Pamięć środowiskowa – rozpoznania, perspektywy i narracje pozaludzkie 3700-AL-PSRP-qZS
Prowadzone przez dr biologii specjalizującą się w pracy nad świadectwami Zagłady interdyscyplinarne zajęcia „Pamięć środowiskowa – rozpoznania, perspektywy i narracje pozaludzkie” uwzględniające perspektywy nauk przyrodniczych i humanistycznych wprowadzają studentów w mnogość konotacji związanych z coraz częściej spotykanym terminem „pamięci środowiskowej” (environmental memory). Łącząc podejścia z obszaru badań nad pamięcią, biologii oraz humanistyki środowiskowej, rozważane będą różnokierunkowe konceptualizacje tej kategorii, nieposiadającej dotąd jednoznacznej definicji. Forma zajęć zakłada dyskusje z zaproszonymi specjalistami/kami, których celem będzie próba zbliżenia się do innych niż antropocentryczna perspektyw w narracjach pamięci i postpamięci oraz perspektywa relacji między ludźmi a innymi zwierzętami, roślinami, mikrobami w projektowaniu przestrzeni w kontekście pamięci.
W trakcie zajęć zajmiemy się zestawem tematów mających na celu rozpoznanie istniejących kierunków myślenia o pamięci środowiskowej, m.in.:
- roli przyrody jako nośnika pamięci – symbolicznego i materialnego,
- możliwości pamiętania przez przyrodę i problemowi antropomorfizacji,
- wspomnieniach o utraconym środowisku,
- historii Zagłady z włączeniem nowych perspektyw: w tym: posthumanistycznej, środowiskowej, humanistyki ekologicznej, teorii tożsamości miejsca, pamięci sensorycznej
- motywów pozaludzkich w indywidualnych świadectwach i wspomnieniach, w tym przyrody jako schronienia
- przestrzeniom genocydu i ekocydu,
- wpływie upamiętnień na środowisko i możliwym upamiętnieniom środowiskowym,
- współczesnej pamięci o katastrofach środowiskowych,
- dążenia do przekraczania antropocentryzmu w badaniach nad pamięcią,
- pamięci bardziej-niż-ludzkiej i wielogatunkowej,
- sprawczości przyrody w kontekście ludzkiej pamięci.
Studenci zachęcani są do krytycznej lektury proponowanej literatury oraz kształtowania własnej interpretacji terminu „pamięć środowiskowa”. Na podstawie dyskutowanych przykładów wspólnie zastanawiać będziemy się nad powodami „zwrotu ku przyrodzie” w myśleniu o pamięci, jak również procesem kształtowania się pojęć pomiędzy dyscyplinami.
Rodzaj przedmiotu
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Po zakończeniu zajęć student:
- ma poszerzoną i pogłębioną wiedzę o miejscu i roli nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych w kulturze (K_W01)
- zna i stosuje terminologię nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych (K_W02)
- zna i rozumie zależności pomiędzy dyscyplinami nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych (K_W03)
- zna i stosuje metody analizy i interpretacji tekstów naukowych (K_W04)
- ma wiedzę o najnowszych metodach badań interdyscyplinarnych w naukach humanistycznych, społecznych i przyrodniczych (K_W05)
- potrafi samodzielnie dobrać i zastosować odpowiednie narzędzia badawcze do analizy dzieł sztuki oraz tekstów naukowych i materiałów wizualnych (K_U02)
- potrafi samodzielnie sformułować problem badawczy w zakresie nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych (K_U04)
- wykorzystuje interdyscyplinarne metody i narzędzia badawczych do analizy zjawisk kultury K_U05
- przygotowuje prace pisemne spełniające wymogi stawiane pracom akademickim z wykorzystaniem narzędzi cyfrowych oraz z zachowaniem zasad ochrony własności intelektualnej (K_U07)
- potrafi samodzielnie zanalizować tekst naukowy z dziedziny nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych w języku polskim oraz w wybranym języku obcym (K_U08)
- jest gotów do dynamicznego rozwoju naukowego w obrębie nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych oraz śledzi nowe metody i paradygmaty badawcze (K_K02)
- ma kompetencje w zakresie wyboru najwłaściwszych środków służących do realizacji samodzielnie podjętych zadań (K_K03)
- jest gotów do podejmowania działań zmierzających do ochrony dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego (K_K04)
- szanuje zasady tolerancji i wykazuje wrażliwość wobec różnic kulturowych (K_K05)
- szanuje dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze (K_K06)
- ma poszanowanie dla różnorodności kulturowej i przyrodniczej (K_K07)
- podejmuje działania zmierzające do ochrony przyrody (K_K09)
Kryteria oceniania
Na ocenę końcową składa się frekwencja, przygotowanie do zajęć, udział w dyskusji oraz esej końcowy – indywidualna interpretacja terminu „pamięć środowiskowa”.
Frekwencja (100% obecność, pod warunkiem dobrej aktywności, podwyższa ocenę o pół stopnia. Więcej niż 2 nieobecności, niezależnie od ich przyczyny, muszą zostać nadrobione w formie uzgodnionej z wykładowczynią: eseju lub indywidualnej rozmowy wokół lektur.)
Aktywność (częstotliwość i jakość wypowiedzi z poszanowaniem innych uczestników dyskusji, wykazanie się znajomością zadanych lektur)
Umiejętność analizy i interpretacji oraz samodzielnego i krytycznego myślenia na temat poruszanych w niej problemów.
Esej końcowy – interpretacja terminu „Pamięć środowiskowa”
Literatura
Wybór literatury zalecanej stanowi w większości fragmenty (lista lektur obowiązkowych przekazana zostanie na początku semestru):
• Baratay, E. (2015) Zwierzęcy punkt widzenia, Warszawa (fragment: Spisać historię Innego, 33-55)
• Bauman, W. (2015). Facing the death of nature: Environmental memorials to counter despair. Tikkun, 30(2), 20–22.
• Blackbourn, D. (2006) The Conquest of nature. Water, landscape and the making of modern Germany, New York/London (fragment)
• Buell, L.(2017). Uses and Abuses of Environmental Memory. (In:) Hartman, Steven (ed.). Contesting Environmental Imaginaries. Nature and Counternature in a Time of Global Change. Leiden: Brill, 93-116.
• Charlesworth, A., Addis, M. (2002). Memorialization and the Ecological Landscapes of Holocaust Sites: The cases of Plaszow and Auschwitz-Birkenau. Landscape Research, 27(3), 229-251.
• Cole, T. (2016) Holocaust Landscapes, Bloomsbury , fragmenty
• Craps S. et al. (2017). Memory studies and the Anthropocene: A roundtable. Memory Studies, 11(4), 498-515.
• Didi-Huberman, G. (2014). Kora. Gdańsk: Wydawnictwo w Podwórku.
• Dołowy, P. (2013) Pamięć jest wolnością. Wolność w ciele w MOCAK Forum, nr 2 [7]
• Fink, I. (2004) Podróż, Warszawa (fragmenty)
• Gańko, A., Wandzel, A. (2018). Chwasty i ruiny. O związkach krajobrazu i pamięci w projekcie Chwasty Karoliny Grzywnowicz. Przegląd Humanistyczny, 62 (1), 105-120.
• Gigliotti, S., J. Golomb, C. Steinberg Gould (2013) Ethics, Art, and Representations of the Holocaust: Essays in Honor of Berel Lang, London
• Heath-Kelly, C. (2018). Survivor trees and memorial groves: Vegetal commemoration of victims of terrorism in Europe and the United States. Political Geography, 64(3), 63–72.
• Jarzyna, A. (2016) W oku konia. Horyzonty biografii, Polonistyka. Innowacje, nr 3
• Kaczmarek O. (2017). Las. (W:) J. Kowalska-Leder, P. Dobrosielski, I. Kurz, M. Szpakowska (red.). Ślady Holokaustu w imaginarium kultury polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej 2017.
• Kennedy, R. (2017). Multidirectional eco-memory in an era of extinction. Colonial whaling and indigenous dispossession in Kim Scott’s That Deadman Dance. (In:) Heise, U.K. et al. (eds). The Routledge companion to the environmental humanities. London: Routledge, 268-277.
• Knowles, A. K., T. Cole, A. Giordano (2015) Geographies of the Holocaust, Indiana, (fragment)
• Krupiński, P. (2016) Dlaczego gęsi krzyczały Zwierzęta i Zagłada w literaturze polskiej XX i XXI wieku, Warszawa
• Leociak, J. et al. (2020) Tu Muranów. Dzielnica ponad gruzami, Warszawa
• Małczyński J. (2009). Drzewa „żywe pomniki” w Muzeum – Miejscu Pamięci w Bełżcu. Teksty Drugie, 1–2, 208–214.
• Małczyński, J. (2019). Krajobrazy Zagłady Perspektywa historii środowiskowej, Nowa Humanistyka, Warszawa
• de Massol de Rebetz, C. (2020). Remembrance Day for Lost Species: Remembering and mourning extinction in the Anthropocene. Memory Studies. 13(5), 875-888.
• Pollefeyt, D. (2011) Holocaust and Nature, Washington-Seatle-London, fragment
• Pospieszny, Ł. (2011) Badania geofizyczne reliktów tzw. nowego obozu w obrębie byłego KL Stutthof w: Sztutowo czy Stuthof Oswajanie krajobrazu kulturowego, red. Banaszek, Ł., Wosińska, M., Poznań – Sztutowo
• Praczyk, M. (red.) (2017). Pomniki w epoce Antropocenu. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Salwa, M. (2018). Pomnik przyrody i przekraczanie antropocentryzmu. Przegląd Humanistyczny, 62(1), 45–62.
• Sather-Wagstaff, J. (2015). Trees as reappropriated heritage in popular cultures of memorialization: The rhetoric of resilient (human) nature. (In:) M. Robinson, H. Silvermaine (eds). Encounters with popular past: Cultural heritage and popular culture. Springer, 235-250.
• Sendyka, R. (2013). Pryzma – zrozumieć nie-miejsca pamięci (non-lieux de memoire). Teksty Drugie, 1-2, 323-344.
• Smykowski, M. (2017) Eksterminacja przyrody w lesie Rzuchowskim, Teksty Drugie, nr 2, s. 61–85
• Smykowski, M. (2020). Zarządzanie pamięcią, zarządzanie przyrodą. W stronę ekomuzeum Zagłady. W: Sendyka, R, Janus, A., Jarzyńska K., Siewior K. (red.). Nie-miejsca pamięci 2. Nekrotopologie. Warszawa: Wydawnictwo IBL.
• Srokowski, S. (1985) Historia dzieciństwa, Wrocław (fragmenty)
• Wandzel, A. (2018). „Listy na liściach”. Medialność roślin w projekcie Grün | Zielony Karoliny Grzywnowicz. Przegląd Humanistyczny, 62(1), 63-74.
• Wicherkiewicz, L., E. Wieruch Jankowska, R. Kosewski (2021) Zwierzęta w Warszawie. Tropem relacji. Przewodnik po wystawie. Warszawa
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: