Na scenie i na widowni. Teatr i dramat przełomu XIX i XX wieku 3700-AL-NSNW-OG

Konwersatorium poświęcone zagadnieniu obecności teatru w kulturze polskiej przełomu XIX i XX wikeu.. Poprzez lekturę wybranych tekstów dramatycznych będziemy zgłębiać wiedzę o teatrze jako instytucji kultury (także jako określonej przestrzeni architektonicznej i środowisku zawodowym), nierozerwalnie związanej z kulturą artystyczną, masową i życiem społecznym przełomu wieków. Wybór tego okresu w dziejach teatru nie jest przypoadkowy. Właśnie wtedy teatr zmianił swoją sygnaturę z elitarnej instytucji kultury na egalitarną. Właśnie wtedy na deskach teatralnych dziają się sceny do tej pory niemożliwe nawet do wyobrażenia, nie mówiąc - do zagrania. I właśnie wtedy, w czasach zaborów, jest miejscem, gdzie można oficjalnie usłyszeć język polski.

Zajęcia adresowane są do wszystkich osób studiujących, które chcą poprzez interdyscyplinarną lekturę wybranych dramatów poszerzyć swoją wiedzę na temat kultury w 2 połowie XIX i początku XX. Dokładna analiza oraz interpretacja polskich i europejskich tekstów dramatycznych ze wskazanego okresu, prowadzona w kontekście wiedzy o historii teatru, historii i historii sztuki, historii idei i historii filozofii oraz estetyki posłuży rozpoznaniu najważniejszych zjawisk i przemian, które dokonały się w dramacie i teatrze oraz – szerzej – kulturze artystycznej na przełomie XIX i XX wieku.

Z czytanych i interpretowanych tesktów spróbujemy wydobyć zarówno perspektywę autora, który projektując dramat musiał lub chciał liczyć się z możliwościami (także technicznymi) ówczesnej sceny, jak i widza, który do teatru przychodził najczęściej doznania nie tyle artystyczne, ile rozrywkowe, oczekiwał nie katharsis, a zabawy, niemniej był gotowy na wyzwania, mniej na eksperymenty, ale i te przyjmował dobrze, jeśli chciał je zrozumieć. Dlatego tytuł konwersatorium wskazuje na pole rozpoznań, których będziemy chcieli doświadczyć: ówczesne możliwości sceniczne (w tym także rola i zadania aktorów, reżysera) i zgromadzonej na widowni publiczoności, która widziala dramat po raz pierwszy. Oczywiście nie będziemy próbować odtwarzać uczuć i emocji, ale spróbujemy zastanowić się co mogło zadziwiać, zdumiewać, facynować, zniechęcać, a co szokować.

Podstawowym celem zajęć jest także wskazanie, że tekst dramatyczny, ujmowany jako tekst kultury, który powstawał w określonym czasie, a więc i w warunkach historycznych, społecznych i intelektualnych, odzwierciedla nie tylko charakterystyczne dyrektywy estetyczne (w tym także teatralne), lecz także może być źródłem wiedzy o teatrze, kulturze i społeczeństwie.
Jako początek dla naszych rozpoznań wskazujemy czas po upadku powstania styczniowego, a więc okres, w którym dokonały się poważne zamiany w świadomości społecznej nie tylko za sprawą represji po upadku powstania styczniowego, ale także poporzez kształtowanie się nowej rzeczywistości przemysłowej, wyodrębnianie nowych grup (klas) społecznych, proces masowienia kultury. Punktem dojścia w naszej lekturze jest rok 1914, a więc wybuch I wojny światowej, której owocem było m.in. przywrócenie Polsce niepodległości.

Zapraszam Państwa do teatru!

Rodzaj przedmiotu

ogólnouniwersyteckie

Koordynatorzy przedmiotu

Agata Zalewska

Efekty kształcenia

Wiedza: osoba studiująca
- ma uporządkowaną wiedzę ogólną, obejmującą tereminologię, teorie i metody z zakresu badań nad historią dramatu i teatru 2 połowy XIX i początku XX wieku (K_W01);
- zna i rozumie podstawowe metody analizy i interpretacji różnych tekstów dramatycznych (K_W05, K_W07);
- zna podstawowe metody interpretacji dzieł dramatycznych także w kontekście ich inscenizacji (K_W05, K_W07)
- potrafi łączyć lekturę literatury wysokiej i popularnej, polskiej i obcej (K_W05);
- umie wskazać, scharakteryzować i wyjaśnić najważniejsze zjawiska w historii dramatu i teatru, a także kulturze artystycznej 2 poł. XIX i początku XX wieku (K_W05).

Umiejętności: osoba studiująca
- potrafi interdyscyplinarnie i komparatystycznie interpretować teksty dramatyczne w odniesieniu do przemian historycznych, estetycznych, filozoficznych, społecznych i kulturowych z przełomu XIX i XX wieku (K_U02, K_U03)
- potrafi dokonać analizy tekstu dramatycznego (K_U02)
- rozpoznaje i interpretuje podstawowe problemy i zjawska kultury teatralnej przełomu XIX i XX wieku (K_U3);
- potrafi przygotować wypowiedź ustną uwzględniającą potrzeby odbiorców (K_U11).

Kompetencje społeczne: osoba studiująca
- ma szacunek i rozumie rolę dziedzictwa kulturowego (K_K07);
- rozumie dynamikę rozwoju naukowego, kulturowego i społecznego i jest gotów do poznawania nowych metod badawczych (K_K03);
- rozumie i docenia znaczenie bogactwa i dziedzictwa kulturowego polskiego i europejskiego (K_K08);
- rozumie potrzebę uczenia się przez całe życie (K_K01).

Kryteria oceniania

1. Podstawą zaliczenia konwersatorium jest:
– obecność na zajęciach (każda osoba studiująca ma prawo do dwóch nieobecności);
– przygotowanie do zajęć;
– aktywność (uczestnictwo w dyskusji);
– przygotowanie wypowiedzi ustnej w oparciu o samodzielną analizę i interpretację wybranego przez siebie dramatu (spoza omawianych podczas zajęć). Analiza i interpretacja powinna uwzględniać lekturę dokładną lekturę dramatu. Należy zastanowić się nad następującymi kwestiami: a) czy w treść dramatu został wpisany projekt inscenizacji, jeśli tak, to na czym miałby polegać; b) jak zostały zbudowane postaci i relacje między nimi; c) jaką rolę odgrywa omawiany tekst w historii dramatu i teatru. Wypowiedź nie może być dłuższa niż 10-12 minut.
Zakres wypowiedzi należy uzgodnić z prowadzącą zajęcia.
2. Podstawy oceny wypowiedzi ustnych:
- umiejętność zrozumiałego formułowania opinii i argumentowania poglądów,
- umiejętność uważnego słuchania i rozpoznawania opinii i tez formułowanych przez innych uczestników dyskusji,
- umiejętność świadomego uczestniczenia w dyskusji i korygowania własnych sądów i opinni poprzez przyjęcie argumentów przedstawionych przez innych uczestników rozmowy.

3. Kryteria oceny wypowiedzi zaliczeniowej studenta:
– związek wypowiedzi z tematem,
– samodzielność, wnikliwość i kulturowy charakter interpretacji,
– kompozycja wypowiedzi (celowość, logika, przejrzystość).

4. Ocena końcowa uwzględnia:
– przygotowanie do zajęć (20% oceny końcowej),
– aktywny udział w zajęciach (30% oceny końcowej),
– samodzielna wypowiedź przygotowana przez studenta (50% oceny końcowej).

Uwaga: obowiązuje kontrola obecności.

Literatura

Wybrane kompendia:
Pavis P., Słownik terminów teatralnych, przeł., oprac. i uzupełnieniami opatrzył S. Świontek, Wrocław 2002.
Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. J. Bachórz, A. Kowalczykowa. Wrocław 1994.
Słownik literatury polskiej XX wieku, red. A. Brodzka, Wrocław 1992.
Teatr polski od 1863 roku do schyłku XIX wieku. Dzieje teatru polskiego, red. T. Sivert, E. Heise, Warszawa 1982.
Teatr polski w latach 1890-1918. Zabór rosyjski, red. T. Sivert, R. Taborski, Warszawa 1988.
Teatr polski w latach 1890-1918. Zabór austriacki i pruski, red. T. Sivert, Warszawa 1987.

Podstawowa literatura przedmiotu:
Arystoteles, Poetyka, przeł. i oprac. H. Podbielski, Wrocław 1983.
Bab J., Teatr współczesny. Od Meiningeńczyków do Piscatora, przeł. E. Misiołek, Warszawa 1959.
Balme Ch., Wprowadzenie do nauki o teatrze, przeł. i uzupeł. W. Dudzik i M. Leyko, Warszawa2002.
Bieńka M. O., Warszawskie Teatry Rządowe. Dramat i Komedia. 1890-1915. Warszawa 2003.
Blatyn-Karpińska H., Iskier leksykon dramatu, Warszawa 2008.
Bukowska-Schielmann M, „ja w śnie narodu przeklętym, uśpiony". Stanisława Wyspiańskiego dramaty-sny, Gdańsk 1994.
Dramat i teatr modernistyczny, red. J. Błoński, J. Degler, J. Popiel, D. Ratajczak, Wrocław 1992.
Dramat i teatr pozytywistyczny, red. D. Ratajczak, Wrocław 1992.
Dramat i teatr religijny w Polsce, red. I. Sławińska, W. Kaczmarek, Lublin 1991.
Dramat w teatrze. Teatr w dramacie. Studia - Rozprawy – Artykuły, red. J. Błoński, J. Degler, J. Popiel, D. Ratajczak. Wrocław 1992.
Dramat polski XIX i XX wieku. Interpretacje i analizy, red. L. Ludorowski, Lublin 1987.
Dybizbański M., Tragedia polska drugiej połowy XIX wieku - wzorce i odmiany. Poznań 2009.
Eustachiewicz L., Dramaturgia Młodej Polski. Próba monografii dramatu, Warszawa 1986.
Frankowska B., Teatr okresu Młodej Polski a literatura, [w:] zbior. Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku, Seria V, t. 2, Warszawa 1967
Greń Z., Szkice o dramacie zapomnianym, Kraków 1969.
Heise E., Teatr a literatura polska w latach 1864-1890, [w:] zbior., Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku, Seria IV, t. 3, Warszawa 1969.
Jan August Kisielewski i problemy dramatu młodopolskiego, red. E. Łoch, Rzeszów 1980.
Janion M. Tragizm, historia, prywatność, Kraków 2000.
Jaspers K., O tragiczności, przeł. A. Wołkowicz, [w:] tegoż, Filozofia egzystencji. Wybór pism, wybór S. Tyrowicz, Warszawa 1990.
Kaczmarek W., Claudel w Polsce. Chrześcijańskie perspektywy interpretacji dramatu teatru, Lublin 1989.
Kaczmarek W., Złamane pieczęcie Ksiegi. Inspiracje biblijne w dramaturgii Młodej Polski, Lublin 1999.
Kalemba-Kasprzak E., Prometeusz z przepiórką. Dramaty Stefana Żeromskiego: od Czarowica do Przełęckiego, Poznań 2000.
Kępiński Z., Wyspiański. Struktura mitu (1), „Dialog" 1968, nr 2, z. 10.
Kitto H..D. F., Tragedia grecka. Studium literackie, przel. J. Margański, Bydgoszcz 1997.
Kosiński D., Teatra polskie. Historie. Warszawa 2010
Król-Kaczorowska B., Teatr dawnej Polski. Budynki-dekoracje-kostiumy. Warszawa 1971.
Michalik J., Dzieje teatru w Krakowie w latach 1893-1915, cz. 1, tom 2: Teatr Miejski, Kraków 1985.
Myśl teatralna Młodej Polski. Antologia, wybór I. Sławińska i S. Kruk, Warszawa 1966.
Nowicka E., Omamienie - cudowność - afekt. Dramat w kręgu dziewiętnastowiecznych wyobrażeń i pojęć. Poznań 2003
Olszewska M., „Tragedia chłopska” od W. L. Anczyca do K. H. Rostworowskiego. Tematyka – kompozycja – idee, Warszawa 2001.
Partyga E., Wiek XIX. Przedstawienia. Seria: Teatr publiczny, przedstawienia1765-2015, red. J. Krakowska, Warszawa 2016.
Skuczyński J., Misterium teatralne: Mickiewicz i inni. Studia i szkice z dziejów dramatu i teatru XIX i XX wieku. Toruń 2000
Sławińska, Myśl teatralna Młodej Polski. Antologia. Warszawa 1966.
Sobiecka A., Świat teatru w jednoaktówce przełomu XIX i XX wieku, Słupskie Prace Filologiczne. Seria Filologia Polska 2008, nr 6, s. 119-134.
Sto przedstawień w opisach polskich autorów, oprac. Z. Raszewski. Wrocław 1993.
Literatura podmiotowa:
Bałucki M., Dom otwarty, wyd. dowolne;
Czechow A., Trzy siostry, tłum i wyd. dowolne;
Hauptmann, Hanusia, tłum i wyd. dowolne;
Hertzówna A., Yseult o białych dłoniach, wyd. dowolne;
Ibsen H., Dzika kaczka, tłum i wyd. dowolne;
Maetrlinck M., Wnętrze, tłum i wyd. dowolne;
Perzyński W., Lekkomyślna siostra, wyd. dowolne;
Przesmycki Z., Maurycy Maeterlinck [w:] Myśl teatralna Młodej Polski, Warszawa 1966.
Rydel L., Teatr wiejski przyszłości, [w:] Myśl teatralna Młodej Polski, Warszawa 1966.
Rydel L., Zaczarowane kołom wyd. dowolne;
Show G. B., Profesja Pani Warren, tłum i wyd. dowolne;
Strindberg A., Panna Julia, tłum i wyd. dowolne;
Przybyszewski S., O dramacie i scenie [w:] Myśl teatralna Młodej Polski, Warszawa 1966.
Przybyszewski S., Śnieg, wyd. dowolne;
Wilde O., Bądźmy poważni na serio, wyd. dowolne
Wyspiański, Wesele, wyd. dowolne;

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 3700-AL-NSNW-OG w USOSweb