Ofiara: sacrum i przemoc 3700-AL-OSP-OG

Kurs realizowany jest w ramach projektu dydaktycznego Chrześcijaństwo: tradycje – dialog - spór, którego celem jest badanie zależności między różnymi formami i przejawami tradycji chrześcijańskich (m.in. teologia, doktryna, duchowość, reformy, herezje) a kulturą w jej różnych przejawach (literatura, sztuka, filozofia, polityka, obyczajowość itd.). Przedmiotem wspólnego namysłu i inspiracją do samodzielnych badań będzie przenikanie i współistnienie tych dwóch obszarów, jak też występujące między nimi napięcia, konflikty, także prowadzące do całkowitego zanegowania symboli i pojęć religijnych oraz światopoglądu chrześcijańskiego. Częścią projektu jest organizowany raz w semestrze sympozjon, który umożliwia udział w dyskusji nad wybranym przez uczestników tekstem kultury, rozpatrywanym w odniesieniu do tradycji chrześcijańskiej.

Dwie kluczowe historie ofiary zapisane w Starym Testamencie szokują współczesnego odbiorcę. Arbitralną decyzję Boga, by przyjąć ofiarę Abla, a odrzucić tę składaną przez Kaina, następująco wyjaśnia autor Listu do Hebrajczyków: „Przez wiarę Abel złożył Bogu ofiarę cenniejszą od Kaina, za co otrzymał świadectwo, iż jest sprawiedliwy”, 11.4. Romantyczny dramat Lorda Byrona, Kain pokazuje, jak trudno zracjonalizować biblijną narrację o ofierze Abla. Jeszcze większym skandalem wydaje się gotowość Abrahama do złożenia w ofierze / zabicia umiłowanego syna.
W kontrowersyjnej książce Duch terroryzmu: requiem dla Twin Towers Jean Baudrillard stawia tezę, że zamach 11 września był „wypowiedzią” islamskich fundamentalistów skierowaną przeciw cywilizacji Zachodu, w której zatarły się znaczenia rytuału i ofiary oraz zanika ofiarność. Krew była „atramentem”, którym dżihadyści pisali swoje przesłanie w czasie serii porwań w Afganistanie i Iraku. Można w tym kontekście zastanawiać się, w jakim stopniu i w jakich aspektach doktryny pochodzące spoza judeochrześcijańskiego kręgu kulturowego wyznaczają obecnie perspektywę, w jakiej postrzegana jest ofiara i wartościowana ofiarność.
W trakcie zajęć będziemy sięgać do fragmentów ST i NT nawiązujących do motywu ofiary (w szczególności do historii Abla, do ofiary Abrahama oraz Ofiary Krzyżowej). Będziemy korzystać także z fragmentów Boskiej Liturgii: św. Bazylego Wielkiego, św. Jana Chryzostoma, św. Jakuba oraz Mszy św.. Będziemy interpretować teksty kultury inspirowane tymi narracjami, takimi jak wiersze angielskich poetów metafizycznych, dramaty Williama Szekspira, twórczość angielskich romantyków (obrazoburczy dramat G.G. Byrona: Kain). Na opowieść o Abrahamie i Izaaku spojrzymy z perspektywy refleksji filozoficzno-teologicznej Soerena Kierkegaarda (Bojaźń i drżenie). Odniesiemy się do inspirowanej filozofią Kierkegaarda poezji Audena i Brodskiego (wiersz „Izaak i Abraham”).

Rodzaj przedmiotu

ogólnouniwersyteckie

Koordynatorzy przedmiotu

Małgorzata Grzegorzewska
Konrad Kuczara

Efekty kształcenia

W zakresie wiedzy student/-ka:
- stosuje metody analizy i interpretacji tekstów naukowych (K_W04)
- zna i rozumie współcześnie stosowane metody interpretacji tekstów teologicznych (K_W08).
[Efekty te zostaną zweryfikowane w trakcie egzaminu ustnego].

W zakresie umiejętności student/ka potrafi:
- samodzielnie opracować i zaprezentować wyniki pracy naukowej i badawczej nad wybranymi tematami (K_U03)
- samodzielnie odnaleźć i przedstawić problem badawczy w zakresie nauk humanistycznych (K_U04)
- wykorzystuje interdyscyplinarne metody i narzędzia badawczych do analizy zjawisk kultury, w szczególności metody teologiczne oraz literaturoznawcze (K_U05)
[Efekty te zostaną zweryfikowane w trakcie egzaminu ustnego].

W zakresie kompetencji społecznych student/ka:
- ma kompetencje w zakresie wyboru najwłaściwszych środków służących do realizacji samodzielnie podjętych zadań (K_K03) [efekt ten będzie weryfikowany w trakcie egzaminu ustnego oraz poprzez obserwację zaangażowania studentów w trakcie dyskusji toczących się w trakcie zajęć]

Kryteria oceniania

Przedmiot kończy się ustną weryfikacją zdobytej wiedzy zarówno na zajęciach jak przy samodzielnej pracy nad literaturą wymaganą do zaliczenia przedmiotu. Egzamin ustny bierze pod uwagę organizację odpowiedzi, zdolność powiązania tematów pod kątem procesów historycznych, znajomość omawianych tekstów. Egzamin również sprawdzi, czy student przyswoił sobie podstawową wiedzę dotyczącą omówionych tematów. Na ocenę będzie miała wpływ (20%) aktywność w trakcie zajęć.

Dopuszczalna liczba nieobecności – 3 w semestrze.
Przedmiot kończy się egzaminem ustnym.

Literatura

Literatura wymagana do zaliczenia przedmiotu:
Brodski, Josif. Abraham i Izaak. Przeł. Katarzyna Krzyżewska (Znak XL(9) 1988).
Byron, G.G. Cain. A Mystery Play. Online. www.newsteadabbeybyronsociety.org/works/downloads/cain.pdf.
Herbert, George. “The Sacrifice”, “The Altar”. Online. https://www.ccel.org/h/herbert/temple/Sacrifice.html
Kornaros, Witsendzos. Ofiara Abrahama: Arcydzieła literatury nowogreckiej, red. M. Borowska (2004) tom 1 (Β. Κορνάρος, Η θυσία του Αβραάμ, επ. Ε. Τσαντσάνογλου, Αθήνα 1979).
ST: Księga Rodzaju, Księga Wyjścia, Księga Kapłańska.
NT: Ewangeliczne opisy Męki Panskiej, List do Hebrajczyków

Boudrillard, Jean. Duch Terroryzmu: Requiem dla Twin Towers. Przeł. Renata Lis (Znak 2005).
Byron, John. Cain and Abel in Text and Tradition: Jewish and Christian Interpretations of the First Sibling Rivalry (Brill 2011).
Cave, Alfred. The Scriptural Doctrine of the Sacrifice (Legare 2022 [1890]).
Grześkowiak, Jerzy, Msza Święta jako ofiara (Monachium-Kraków 2018)
Kabasilas, Mikołaj. Komentarz do Boskiej Liturgii św. Jana Chryzostoma (Warszawa 2010)
Kierkekaard, Soeren. Bojaźn i drżenie. Przeł. Karol Teoplitz (Derewecki 2001).
Noort, Ed and Eibert Tigchelaar (eds.). The Sacrifice of Isaac. The Aqedah (Genesis 22) and Its Interpretations (Brill 2002). .
Uryupin, Oleg. The Story of Holy Abraham (A Theological Study) (Uryupin 2021).

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 3700-AL-OSP-OG w USOSweb