Na chwałę Boga, na chwałę człowieka. Psalm w kulturze 3700-AL-NCB-OG

Konwersatorium jest poświęcone kulturowym interpretacjom fenomenu psalmu w kulturze europejskiej: literackim, teologicznym, muzycznym, plastycznym. Ma na celu (1) kształcenie i doskonalenie warsztatu analizy i interpretacji tekstów kultury nawiązujących do tradycji chrześcijańskiej, (2) rozbudzanie świadomości złożonych powiązań tej tradycji z dziedzictwem starotestamentowym, antycznym i różnorodnymi nurtami świeckiej myśli postoświeceniowej, (3) rozbudzanie wrażliwości na filologiczną warstwę tekstów kultury.

Uczestnicy zajęć prześledzą różne nurty recepcji psalmu od starożytności po współczesność. Rozumiany jako rozmowa człowieka z Absolutem, staje się on nie tylko „anatomią duszy” ludzkiej czy archetypem poezji lirycznej i wzorem modlitwy, lecz także soczewką kultury: jej historycznych przemian i różnorodności obecnych w niej tradycji. Przemiany widzenia biblijnych pieśni odzwierciedlają nie tylko historyczną dynamikę funkcjonowania sacrum w kulturze, lecz także odmienne wizje człowieka i jego losu w różnych epokach. Wyrażają więc zmiany w myśleniu o obu bohaterach biblijnych psalmów: Bogu i człowieka. Uczestnicy zajęć przyjrzą się psalmom jako tekstom religijnym, ale również opowieściom o ludzkim losie. Egzystencjalny wymiar psalmów wydaje się niedoceniony we współczesnym potocznym odbiorze biblijnych pieśni, w dużej mierze jednak zadecydował o ich powodzeniu w przeszłości.

Każde ze spotkań będzie poświęcone jednemu aspektowi recepcji psalmów. Recepcja ta dotyczy zarówno poszczególnych utworów biblijnych czy ich grup, jak i psalmu jako swoistego gatunku, nieskodyfikowanego w klasycznych poetykach, a jednak obecnego w świadomości artystów. Refleksja nad zagadnieniami literackimi i teologicznymi będzie oparta na analizach filologicznych różnych reprezentacji psalmów, którym będą towarzyszyć nawiązania w sztukach plastycznych i interpretacje muzyczne.

Nakład pracy studenta:
– 30 godzin uczestnictwa w konwersatorium,
– 60 godzin pracy własnej (praca konieczna do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się).

Rodzaj przedmiotu

ogólnouniwersyteckie

Założenia (opisowo)

Zalecana znajomość języka angielskiego na poziomie umożliwiającym lekturę tekstów akademickich.

Koordynatorzy przedmiotu

Agata Starownik

Efekty kształcenia

Po ukończeniu konwersatorium student:
– rozpoznaje nawiązania do Księgi Psalmów w tekstach kultury omawianych na zajęciach, reprezentujących różne dyskursy i nurty ideowe; K_W01, K_W04, K_W05, K_W06, K_U02, K_U03, K_K08
– określa funkcje tych nawiązań w tekstach kultury omawianych na zajęciach; K_W01, K_W05, K_W07, K_U02
– dokonuje samodzielnej analizy i interpretacji wybranych przez siebie tekstów nawiązujących do Księgi Psalmów, odnosząc się do kontekstu historycznokulturowego i teologicznego oraz do specyfiki danego dyskursu, a także krytycznie wykorzystując stan badań; K_W01, K_W04, K_W05, K_W06, K_W07, K_W08, K_U01, K_U02, K_U03, K_K03, K_K04
– opracowuje i realizuje – w konsultacjach z prowadzącą – projekt samodzielnych badań nad wybranymi przez siebie tekstami kultury związanymi z Księgą Psalmów; K_W01, K_W04, K_W05, K_W06, K_W07, K_W08, K_U01, K_U02, K_U03, K_U04, K_U07, K_U13, K_U14, K_K03, K_K04, K_K05, K_K10, K_K11
– potrafi podjąć rzeczową dyskusję naukową, przy czym:
a) jasno formułuje i umie uargumentować swoje stanowisko,
b) umie modyfikować własne tezy uwzględniając wagę argumentacji przedstawionej w dyskusji. K_W01, K_W05, K_W07, K_W08, K_U01, K_U02, K_U07

Zajęcia realizują następujące efekty kształcenia zdefiniowane dla studiów I stopnia na kierunku artes liberales:

W zakresie wiedzy:
K_W01 Zna podstawową terminologię nauk humanistycznych i rozumie ich rolę w kulturze
K_W04 Rozumie zależności pomiędzy poszczególnymi dyscyplinami w zakresie nauk humanistycznych, społecznych, przyrodniczych
K_W05 Zna podstawowe metody analizy i interpretacji tekstów kultury
K_W06 Zna podstawowe kierunki myśli filozoficznej, społecznej, przyrodniczej
K_W07 Zna najważniejsze metody badań interdyscyplinarnych
K_W08 Zna podstawowe zasady komunikacji naukowej w zakresie nauk humanistycznych, społecznych, przyrodniczych

W zakresie umiejętności:
K_U01 selekcjonować oraz dokonać krytycznej oceny informacji pochodzących z różnych źródeł naukowych, popularnonaukowych, publicystycznych i innych
K_U02 dokonywać analizy dzieł sztuki oraz tekstów naukowych i materiałów źródłowych za pomocą odpowiednich narzędzi badawczych
K_U03 Skontekstualizować dzieło kultury w odniesieniu do czasu jego powstania i momentu lektury
K_U04 sformułować problem badawczy
K_U07 prezentować wyniki indywidualnej i zespołowej pracy akademickiej we właściwej formie
K_U08 przygotować prace pisemne uwzględniające elementarne wymogi stawiane pracom akademickim
K_U13 potrafi wykorzystać informacje źródłowe z zachowaniem zasad ochrony własności intelektualnej
K_U14 wykorzystywać narzędzia cyfrowe w pracy akademickiej

W zakresie kompetencji społecznych:
K_K03 jest gotów do poznawania nowych metod badawczych
K_K04 ma kompetencje w zakresie wyboru najwłaściwszych środków służących do realizacji wskazanych zadań
K_K05 jest gotów do samodzielnego wyznaczania zadań, odpowiedzialny i przedsiębiorczy
K_K08 docenia bogactwo kultury
K_K10 szanuje etyczny wymiar badań naukowych
K_K11 respektuje prawa własności intelektualnej

Kryteria oceniania

1. Podstawą zaliczenia są wymienione poniżej formy aktywności:
a) obecność na zajęciach (dopuszczalne 2 nieobecności);
b) przygotowanie do zajęć (zapoznanie się z lekturami);
c) aktywny udział w dyskusjach;
d) pisemna praca przedstawiająca samodzielną, wnikliwą, o przejrzystej kompozycji oraz poprawną językowo analizę i interpretację wybranego tekstu kultury nawiązującego do Księgi Psalmów. Temat i bibliografię należy uzgodnić uprzednio z osobą prowadzącą zajęcia.

2. Kryteria oceny pracy pisemnej:
- związek wypowiedzi z tematem;
- samodzielność, wnikliwość i kulturowy charakter interpretacji;
- sposób wykorzystania źródeł i stanu badań;
- kompozycja wypowiedzi (celowość, logika, przejrzystość);
- poprawność językowa.

3. Ocena końcowa uwzględnia:
– obecność na zajęciach;
– przygotowanie do zajęć i aktywny udział w zajęciach;
– pracę pisemną.

Literatura

Wybrane źródła:
św. Augustyn, Objaśnienia psalmów, t. 1–6, tłum. i wstęp J. Sulowski, oprac. E. Stanula, Warszawa 1986.
Atanazy Wielki, List do Marcelina o interpretacji psalmów, tłum. P.M. Szewczyk (http://patres.pl/list-do-marcelina-o-interpretacji-psalmow/)
Baczyński K.K., Utwory zebrane, oprac. A. Kmita-Piorunowa, K. Wyka (wyd. dowolne).
Biblia święta, to jest Księgi Starego i Nowego Zakonu właśnie z żydowskiego, greckiego i łacińskiego nowo na polski język z pilnością i wiernie wyłożone [Biblia brzeska], Brześć Litewski 1563 (lub wyd. nast.) (http://biblia-online.pl/Biblia/Brzeska/Ksiega-Psalmow).
Biblia pisarzy, cz. I, t. 4, oprac. M Starowieyski, red. nauk. M. Urbańska-Bożek, Kęty 2024.
Biblia Utriusque Testamenti… [Biblia Estienne’a], [t. 1, cz. 1], [Genevae] 1557
Biblia w przekładzie księdza Jakuba Wujka z 1599 r., transk. i wstępy J. Frankowski, Warszawa 1999 (i http://www.madel.jezuici.pl/biblia/Biblia-Wujka-C.pdf).
Broniewski W., Wybór wierszy, wstęp i oprac. T. Bujnicki, Wrocław 2014.
Buchanan G., Poetic Paraphrase of the Psalms of David (Psalmorum Davidis paraphrasis poetica), ed., trans., introd., commentary R.P.H. Green, Genève 2011.
Enchiridion Psalmorum, eorundem ex veritate Hebraica versionem, ac Ioannis Campensis e regione paraphrasim sic ut versus versui respondeat, complectens […], Sebastian Gryphius excudit, Lugduni 1534.
Karpiński F., Psałterz Dawida (wyd. dowolne).
Karpiński F., Pieśni nabożne (wyd. dowolne).
Kniaźnin F.D., Poezje. Edycja zupełna, t. 1–3, Warszawa 1787–1788.
Kochanowski J., Pieśni (wyd. dowolne).
Kochanowski J., Psałterz Dawidów (wyd. dowolne).
Kochowski W., Psalmodia polska (wyd. dowolne).
Krasiński Z., Psalmy przyszłości (wyd. dowolne).
Księga Psalmów, tłum. C. Miłosz (wyd. dowolne).
Lubelczyk J., Psałterz i kancjonał z melodiami drukowany w 1558 roku, oprac. J.S. Gruchała, P. Poźniak, Kraków 2010.
Mickiewicz A., Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego (wyd. dowolne).
Morsztyn J.A., Utwory zebrane, oprac. L. Kukulski, Warszawa 1971.
Morsztyn Z., Muza domowa, t. 1–2, oprac., przedm. J. Dürr-Durski, Warszawa 1954.
Morsztyn Z., Emblemata, oprac. J. i P. Pelcowie, Warszawa 2001.
Norwid, Dzieła zebrane, t. 1, oprac. Juliusz W. Gomulicki, Warszawa 1966.
Nowak T., Wiersze wybrane, Warszawa 1978.
Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu [Biblia Tysiąclecia], w przekładzie z jęz. oryginalnych, oprac. Zespół Biblistów Polskich [...], wyd. 3 popr., Poznań 1980 (lub wyd. nast.) (http://biblia.deon.pl/).
Psałterz Biblii greckiej. Przełożył według wersji Septuaginty, wstęp i koment. A. Tronina, Lublin 1996.
Psałterz, tłum. R. Brandstaetter (wyd. dowolne).
Rej M., Psałterz Dawidów (1543), oprac. i transkr. D. Kowalska, Łódź 2022.
Sęp Szarzyński M., Poezje zebrane, Warszawa 2003.
Słowacki J., Odpowiedź na „Psalmy przyszłości” (wyd. dowolne).
Wybrane wiersze Agnieszki Osieckiej, Ernesta Brylla, Brunona Jasieńskiego, Paula Celana, Charlesa Baudelaire’a.

Wybrane opracowania:
Budzisz A., Biblia i tradycja antyczna. Motywy analogiczne w łacińskiej poezji biblijnej renesansu (Polska, Niemcy, Niderlandy, Wyspy Brytyjskie), Lublin 1995.
Budzisz A., Decorum i aemulatio – renesansowe normy naśladowania autorów starożytnych, w: Studia nad kulturą antyczną, red. J. Rostropowicz, [t. 1], Opole 1997.
Burdziej B., „Super flumina Babylonis”. Psalm 136(137) w literaturze polskiej XIX-XX w., Torun 1999.
The Cambridge History of the Bible, vols. 1–3, eds. P.R. Ackroyd, G.F. Evans, G.W.H. Lampe i in., Cambridge 1963–1970.
Encyklopedia biblijna, red. P.J. Achtemeier, tłum. G. Berny i in., Warszawa 1999.
Forstner D., Świat symboliki chrześcijańskiej, tłum., oprac. W. Zakrzewska, P. Pachciarek, R. Turzyński, wybór ilustr., koment. T. Łozińska, Warszawa 1990.
Frick D., Polska philologia sacra w czasach reformacji i kontrreformacji. Kilka kart z historii sporów wyznaniowych (1551–1632), tłum. K. Szymańska, Warszawa 2018.
Frye N., Wielki kod. Biblia i literatura, tłum. A. Fulińska, przejrzał, wstęp M.P. Markowski, Bydgoszcz 1998.
Fulińska A., Naśladowanie i twórczość. Renesansowe teorie imitacji, emulacji i przekładu, Wrocław 2000.
Katolicki komentarz biblijny, red. R.E. Brown, J.A. Fitzmyer, R.E. Murphy, red. wyd. pol. W. Chrostowski, tłum. K. Bardski i in., Warszawa 2001.
Kossowska M., Biblia w języku polskim, t. 1–2, Poznań 1968–1969.
Majewski M., Jak przekłady zmieniają Biblię. O teorii i praktyce tłumaczenia Pisma Świętego, Kraków 2013.
Modlińska-Piekarz A., Votum Davidicum. Poetyckie parafrazy psalmów w języku łacińskim w XVI i XVII wieku, Lublin 2009.
Pietkiewicz R., Biblia Polonorum. Historia Biblii w języku polskim, t. 1–5, Poznań 2015–2016.
Pietkiewicz R., W poszukiwaniu „szczyrego słowa Bożego”. Recepcja zachodnioeuropejskiej hebraistyki w studiach chrześcijańskich w Rzeczypospolitej doby renesansu, Wrocław 2011.
Podręczna encyklopedia biblijna, t. 1–2, red. E. Dąbrowski, Poznań [1960].
Ross A., A Commentary on the Psalms, Grand Rapids 2011.
Simonetti M., Między dosłownością a alegorią. Przyczynek do historii egzegezy patrystycznej, tłum. T. Skibiński, Kraków 2000.
Siwor D., W kręgu mitu, magii i rytuału. O prozie Tadeusza Nowaka, Kraków 2002.
Świderkówna A., Rozmowy o Biblii. Prawo i prorocy, Warszawa 2009.
Walton J.H., Matthews V., Chavalas M.W., Komentarz historyczno-kulturowy do biblii hebrajskiej, red. nauk. wyd. pol. W. Chrostowski, Warszawa 2005.

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 3700-AL-NCB-OG w USOSweb