Rodzina w tekstach kultury 3700-AL-RTK-OG

Temat mieści się w nurcie moich laboratoriów kulturoznawczych, w których badamy ze studentami obecność pewnych zjawisk czy zachowań społecznych w czterech systemach kulturowych (polityka, nauka, sztuka i religia - quadrivium cywilizacyjne). Tym razem chciałbym prześledzić w tej samej konwencji fenomen rodziny.
Kurs stanowi laboratorium kulturowe, w którym studenci badają reprezentacje rodziny jako zjawiska cywilizacyjnego w tekstach kultury. Znajduje ono wiele zapisów w zróżnicowanych dokumentach, zwyczajach, prawach, w etyce, gospodarce, nauce i przejawach twórczości, i to na przestrzeni całych dziejów ludzkości, i ich studiowanie może być dobrą szkołą uświadamiania tego aspektu cywilizacji, i zachętą do interdyscyplinarnego myślenia.
Studenckie obserwacje fenomenu rodziny będą przyporządkowywane do jednego z czterech systemów kulturowych: sztuki, religii, nauki lub polityki.
1. Rodzina w malarstwie i ikonografii, w teatrze, filmie, literaturze dziecięcej, młodzieżowej i dla dorosłych. Poezja, literatura ustna, przysłowia.
2. Rodzina w doktrynach religijnych i rytuałach (religia).
- Teksty święte: Biblia, Koran, Wedy – genealogie, relacje rodzinne;
- Rodzina jako wspólnota duchowa: święta rodzina, błogosławieństwa, żałoba;
- Zakazy i nakazy religijne wobec kobiet i dzieci; rola ojcostwa w duchowości;
- Instytucje: małżeństwo sakramentalne, chrzest, dziedziczenie duchowe.
3. Rodzina w socjologii, psychologii, demografii (nauka).
- Teorie socjologiczne: przemiany modelu rodziny, rodzina jako instytucja społeczna;
- Psychologia więzi: teoria przywiązania, relacje pokoleniowe, rozwody;
- Antropologia pokrewieństwa, rytuały przejścia, adopcja, samotne rodzicielstwo;
- Analiza językowa: frazeologia rodzinna, przysłowia, metafory relacji.

4. Rodzina w konstytucjach, ustawach, programach politycznych i debacie publicznej (polityka).
- Prawo rodzinne: małżeństwo, rozwód, opieka, prawa dziecka;
- Polityka prorodzinna i demograficzna: programy wsparcia rodzin, edukacja;
- Spory ideologiczne: definicja rodziny w ustroju, relacje państwo–rodzina;
- Rodzina jako symbol tożsamości narodowej i ideologia społeczna.
Zajęcia obejmują gromadzenie przykładów (laboratorium), ich przyporządkowanie i interpretację (ćwiczenia) oraz końcowe ujęcie teoretyczne (konwersatorium). Efektem końcowym jest esej naukowy.

Rodzaj przedmiotu

ogólnouniwersyteckie

Koordynatorzy przedmiotu

Andrzej Dąbrówka

Efekty kształcenia

Wiedza: zna podstawową terminologię nauk humanistycznych (K_W01), rozpoznaje systemy kulturowe (K_W05);
Umiejętności: analizuje teksty kultury (K_U02), formułuje problemy badawcze (K_U03), prezentuje wyniki pracy akademickiej (K_U06);
Kompetencje społeczne: docenia różnorodność form rodzinnych (K_K08), rozumie ich kulturowe uwarunkowania (K_K09).

Kryteria oceniania

Aktywność na zajęciach, prezentacje i udział w analizach, esej końcowy z interpretacją kulturową motywu rodziny. Nieobecności muszą być uzupełnione w uzgodnionej formie.

Literatura

Oto lista wybranych opracowań naukowych do studiowania tematyki rodziny w kontekście kultury, społeczeństwa i cywilizacji:
1. Peter Laslett, The World We Have Lost: Further Explored
Klasyczna analiza transformacji rodziny od wspólnot wiejskich do społeczeństw industrialnych. Podstawowa pozycja w historii demograficznej i społecznej.
2. Philippe Ariès, Historia dzieciństwa i rodziny w czasach ancien régime'u
Ariès pokazuje, jak zmieniało się postrzeganie dzieci i struktury rodzinne w Europie od średniowiecza do XVIII wieku.
3. David I. Kertzer, History of the European Family (3 tomy)
Imponujące kompendium obejmujące wieki od późnego antyku do współczesności. Zawiera teksty różnych badaczy i bogate ujęcie interdyscyplinarne.
4. André Burguière (red.), A History of the Family. Volume I–II (wyd. Harvard University Press)
Monumentalna francuska synteza, łącząca socjologię, demografię i antropologię rodziny.
5. Stephanie Coontz, The Way We Never Were: American Families and the Nostalgia Trap
Krytyczne podejście do mitów o „tradycyjnej rodzinie” w kulturze amerykańskiej, z bogatym tłem historycznym.
6. Jacqueline Heinen, Rodzina w społeczeństwie europejskim: przemiany i kontrowersje
Praca analizuje m.in. ewolucję modelu patriarchalnego, przemiany ról płciowych, rozwody, związki nieformalne – z perspektywy europejskiej.
7. Tamara Kohn & Máire Ní Mhaonaigh (red.), Explorations in the Anthropology of the Family
Antropologiczne ujęcie rodziny jako dynamicznej formy kulturowej w różnych społeczeństwach.
8. Nancy Cott, Public Vows: A History of Marriage and the Nation
Historyczne i polityczne tło instytucji małżeństwa w kontekście kształtowania się nowoczesnych państw.
9. Jerzy Wojciechowski, Rodzina w Europie. Zmiany formy i funkcji
Polska praca porządkująca przemiany rodziny w ujęciu socjologicznym i historycznym – dobre źródło dydaktyczne.
10. Przykładowe studia specjalistyczne
- Pierre Bourdieu, Zmysł praktyczny – teoria kapitału kulturowego i rodzinnego;
- Anthony Giddens, Przemiany intymności – transformacje nowoczesnych form relacji rodzinnych;
- Norbert Elias, O procesie cywilizacji – relacje rodzinne w kontekście formowania obyczajów;
- Arlie Hochschild, The Second Shift – analiza podziału obowiązków domowych w rodzinach pracujących;
- Janusz Korczak, Jak kochać dziecko – pedagogika relacji rodzinnych;
- Margaret Mead, Kultura i tożsamość – antropologiczne spojrzenie na różne formy rodzin;
- - Eva Illouz, Cold Intimacies – kulturowe i emocjonalne aspekty życia rodzinnego w społeczeństwie późnej nowoczesności.

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 3700-AL-RTK-OG w USOSweb