Myślenie przyszłości 3700-AL-MPR-qMF
Michael Foucault twierdził, że „Są takie chwile w życiu, gdy koniecznie trzeba sprawdzić, czy można myśleć inaczej, niż się myśli, i postrzegać inaczej, niż się widzi, aby móc potem znów patrzeć i rozmyślać”. Penser autremont będące celem filozofii jako takiej, staje się również podstawowym założeniem niniejszych zajęć. Pragniemy bowiem szukać w świecie „tlenu możliwości”. Poszukiwania te umocowane muszą być jednak w pytaniu o myślenie przyszłości – pytaniu, które staje się jednym z najbardziej palących problemów współczesnego myślenia. Nie mamy bowiem łatwości z wyobrażeniem sobie nowego, lepszego jutra, zaś kolejne kryzysy i destabilizacja świata prowokują do mnożenia scenariuszy apokaliptycznych. Powtarzane raz po raz dictum Frederica Jamesona, iż łatwiej pomyśleć koniec świata, aniżeli koniec kapitalizmu zdaje się pozostawiać nas w swoistym klinczu, z którego niełatwo znaleźć wyjście. Pozycja depresyjna, na której lądujemy po tych słowach sama w sobie wymaga przemyślenia, dlatego też kurs rozpoczniemy od tez Marka Fishera o anulowaniu przyszłości oraz tez Hana Byung-Chula o zmęczonym społeczeństwie i spróbujemy poszukać stanowisk, które pomogą nam na nowo myśleć o przyszłości.
Zdaniem Gillesa Deleuze’a to Henri Bergson dokonał wielkiej zmiany w filozofii zadając pytanie o nowość zamiast o wieczność. Myślenie radykalnej zmiany czy radykalnej możliwości okazuje się jednak niezwykle trudne. Sam Bergson dostarcza nam zresztą dość gorzkiej lekcji powtarzając, iż nie istnieje swego rodzaju „szafa z możliwościami”. Mówiąc inaczej - świat nie czeka na to by zaoferować nam gotowe możliwości – nowe możliwości trzeba będzie dopiero stworzyć. Zadanie to zbiega się z myśleniem przyszłości i koniecznością przemyślenia samego zagadnienia możliwości. Filozofia niekiedy pokładała nadzieję w nowych początkach (Hanna Arendt) czy „ludzie, który ma nadejść” (Gilles Deleuze). Dziś stajemy jednak przed trudniejszym zadaniem, zadaniem myślenia przyszłości w świecie, który wydaje się być pozbawiony nadziei. Niewątpliwie jest to czas, by sprawdzić czy można myśleć inaczej (Foucault) i czy można jeszcze wymyślić nowe sposoby istnienia lub możliwości życia (Deleuze).
Rodzaj przedmiotu
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Wiedza
K_W01 zna podstawową terminologię nauk humanistycznych i rozumie ich rolę kulturze
K_W05 zna podstawowe metody analizy i interpretacji tekstów kultury
K_W06 zna podstawowe kierunki myśli filozoficznej, społecznej, przyrodniczej
Umiejętności
K_U02 dokonywać analizy dzieł sztuki oraz tekstów naukowych i materiałów źródłowych za pomocą odpowiednich narzędzi badawczych
K_U04 rozpoznawać i interpretować podstawowe problemy i zjawiska współczesności
Kompetencje społeczne
K_K01 jest gotów do podejmowania kształcenia przez całe życie
K_K07 przestrzega zasady tolerancji i ma poszanowanie dla różnic kulturowych
K_K08 docenia bogactwo kultury
K_K09 jest gotów do zrozumienia dziedzictwa kulturowego i różnorodności kulturowej
K_K10 jest gotów do świadomego uczestnictwa w życiu kulturalnym i społeczeństwie obywatelskim
Kryteria oceniania
Przygotowanie do zajęć, aktywność na zajęciach (ocena ciągła).
Egzamin będzie miał formę krótkiej rozmowy z prowadzącym na jeden z wybranych tematów poruszanych podczas zajęć
Na zajęciach dopuszczalne są dwie nieobecności.
Literatura
LiLiteratura:
• M. Fisher, Realizm kapitalistyczny: czy nie ma alternatywy?, Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, Warszawa 2020.
• M. Fisher, Ghosts of My Life: Writings on Depression, Hauntology and Lost Futures, Zone Books, Winchester, Waszyngton 2014.
• H. Byung-Chul, Społeczeństwo zmęczenia i inne eseje, Krytyka Polityczna, Warszawa 2022.
• H. Byung-Chul, The Spirit of Hope, Polity, Cambridge 2024.
• H. Bergson, Możliwe i rzeczywiste, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2021.
• F. Berardi, Futurability. The Ago of Impotence and the Horizon of Possibility, Verso, Nowy Jork 2017.
• F. Berardi, Breathing, Semiotext(e), Los Angeles 2019.
• B. Stiegler i Kolektyw Internacja, Konieczna bifurkacja „Nie ma alternatywy”, Katowice 2023.
• M. Augé, The Future, Verso, Nowy Jork 2014.
• N. Srnicek, A. Williams, Wymyślając przyszłość. Postkapitalizm i świat bez pracy, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2019.
• K. Saito, Slow Down. The Degrowth Manifesto, Astra House, Nowy Jork 2024.
• P. Virno, Déjà Vu and the End of History, Verso, 2015.
• T. Morton, Mroczna ekologia. Ku logice przyszłego współistnienia, Oficyna Związek Otwarty, Warszawa 2023.
• A. Tsing, Grzyb u kresu świata: o możliwości życia na ruinach kapitalizmu, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2024.
• S. Žižek, Too Late to Awaken. What Lies Ahead When There is No Future?, Allen Lane, 2023.
(ewentualne zmiany proponowanych lektur zostaną uzgodnione ze studentami na pierwszych zajęciach)
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: