Logosu oraz ciała/ cielesności i koncepcji wcielenia w tekstach literackich;
zna teksty filozoficzne i teologiczne odnoszące się do kwestii cielesności i wcielenia.
Umiejętności
• potrafi samodzielnie dobrać i zastosować odpowiednie narzędzia badawcze do analizy dzieł sztuki oraz tekstów naukowych i materiałów wizualnych;
• wykorzystuje interdyscyplinarne metody i narzędzia badawczych do analizy zjawisk kultury;
• potrafi samodzielnie zanalizować tekst naukowy z dziedziny nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych w języku polskim oraz w wybranym języku obcym
w szczególności:
potrafi samodzielne analizować teksty literackie; wykorzystuje opracowania krytyczne i teksty filozoficzne do pogłębionej interpretacji poezji i dramatu;
posiada umiejętność krytycznego czytania tekstów teoretycznych na temat poezji i dramatu.
Kompetencje
• jest gotów do dynamicznego rozwoju naukowego w obrębie nauk humanistycznych, społecznych i oraz śledzi nowe metody i paradygmaty badawcze.
Kryteria oceniania
Ocena na końcowa będzie wypadkową nast. ocen cząstkowych:
25% aktywność w czasie zajęć
20% dwie krótkie (do 500 słów) wypowiedzi pisemne w trakcie semestru
25% praca semestralna (max. 1000 słów)
30% kolokwium ustne (włączając rozmowę nt. pracy semestralnej)
Literatura
• Donne, John. „Hymn do Boga, mego Boga w czas choroby”, „Sonet XIII”; tłum. Stanisław Barańczak;
• Eliot, T. S. Cztery kwartety, tłum. Przemysław Boczkowski;
• Herbert, George. wybrane wiersze z tomu Świątynia („Ołtarz”, „Dziękczynienie”, „Utrapienie”, „Miłość” (3)), tłum. Stanisław Barańczak;
• Hopkins, G.M. „Pustułka”; tłum. Stanisław Barańczak;
• Prolog Ewangelii wg. Św. Jana;
• Shakespeare, William. Tragedia Makbeta, tłum. Maciej Słomczyński;
• Szymborska, Wisława. “Cebula”.
Literatura pomocnicza:
• Gołębiowska, Maria, ”Sensotwórcza rola ciała w samopoznaniu według Maurice’a Merleau-Ponty’ego”, Teksty drugie 2004, 1-2: 237-251.
• Grzegorzewska, Małgorzata, „O cierpieniu i chorobie w poezji Johna Donne’a”, Literatura piękna i medycyna, red. Maciej Ganczar, Piotr Wilczek, Tyniec 2015, 15-28.
• Grzegorzewska, Małgorzata, „Pięć ran. O teologii cierpienia choroby w The Temple George’a Herberta”, Fragmenty dyskursu maladycznego, red. Maciej Ganczar, Ireneusz Gielata, Monika Ładoń, Gdańsk 2019, 108-126.
• Grzegorzewska, Małgorzata, Światłocienie. Osiem odsłon Słowa w literaturze brytyjskiej od Hopkinsa do Hughesa, Wydawnictwo Homini, Tyniec 2016 (fragmenty).
• Henry, Michel Wcielenie. Filozofia ciała, tłum. Małgorzata Frankiewicz, Tyniec 2013.
• Marion, J.-L., Będąc danym. Esej z fenomenologii donacji, tłum. Wojciech Starzyński, Warszawa 2007, (fragmenty).
• Murawska, Monika. Filozofowanie z zamkniętymi oczami. Fenomenologia ciała Michela Henry’ego, Monografie FNP, Wrocław 2011.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: